Mavzu: bozor monopoliyasi

Mavzu: Bozor monopoliyasi

reja:

1.Monopoliya va monopol hokimlik.

2.Monopol firmalar xatti-harakatining tahlili.

Monopoliya - lotincha so’z bo’lib, ”yakka hukmronlik” degan ma’noni anglatadi.

Monopoliya shunday bozorki,bunda bitta sotuvchi, xaridorlar esa ko’p bo’ladi.Shuning uchun bunday bozorga boshqa ishlab chiqaruvchilarning, sotuvchilarning kirishi qiyin, kira olmaydi.

MONOPOLIYA

Bozorda yakka hukmronlik qilish

Yagona ishlab chiqaruvchi

O’xshash raqobatchisi yo’q

Mahsulot ( yoki xizmat ko’rsatishi)ning bahosi - bozor egri chizig’I bilan aniqlanadi.

Sotuvchi mahsulotini ishlab chiqarish hajmini kamaytirib borish, cheklab turish yo’li bilan bahosini oshirishga erisha olsa, u Monopol hokimlikka (yoki bozor ustidan yoki bozor ustidan hokimlik qilish )darajasiga chiqadi.

Demak, Monopolist bozorni o’z qo’lida ushlab turadi, sotish uchun mo’ljallangan mahsulot ishlab chiqarish hajmini nazorat qiladi.

Bu fikr “monopolistning maqsadi yuqori baho belgilashi

mumkin” degani emas. Agarda shunday bo’lsa, uning mahsuloti sotilmay qolardi.

Shuning uchun Monopolist Bozor qonunlariga rioya qilib, ish yuritadi.

Pirovard daromadning (MR) pirovard xarajatlarga (MC) teng bo’lish qoidasi MR=MC takomillashgan sof, erkin raqobat bozoriga tegishli. Lekin sof raqobat bozorida - vaqtinchalik , monopolistda esa doimiy.

Monopol hokimlikni aniqlash ko’rsatkichi :

L = P – Mc /P

Bu ko’satkich 1934-yilda iqtisodchi Abba Lerner tomonidan taklif etigan.

L = P –MC / P = -1 / Ed

L = (P – MC) / P -1 / Ed

yoki

Bunda, L – Lernerning monopol hokimligi indeksi

MC – pirovard xarajatlar

R -- monopol baho

Ed – talabning elastikligi