A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

Kutilgan inflatsiya
mamlakatdagi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar 
asosida prognoz qilinib, uning yuz berishi oldindan ma’lum bo‘ladi. 
Buning ijobiy jihati shundaki, davlat budjeti xarajatlari va aholining 
kelgusidagi xarajatlari shunga monand ravishda oshib borishi oldindan 
ma’lum bo‘ladi. Buning uchun davlat, yuridik va jismoniy shaxslar
34 Ремарк Э.М. Три товарища. -М.: 1985. C l 96.
125

---

kelgusiga mo‘ljallangan rejalarini oldindan tuzib, shunga qarab o‘z 
faoliyatini tashkil etadilar.
Kutilmagan inflatsiya
iqtisodiyotda yuz beradigan ko‘zda 
tutilmagan iqtisodiy inqirozlar, ziddiyatlar, urushlar, qurg‘oqchilik va 
boshqa holatlardayuz berishi mumkin.
Ochiq inflatsiya
mamlakatda tovarlar va xizmatlar bahosini ortib 
borishi bilan izohlanadi. Inflatsiyaning ushbu shakli hukumat tomonidan 
e’tirof etiladi va uni bartaraf etish yuzasidan ochiqchasiga tegishli chora
- tadbirlar amalga oshiriladi.
Yopiq inflatsiya
sharoitida tovar va xizmadar bahosi sun’iy 
ravishda pasaytirib ko‘rsatiladi, mamlakatda qattiq pul - kredit siyosati 
joriy etiladi. Yopiq inflatsiya sharotida aholi mamlakatdagi real 
inflatsiya darajasi haqida aniq ma’lumotlarga ega bo‘lmaydi.
Talab inflatsiyasi
sharoitida yalpi talab hajmi real ishlab chiqarish 
hajmiga nisbatan tez sur’atlar bilan о'sib boradi, buning natijasida tovar 
va xizmadar bahosi ortib ketadi.
Taklif (xarajatlar) inflatsiyasi
ishlab chiqarish vositalari va 
resurslaridan samarali foydalanilmaslik oqibatida ishlab chiqarish 
xarajatlari ortib ketadi, tovar va xizmatlar bahosi ko‘tariladi. Natijada 
aholining real daromadlariga nisbatan tovarlar va xizmatlaming bahosi 
nomutanosib ravishda tez ko‘tarilib ketadi. Dastlabki bosqichda 
muomaladagi ortiqcha pul massasi mamlakatda ishlab chiqarish va 
realizatsiya jarayonlarini tezlashtirish hamda ishsizlik darajasini 
pasaytirish hisobiga baholaming muvozanatligini ta’minlaydi. Natijada, 
ishlab chiqarish rivojlanib, ishsizlik darajasi pasayishi natijasida 
mamlakatda tovarlar hajmi ortishi talabni qondirish bilan birga, undan 
ortib ketadi. Bu o‘z navbatida, ishlab chiqarishning samarasizligi va 
ishsizlik darajasini oshishiga sabab boiadi.