N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi

Seminarning samaradorligi
albatta talabalami unga tayyorlash sifatiga bog‘liq. Ayniqsa, m a’ruza va axborot 
tayyorlayotgan talabalar bilan ishlash m uhim ahamiyatga ega.
Talabalam i sem inarga tayyorlash bosqichm a-bosqich tashkil etiladi.
Birinchi bosqichda 
o ‘qituvchi talabaning sem inar mavzusini aniqlab 
beradi. M avzdni tanlash va b o ‘lg‘usi m a ’ruza yoki axborotni tayyorlashda 
ularga nisbatan shunchaki o ‘qituvchi, talaba deb qaramaslik kerak, balki 
ulami seminarda muhokama qilinadigan mavzuning ahamiyatini, dolzarbligini 
fikrlashga, o ‘quv fanini keyinchalik muvaffaqiyatli egallash uchun uni chuqur 
oTganishi lozim ligini anglashga, b o ‘lgsusi kasbiy faoliyatining hozirgi 
ijtimoiy, ilmiy m uam m olarini rejalashtira olish darajasiga olib kelish zarur. 
Bunda vaqtni tejash, tashkiliy ishlarni olib borislmi jadallashtirish uchun 
talabalarga mavzu b o ‘yicha adabiyotlarni, imkoni boricha, mavzulari, 
paragraflari va sahifalarini ko ‘rsatgan holda tavsiya etish lozim. Talabalam i 
m a’ruza va axborotlarga tayyorlashning birinchi bosqichida uning mavzusi 
b o ‘yicha referatning batafsil rejasini tuzish vazifasi yuklanadi.
Ikkinchi bosqichda 
talabalam i m a’ruza qilishga tayyorlashda o ‘qituvchi u 
bilan bii'ga referat rejasini m uhokam a qiladi, uning ayrim o ‘rinlarini tuzatadi. 
Bu o ‘z navbatida dastlabki fikrlarni tezlikda tuzatish, aniqlik kiritish, to ‘ldirish 
imkonini beradi va u pirovard natijada b o ‘lg‘usi m a’ruzaning sifatini oshiradi.
Uchinchi bosqichda 
o ‘qituvchi talaba tayyorlab kelgan referatning mazmuni 
bilan tanishadi. Zaruriyat tug‘ilganda, unga savollar q o ‘yish, talaba esa bu 
suhbatdan so ‘ng tegishli tuzatishlar qifishi lozim b o ‘ladi. Shuningdek, 
shunday savollarni ham berisli kerakki, talaba bu savollarga o ‘z cliiqishida 
javob bersin. Ayni o ‘rinda talabaning sem inarda m a’ruza qilish uslubi ham 
m uhokam a qilingani m a’qul.
Shuni esdan chiqarm aslik kerakki, faqat m a’ruza bilan qatnashadigan 
talabalar bilan ishlab, boshqa talabalar nazardan chetda qolm asin. Balki 
guruhdagi barcha talabalar oldindan m uhokam a qilinadigan m avzular bilan 
tanish b o ‘lishi, sem inar mavzusi bilan aloqador leksiya va q o ‘shim cha 
m ateriallar m azm uni ustida ishlagan b o ‘lishi, mavzuga muvofiq ravishda 
olinayotgan bilimlarni nazorat qilishga va mavzuni m uhokam a qilishga tayyor 
bo‘lishlari lozim. Bunday sem inar m ashg‘uloti odatda m uhokam a qilinadigan 
mavzuning mohiyati va dolzarbligi leksiya materiali bilan bogMashni eslatish 
bilan boshlanadi. S h u n d an s o ‘ng ta lab a lar o ‘rganilayotgan m asalani 
muhokama qilishga faollashtiriladi, bilimlarini namoyish qila olishi aniqlanadi.
80

---

Bu ikki y o ‘l bilan am alga oshiriladi: yo qisqacha javoblar talab qiluvchi va 
oldindan tayyorlab q o ‘yiIgan savollar b o ‘yicha suhbat shaklida yoki tuzatish 
(korreksiya) test savollari asosida nazorat qilish orqali. Tajribalar shuni 
ko‘rsatadiki, bu h ar ikkala bilim lam i yuzaga chiqarish usuli tezkor usul 
b o ‘lib, sem inam ing ushbu bosqichini o ‘tkazishning m uhim sam arali sharti 
hisoblanadi. Talabalarbilimlarini yuzaga chiqarish jamyonida ulaming egallagan 
bilim i keyingi sem inarlarda va m uhokam alarda qatnashishlari u ch u n yetarli 
ekanligi aniqlanadi. Talabalarda m uhokam adan so ‘ng h am bilim lar yetarli 
bo ‘lm asa, o ‘qituvchining bayoni orqali yoki talaba bilan individual suhbat 
shaklida tushuntinladi. Ulardan qay biri samara bersa, shunisidan foydalanilgani 
m a’qul. Keyingi variant nisbatan sam arali b o ‘lishi m um kin.
Bilim lar yuzaga chiqarilgan va ayrim tuzatishlar qilingandan so ‘ng, 
talabalam ing m a’m za va axborotlar bilan chiqishlari tashkil etiladi. 0 ‘qituvchi 
talabaning m aterialni m antiqiy bayon qila olishini, uni bayon qilish usulini, 
talabalam ing unga b o ‘lgan e ’tiborini kuzatib boradi. M a ’ruzaning mazmunini 
bayon qilish yoki m uhokam aning borish jarayoni talabalam i zeriktirib 
qo ‘yganda yoki aksincha, undagi ayrim masalalarga qiziqish kuchli b o ‘lganda 
ham da uni m uhokam a qilish zaruriyati tug‘ilganda, hurm atini saqlagan holda 
m a’ruzachini biroz to ‘xtatib, sem inam i jam oa m uhokam asiga aylantirish 
maqsadga muvofiqdir.