Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги самарқанд давлат

БИРИНЧИ МАЪРУЗА
Мавзу: Математика ўқитиш услубияти фани, математика ўқитиш 
мазмуни ва вазифалари. 
1. Математика – фан ва ўқув предмети сифатида. 
2. Математика ўқитиш услубияти фани мақсад ва вазифалари. 
3. Мактабда математика ўқитиш мазмуни ва вазифалари
4. Математика ўқитишда предметлараро алоқалар. 
Таянч иборалар:  математика, математика ўқитиш услубияти, давлат 
таълим стандарти, ўқув дастури, ўқув режаси. ҳ 
1.Математика - фан ва ўқув предмети сифатида. 
“Математика” сўзи грекча “билиш, фан” сўзидан олинган бўлиб, бизга 
қадимги Юнонистондан етиб келган. Бу фан ўз ривожланиш даври 
мобайнида қуйидаги даврларни босиб ўтган: 
1) Математиканинг пайдо бўлиш даври - амалий ҳисоблашлар ва 
ўлчашлар, сон ва фигура тушунчалари шаклланиши билан белгиланади. Бу 
даврда арифметика ва геометрия каби математиканинг бўлимлари ўз бош-
ланғич асосларига эга бўлди. 

---

2) Ўзгармас миқдорлар даври –эрамизгача VI-V асрлардан бошланиб, 
бу даврда математика фани тадқиқот тушунчаларига (сон ва шакл), 
усулларига эга бўлган мустақил фан сифатида шаклланди Бу даврда 
математиканинг янги соҳаси – алгебра фани пайдо бўлди ва ривожланди.
Бунда буюк ватандошларимиз Муҳаммад Ал-Хоразмий, Абу Райҳон
Беруний , Умар Ҳайём, Абу Али Ибн Сино , Улуғбек , Ал-Фарғоний-ларнинг 
хизмати катта бўлган.
3)Ўзгарувчи миқдорлар даври XVII асрдан бошланиб XIX аср биринчи 
ярмигача бўлган даврни ўз ичига олиб, математиканинг тадбиқ қилиш 
соҳалари кўпайди, функция ва у билан боғлиқ, узлуксизлик ва ҳаракат 
ғоялари асосий ўринни эгаллади. Математик анализ таркиб топди ва 
такомиллаштирилди. 
4) Ўзгарувчи муносабатлар даврида абстракт назариялар, математик 
тузилмаларнинг роли ошди ва моделлаштириш усули кенг қўлланила 
бошланди. Бу давр XIX аср иккинчи ярмидан бошланиб то ҳозиргача бўлган 
даврни қамраб олиб, фанда алгебраик структуралар, янги назария ва 
йўналишларнинг 
пайдо 
бўлиши 
ва 
ривожлантирилиши 
билан 
характерланади. Ҳозирги пайтда математика янада тараққий этиб, турли 
назарий кашфиётлар билан биргаликда унинг амалий тадбиқлари кўпайиб 
бормоқда. 
Математика фан сифатида ҳам, ўқув предмети сифатида ҳам ёш 
авлодга ўргатилиши талаб этилади. Бунга сабаблар қуйидагилар:
Математика фан сифатида: моддий борлиқнинг фазовий ва 
миқдорий муносабатларини акс эттирувчи қонунларни тўла ва чуқур 
ўрганиш, тарғиб этишни талаб этади; ўрганилаётган қонуниятларнинг қандай 
мазмунга эгалиги ва уларнинг қандай усул билан асосланганлиги 
ривожланиш даражаси билан ҳисоблашмайди; унда тадқиқотчининг шахсий 
фазилатлари, у ёки бу математик қонуннинг қандай кашф этилганлиги муҳим 
эмас; математика фани маълум тизимда яратилади ва ривожланади, у бир –
бирига боғлиқ қатъий кетма–кет келувчи қонунларни очиб беради. фанда 
асосий тушунчалар, қабул қилинган аксиомалар унинг бошлангич асоси 
бўлиб ҳисобланади. 
Математика ўқув предмети сифатида: ўқувчиларга математикадан 
билим, кўникма ва малакалар берилади; математик билимлар беришда 
ўқувчилар ёш хусусиятлари ҳисобга олинади; янги математик тушунча ёки 
қонун киритишга ёндашиш муҳим аҳамиятга эга ва шу асосда уни баён этиш 
усули танланади; абстракт тушунчалар изоҳлар ва мисоллар билан берилади; 
ўқитишда такрорлаш ҳам амалга оширилади; ўқув предмети фан тизимини 
қисқартириши ва бузиши мумкин эмас. 
2. Математика ўқитиш услубияти фанининг мақсад ва вазифалари