A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

9.2. Kreditning funksiyalari va tamoyillari
Kreditning mohiyati uning funksiyalarida yanayam yaqqolroq 
namoyon boiadi. Kreditning funksiyalari turli iqtisodiy adabiyotlarda 
turlicha va miqdorda keltiriladi. Ayrim adabiyotlarda iqtisodchi-olimlar 
kreditning funksiyalarini beshta ekanligigini ta’kidlashsa42, ayrimlarida 
uning funksiyalari ikkitadan iboratligiga da’vogarlik qiladi43.
Iqtisodchi - olimlaming kredit funksiyalari haqidagi fikrlariga, 
shuningdek, kreditning tovar-pul munosabatlari va ijtimoiy - iqtisodiy 
jarayonlardagi ishtirokiga tayangan holda, uning 
qayta taqsimlash (1),
muomala jarayonini tezlashtirish (2), pullam i muomalaga chiqarish va
naqdlashtirish (3) hamda pul kapitalini jamg'arish va markazlashuvini
jadallashtirish (4) funksiyalarini
bajarishini ta’kidlash mumkin.
Kreditning funksiyalari ichida 
qayta taqsimlash funksiyasi
asosiy 
funksiyalardan biri hisoblanadi. Kredit ushbu funksiyasi orqali jismoniy 
va yuridik shaxslarining taqsimlangan daromadlarining vaqtinchalik 
foydalanilmagan qismini tegishli fondlarga jalb qiladi. Jalb qilingan 
mablagiar iqtisodiyotning qo‘shimcha resurslarga ehtiyoji mavjud 
tarmoqlariga qayta taqsimlanadi.
Kredit 
ushbu 
funksiyasi 
orqali 
vaqtinchalik 
bo‘sh 
pul 
mablaglarining sohiblariga qo‘shimcha daromad olish imkoniyatini
42 Абдуллаева H I3 Пуд, кредит ва банклар. -Т.: «Иклзгсод - Молия», 2СЮ7,168-17066.
43 Деньги, кредит, банки: учебник/кол. авт.: под ред.засл.деят. науки РФ, д.э.н. проф. О ЯЛавшурина. - 5 - е изд., 
стер. -М.: КНОРУС, 2007. -С. 251 - 252.
160

---

yaratsa, kreditorga qo‘shimcha mablaglarga ehtiyoji mavjud shaxslarga 
tegishli foizlar berish asosida daromad olishga, kredit oluvchilarga esa 
ishlab 
chiqarish jarayonini 
uzluksizligini 
ta’minlash 
natijasida 
qo‘shimcha qiymat yaratish imkoniyatini yaratadi.
Demak, kreditning qayta taqsimlash funksiyasi orqali ssuda 
kapitali iqtisodiyotning tarmoqlari o‘rtasida, qaytarishlik asosida 
joylashtiriladi, bu kredit munosabatlari da bevosita ishtirok etayotgan 
tomonlaming iqtisodiy manfaatdorligini ta’minlash bilan birga, 
vaqtinchalik bo‘sh pul mablaglarini kreditor ixtiyoriga yo‘naltirgan 
shaxslarga tegishli daromad olishiga xizmat qiladi.
Kreditning qayta taqsimlash funksiyasini amal qilishida pulning 
jamg‘arma funksiyasining bevosita va bilvosita ta’siri mavjud. Ushbu 
masalaga klassik va neoklassik maktab vakillari alohida e’tibor 
qaratishgan. Xususan, A.Marshall «odamlar sotib olish imkoniyatiga ega 
bolishiga qaramasdan, ular uni (pulni) ishlatmasliklari mumkin», deydi. 
Ko‘rinib turibdiki, ushbu e’tirof Sey qonunini to lig ic h a inkor etmaydi. 
Aksincha, neoklassik - iqtisodchilar shunday to'xtamga kelishdiki, Sey 
qonuni bir shart bilan bajariladi, bu vaqtda faqat jamg‘arma (S) 
investitsiya (I) ko‘rinishini oladi. Ulaming ta’kidlashicha, bu vaqtda 
kapital bozoridagi talab va taklifning muvozanati foiz stavkasining 
barqarorligi hisobiga yuz beradi. Agar jamg‘arma (kapitalning taklifi) 
hajmi moljallangan investitsiya qilish hajmidan kam boisa, natijada 
foiz stavkasi oshadi, buning oqibatida investitsiyaga boigan talab 
kamayadi, jamg‘armaga nisbatan taklif esa ortadi.44 Ushbu holat 
o‘rtasidagi o‘zaro muvozanat jamg‘arma va kreditning foiz stavkasi 
asosida tartibga solinadi.
Agar klassik maktab vakillari investitsiya va jamg‘armaning 
hajmiga foiz stavkasining ta’sirini asosiy omil qilib ko‘rsatsalar, 
keynschilar esa uning hajmiga uy xo‘jaligi a’zolari tomonidan olayotgan 
daromadlar miqdori ta’sir qiladi, deb ta’kidlaydilar. Albatta, bu jarayon 
kreditning qayta taqsimlash funksiyasiga bilvosita ta’siri mavjud.
Kreditnii%