“3/3” (4/4 5/5…) metodi

 
12 
 
xotirasini, aqliy mehnat qilish madaniyatini, mustaqil bilim olish, malaka va 
ko`nikmalarini vujudga keltirishni nazarda tutadi. 
Rivojlantiruvchi maqsad o`quvchining aqliy, hissiy va motivatsion (ichki 
turtki) xususiyatlarini rivojlantirishni ifodalaydi. Rivojlantiruvchi maqsad nutqiy 
harakarlar tufgayli yuzaga chiqadi. Rivojlantiruvchi maqsad o`quvchilarni dars 
jarayonida va darsdan tashqari vaqtlarida mustaqil o`qib – o`rganishiga 
yo`naltiriladi. 
Yuqoridagi maqsadlarni amalga oshirish uchun quyidagi uchta vazifani 
belgilash maqsadga muvofiqdir: 
-
til o`rganish bilan bog`liq bo`lgan vazifalar; 
-
o`quvchilarni egallagan bilim, malaka va ko`nikmalarini nazorat qilish bilan 
bog`liq bo`lgan vazifalar; 
Davr bu vazifalarni rivojlantirish va takomillashtirishni taqozo qiladi. Chet 
tillarini o`qitishda uslublarning roli haqida gapirishdan avval “uslub (metod) 
atamasi nima?” degan savolga javob beraylik.
Didaktlar (ta`limshunoslar) metod atamasini bilim, malaka, ko`nikmani 
egallash, o`quvchilarda dunyoqarashni shakllanitirish va bilish imkoniyatlarini 
yaratish yo`lidagi muallim va o`rganuvchining ish usuli ma`nosida izohlaydilar. 
Mazkur 
ta`limiy 
tushunchaning 
son 
sanoqsiz 
ta`rif-tavsiflarga 
egaligi 
mutaxassislarga ma`lum. Fan asoslarini o`rgatadigan o`quv predmetlari uchun 
mo`ljallangan ta`limning umumiy metodlari ishlab chiqilgan o`quv predmetining 
xususiyatlari hisobga olinib, metodikada chet til o`qitish metodlari yaratilgan.

---

 
13 
 
1.2.Nemis tilini o`qitishda metodlarning ahamiyati 
“Metod” so`zi yunoncha “methodas” so`zidan olingan bo`lib tadqiqot, 
maqsadga erishish yoki vazifani o`tash usuli, chet tillarni o`qitilishida metodlarni 
tatbiq etish uzoq davrlardan boshlangan.
Chet til o`qitish metodikasida metod atamasi asosan uch ma`noni bildiradi; 
birinchidan, metadika tarixidagi butun bir yunalish (tarjima – metodi, to`g`ri 
metod). Ikkinchidan, yuqoridagi yo`nalish tarkibiga kiruvchi o`qitish sestemasi. 
birinchidan, muallim va o`quvchining o`zaro bog`langan faoliyati usuli (tanishish, 
mashq qilish va qo`llash metodlari). Chet tili o`qitish tarixida birinchi va ikkinchi 
metodlar “tarixiy” metodlar nomi bilan uchinchisini esa “chet tili o`qitish 
jarayonida metodlar” atamasi bilan yuritiladi. Tarixiy metodlar odatda 
prinsiplardan tashkil topadi, prinsiplar yig`indisi muayyan metodni hosil qiladi. 
Tarixan metodlar to`rt guruhga birlashtirilib, ularning nomlariga “tarjima”, 
“to`g`ri”, “qiyosiy” va “aralash” so`zlarini aniqlovchi sifatida qo`shib aytiladi. 
Metodlar tarixi atoqli metodist prof.I.V.Rahmonov tomonidan chuqur o`rganilgan. 
Tarjima metodining ma`nosini bilib olish qiyin emas. Chet til materiali ona tiliga 
tarjima qilinadi. Yevropada avvaldan yunon tili, keyinchalik lotin tili o`rgatilganda 
tarjima tushunish usuli qilib olingan.
XVIII asrning ikkinchi yarmi va XIXasr davomida fransuz tili, XXasrda esa 
ingliz tili va nihoyat nemis tili tarjima orqali o`rganib kelindi.
Hozirgacha tarjima metodlari usullaridan foydalanib kelinmoqda. Matnni 
o`g`zaki tarjima qilish g`ayri metodik usuldir. Matnning ayrim jumlalari yoki bir-
ikki bo`lagini muayyan maqsadda tarjima qilish man etilmaydi. Lug`atdan 
foydalanib yangi so`zlarning manolarini ochish maqsadida tarjima qilishga 
mo`ljallangan kichik matnlar berilishi mumkin.
To`g`ri metod.To`g`ri metodda o`qitish chog`ida ona tilini chetlab o`tib chet 
til so`zi bilan predmet orasida bevosita fikran bog`lanish o`rnatishga urinib 
ko`rilgan. 
Ona tili ishtirokisiz chet tilini o`rgatishga intilishlarni to`g`ri metod, induktiv 
metod, tabiiy metod kabi atamalar bilan yuritiladi.

---