Аlifatik nitrobirikmalarni olish usullari

|
|
||
|
|| |
R R O R O R 
Shu usulda char xil tuzili^idagi aminokislotalardan suv chikishi bilan dnpeptid, tripeltid, tetrapeptid va ko‘pidan 
polipeptidlar xosil bo‘ladi. Masalan, alanin va gliiin amnnokislotalaridan ikki xil dnpeptid bog‘ xosil bo‘ladi: Turli 
kimyoviy va fizikiaviy ta‘sirlar natijasida oqsil molckulalarining tabiiy tuzilishi va biologik xossalarini yo‘qotishi oqsil 
dcnaturasiyasi deyiladi. Oqsillar yuqori harorat (50-60°Cdan yuqori), bosim, ionlashtiruvchi nurlanish, ultratovush 
singari fizik ta‘sirlar, shuningdck, kuchli ishqoriy yoki kislotali muhit, og‘ir
mctallaming tuzlari, organik erituvchilar va 
boshqalar ta‘sirida dcnaturatsiyaga uchraydi. Oqsil dcnaturatsiyasi jarayonida uning birlamchi tuzilishi saqlanib, ikkilamchi, uchlamchi va 
to‘rtlamchi tuzilishlari huziladi. Natijada ma‘lum fazoviy konfigurasiyaga cga bo‘lgan oqsil molckulasi tartibsiz shaklga kelib qoladi, bu esa 
oqsilning biologik xossalari, ayniqsa, fcrmcntativ faolligining yo‘qolishiga sabab bo‘ladi. Dcnaturatsiya ta‘sir kuchiga kp‘ra qaytar va qaytmas 
bo‘lishi mumkin. Yuqori harorat, og‘ir mctallarning tuzlari, radiatsiya ta‘sirida sodir bo’ladigan dcnaturatsiya qaytmas dcnaturatsiya bo‘ladi. 
Bunda oqsil biologik faolligini yo‘qotadi. Denaturatsiya juda kam hollarda qaytar bo‘ladi. Masalan, oqsillar critmasiga ncytral tuzlar (NaCl, 
KCl, (NH
4
)
2
S0
4
va boshqa moddalar) qo‘shilsa, oqsillar cho’kadi (tuzlanish) va ayrim xususiyatlarini yo‘qotadi. Agar suv qo’shib critmadagi bu 
moddalar konsentratsiyasi kamaytirilsa, oqsil critmaga o‘tadi va xossalari qaytadan tiklanadi. Shuning uchun tuzlanish orqali cho‘ktirish usUli 
oqsillami turli moddalar aralashmasidan ajratih olishda kcng qo‘llaniladi. 
34. Uglevodlarning o
ʻziga xos kimyoviy xossalari.
Aldozalar bromli suv ta’sirida 
oksidlanganda bir asosli 
polioksikislotalar - aldon (glyukon) 
kislotalari hosil bo‘ladi. Masalan, 
glyukozadan glyukon kislota, mannozadan 
mannon kislotalar olinadi
Tollens reagenti 
[Ag(NH3)2OH] 
ta’sirida glyukoza kumush ko’zgu 
reaksiyasiga kirishadi va glyukon kislota 
hosil boMadi: 
36. Uglevodlarda mutarotatsiya xodisasi. Ishlatilishi. 
Ayrim monosaxaridlarning fuksinsulfit kislota bilan xarakterli reaksiya bermasligi va NaHSO
3
bilan juda sekin 
reaksiyaga kirishishi kabi xossalarini ularning oksialdegid yoki oksiketon tuzilishdagi formulalari orqali tushuntirib 
bo‘lmaydi. Shuningdek, monosaxaridlar uchun ba’zi -OH guruhlarning boshqalariga nisbatan faol bo‘lishi, ikki karra 
ko‘p sondagi izomerlar mavjudligi, 
mutarotatsiya
hodisalari kuzatiladi. Bunday qarama-qarshilik monosaxaridlarning 
2 xil: aldegidospirt (yoki ketonospirt) va yopiq zanjirli ichki poluatsetal shakllarda bo‘lishi bilan tushuntiriladi. Kristall 
holdagi monosaxaridlar (monozalar) yopiq zanjirli shaklda, eritmada esa dinamik muvozanatdagi yopiq va ochiq zanjirli 
(okso-shakl) shakllarda bo‘ladi. Eritmadagi dinamik muvozanat