O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi Buxoro davlat universiteti

Internet saytlari 
17. http://teachyourselfuzbek.com/resources/coursebooks/—Самоучитель 
узбекского языка. 
18. http://solver.uz/translate.php — Русско-узбекский переводчик. 
19. http://library.ziyonet.uz/ — таълим портали

---

167 
27-MAVZU: IQTIDOR VA MEHNAT 
Og`zaki nutq: 
Mavzuga oid matnni o`qib tushunish. Matnga munosabat bildirib so`zlash. Mavzu 
bo`yicha bahs-munozarada ishtirok etish. 
Yozma nutq: 
“Qanday qilib muvaffaqiyatga erishish mumkin?” mavzusida esse yozish. 
Mamlakatimizda iqtidorli yoshlar uchun yaratilayotgan sharoitlar haqida ma'lumot 
yozish. Kasb sohasida muvaffaqiyatga erishish to`g`risida dialog tuzish va uni 
inssenirovka qilish. 
Grammatika:
Matnga so`z va termin tanlash. 
Reja: 
1.Iqtidorni shakllantiruvchi omillar. 
2.Mehnat—insonning maqsadga muvofiq ijtimoiy foydali faoliyati. 
3.Aqliy mehnat —insonning tafakkur faoliyati. 
Tayanch tushunchalar: 
mehnat, iqtidor, ehtiyoj, istedod, inson faoliyati, kishilik 
jamiyati, mustaqil vazifa, mehnat taqsimoti, aqliy mehnat, jismoniy mehnat, nozik 
fazilat. 
Mehnat jamiyat yoki alohida individ talab va ehtiyojlarini qondirish uchun 
bajariladigan faoliyat turidir. Mehnat iqtisodiyotda ishlab chiqarish omillaridan biri 
sifatida ko`riladi. Mehnat—insonning maqsadga muvofiq ijtimoiy foydali faoliyati; eng 
avvalo tabiat predmetlarini o`zgartirib, ehtiyojga moslashtirishni bildiradi. Mehnat 
kishilik jamiyati hayotining asosiy sharti, chunki u tufayli insoniyatning yashashi uchun 
zarur bo`lgan moddiy va ma`naviy ne`matlar yaratiladi. Insonning faoliyati tufayli 
mehnat predmetlari mahsulotga aylanadi. Mehnat odamni hayvondan farqlantiradigan 
eng muhim belgidir. Mehnat tufayli inson tabiatdagi narsalarni o`zgartiribgina 
qolmaydi, balki o`zi ham kamol topadi, uning aqliy va jismoniy qobiliyatlari o`sadi. 
Mehnat jarayonida inson tabiat kuchlarini o`z maqsadiga bo`ysundiradi. Jamiyat 
taraqqiy etishi bilan mehnat taqsimoti yuzaga keladi va borgan sari chuqurlashib boradi, 
mehnatning yangi turlari yuzaga keladi, ular mustaqil vazifaga ega bo`ladi.
Mehnatdagi ixtisoslashuv tufayli tabiat sirlari chuqur o`rganiladi, tabiiy narsalar 
to`laroq ishlatiladi, hatto, ularniig xossalari o`zgartiriladi. Mehnat taqsimotining 
darajasi jamiyatdagi ishlab chiqaruvchi kuchlarning qay darajaga ekanligini ifodalaydi. 
Mehnat turlari yuzaga kelishi bilan mehnat faoliyati natijalarini ayirboshlash, har xil 

---

168 
mehnatni bir-biriga moslashtirish ehtiyoji tug`iladi. Bu esa mehnatga ijtimoiy tus beradi, 
chunki mahsulotlar va xizmatlar ko`pchilik mehnatining natijasiga aylanadi. Shunday 
sharoitla mehnatni boshqarish tizimi yuzaga keladi va u maxsus vazifaga ega bo`ladi. 
Mehnat natijasi (mahsulot) tovarga aylanganda, ya`ni pul vositasi bilan 
ayirboshlanganda mehnatning qiymat yaratishdagi roli jihatidan konkret va abstrakt 
M.ga bo`linishi yuz beradi. Mehnat o`zining mazmuni va xarakteri jihatidan aqliy, 
jismoniy, malakali (murakkab) va malakasiz (oddiy) mehnatga bo`linadi. Aqliy Mehnat 
—insonning tafakkur faoliyati. Bunga muhandis, vrach, agronom, o`qituvchi, olim va 
boshqa mehnati misol bo`ladi.
Istedod‚ bu — mo`jizadir. Chunki u juda ko`p buyukliklarni kashf etishga qodir. 
Iqtidorli o`g`il-qizlarni mehr og`ushida ulg`aytirayotgan ona O`zbekistonimizning qaysi 
bir hududiga nazar solmaylik, yoshlar qobiliyati bilan dunyoga kelayotgan mo`jizalar 
bisyor. Ularning bari maqtovga loyiq, tahsinga sazovor. O`zbekiston Qahramoni, ustoz 
Erkin Vohidov: “Istedod shunday bir gavharki, u dengiz tubida, sadaf ichida ham 
gavhar; istedod shunday bir zilol irmoqki, uning har qatrasida daryolarning qudrati, 
ummonlarning teranligi bor; istedod shunday bir gulki, uning har bir ochilmagan 
g`unchasida chamanlarning bo`yi, tarovati bor” deya go`zal tarifni keltirgan edi. 
Lekin... istedodni nima bilandir o`lchashga urinayotganlar, ayting-chi, uning bahosi 
qancha? Uni qaerdan, qanchalab olish mumkin? Istedodni bozorga solganlar bitta 
haqiqatni unutmasalar bo`lgani. Irmoqlarida ummonlarning qudrati bo`lgan bu daryoni 
to`sib bo`lmaydi. Uning jo`shqinligi istedodsizni ham irg`itib yuborishi hech gap emas. 
Faqat bu gul kabi nozik fazilat vaqtida anglab olinsa, kamolga yetkazilsa, istedod 
tufayli betakror mo`jizalar tug`ilaveradi.