Belgilangan shartlar asosida haq evaziga bajarish haqidagi kelishuv. U mehnatga oid munosabatlarni huquqiy jihatdan tartibga solishni taʼminlashda muhim oʻrin egallaydi

 
Mehnat ta’tili-
bu vaqtning shunday muayyan bir davriki, uning muddati qonun 
hujatlarida belgilab qo’yilganidan kam bo’lmaydi va har bir xodimga uzluksiz dam olish 
hamda mehnat qobiliyatini tiklash uchu nish joyi (lavozimi) va o’rtacha ish haqi saqlangan 
holda, har yili beriladi. Barcha mehnat tatilini belgilanib tartibiga qarab, quyidagi guruhlarga 
ajratish mumkin: 
-qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tatillar; 
-jamoa kelishuvlarida, shuningdek, jamoa shartnomasi yoki korxonaning boshqa lokal 
normativ hujjatlarida nazarda tutilgan tatillar; 
-mehnat shartnomasi nazarda tutilgan tatillar 
Mehnat to’g’risidagi qonun hujjatlarida yillik mehnat tatillarining ikki turi, yani 
asosiy va 
qo’shimcha tatillar belgilangan
. Asosiy tatil, o’z navbatida, 
minimal asosiy 
tatil 
hamda, 
uzaytirilgan asosiy tatilga bo’linadi.
Minimal asosiy tatil qonun hujjatlari bilan 
belgilab qo’yilgan. Mehnat Kodeksining 134-moddasiga binoan, uning muddati har bir ish 
yilida o’n besh kundan kam bo’lmasligi kerak. 
Qo’shimcha tatil 
bu ayrim xodimlarga 
o’zlariga belgilangan asosiy (minimal yoki uzaytirilgan) tatildan tashqarii (qo’shimcha 
ravishda) beriladigan mehnat tatili turidir. Mehnat kodeksning 136-moddasiga muvofiq, 
qo’shimcha tatillar quyidagi xodimlarga belgilanishi kerak: 
-mehnat sharoiti noqulay ishlarda band bo’lgan xodimlarga; 
-o’ziga xos bo’lgan, shuningdek, og’ir va noqulay-tabiiy-iqlim sharoitlarida ish bajarayotgan 
xodimlarga, 
-qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hollarda. 

---

Ta’tillarni berish tartibi 
143-modda
 
Ta’tillarni berish tartibi. 
Yillik asosiy ta’til birinchi ish yili uchun olti 
oy ishlangandan keyin beriladi.
 
Ish yili mehnat shartnomasiga binoan ish boshlangan kundan e’tiboran hisoblanadi. 
Ta’til quyidagi xodimlarga ularning xohishi bo‘yicha olti oy o‘tmasdan oldin beriladi: 
ayollarga — homiladorlik va tug‘ish ta’tili oldidan yoki undan keyin; 
I va II guruh nogironlariga; 
o‘n sakkiz yoshga to‘lmagan shaxslarga; 
muddatli harbiy xizmatdan rezervga bo‘shatilgan va ishga joylashgan harbiy 
xizmatchilarga; 
(143-modda uchinchi qismining beshinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 
2009-yil 22-dekabrdagi O‘RQ-238-sonli Qonuni tahririda — O‘R QHT, 2009-y., 52-son, 553-
modda) 
o‘rindoshlik asosida ishlayotganlarga — asosiy ish joyidagi ta’til bilan bir vaqtda, 
o‘rindoshlik asosida ishlagan vaqtiga mutanosib ravishda haq to‘lagan holda; 
ishlab chiqarishdan ajralmagan holda umumiy ta’lim maktablarida, oliy va o‘rta 
maxsus, kasb-hunar o‘quv yurtlarida, kadrlarning malakasini oshirish, ularni tayyorlash va 
qayta tayyorlash institutlari va kurslarida o‘qiyotganlarga, agar ular o‘zlarining yillik 
ta’tillarini imtihonlar, sinovlar (zachyotlar) topshirish, diplom, kurs, laboratoriya va boshqa 
o‘quv ishlarini bajarish vaqtiga to‘g‘rilab olishni xohlasalar; 
(143-modda uchinchi qismining yettinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 
2009-yil 24-dekabrdagi O‘RQ-239-sonli Qonuni tahririda — O‘R QHT, 2009-y., 52-son, 554-
modda) 
texnologiyadagi, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil etishdagi o‘zgarishlar, xodimlar 
soni (shtati) yoki ishlar xususiyati o‘zgarishiga olib kelgan ishlar hajmining qisqarganligi 
yoxud korxonaning tugatilganligi munosabati bilan ishdan ozod etilgan xodimlarga (100-
modda ikkinchi qismining 1-bandi). 
Maktablar, oliy va o‘rta maxsus, kasb-hunar o‘quv yurtlari, kadrlarning malakasini 
oshirish, ularni tayyorlash va qayta tayyorlash institutlari va kurslarining muallimlar tarkibiga 
birinchi ish yilida yillik ta’til ularning mazkur o‘quv yurtiga ishga kirgan vaqtidan qat’i nazar 
haqiqiy ishlagan vaqtiga mutanosib ravishda haq to‘lagan holda yozgi ta’til davrida to‘liq 
beriladi. 
(143-moddaning to‘rtinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2009-yil 24-
dekabrdagi O‘RQ-239-sonli Qonuni tahririda — O‘R QHT, 2009-y., 52-son, 554-modda) 
Ta’til har yili, shu ta’til berilayotgan ish yili tugagunga qadar berilishi lozim. 

---

Ishlab chiqarish tusidagi sabablarga ko‘ra joriy yilda ta’tilni to‘liq berish imkoni 
bo‘lmagan alohida hollarda, xodimning roziligi bilan ta’tilning o‘n ikki ish kunidan ortiq 
bo‘lgan qismi keyingi ish yiliga ko‘chirilishi mumkin, shu yili undan albatta foydalanilmog‘i 
lozim. 
O‘n sakkiz yoshga to‘lmagan xodimlarga yillik ta’tilni, shuningdek ushbu 
Kodeksning 137-moddasida ko‘rsatilgan yillik qo‘shimcha ta’tillarni bermaslik taqiqlanadi. 
Yillik asosiy ta’til ikkinchi va undan keyingi ish yillari uchun ta’tillar jadvaliga 
muvofiq ish yilining istalgan vaqtida beriladi. 
Koʻplab tashkilotlarda yillik mehnat taʼtillarini hisoblashda adashishadi. Vaholanki, 
taʼtillarning muddati qanday ish kuni (5 yoki 6 kunlik ish kuni) boʻlishidan qatʼiy nazar, 6 
kunlik ish haftasi yuzasidan kalendar boʻyicha ish kunlari bilan hisoblab chiqariladi. Taʼtil 
davriga toʻgʻri kelib qolgan va bayram (ishlanmaydigan) kunlar deb hisoblanadigan bayram 
kunlari taʼtil muddatini belgilashda hisobga olinmaydi. 
Yillik taʼtilning umumiy muddati=asosiy taʼtil yoki uzaytirilgan taʼtil+qoʻshimcha 
taʼtil tarzida hisoblab chiqariladi. 
Shu bilan birga, har bir yil uchun chiqariladigan Prezidentning yillik qoʻshimcha dam 
olish kunlarini begilash toʻgʻrisidagi farmonlariga koʻra, farmonda nazarda tutilgan 
qoʻshimcha dam olish kunlari soni yillik mehnat taʼtilining umumiy sonidan chegirib tashlab 
beriladi. Bunda xodimning tegishli ish yiliga nechta qoʻshimcha dam olish kuni toʻgʻri kelsa, 
shuncha kun yillik mehnat taʼtilidan olib tashlanadi.