Тупроқшунослик олий ў қ ув юртлариаро илмий-услубий бирлаш

учинчи гуруҳга Мирзачўлнинг катор туманларидан юмшоқ сочилувчан
микроструктурали тупрокларини мисол килиб келтириш мумкин (жад­
вал 14).

---

Жадвал 14.
Пахта далаларида сугориш ва сизот сувларининг сарфланиши.
_________________(Нерозин маълумотлари).________________________
Сизот сув­
лари 4Y-
Умумий
сувга талаб,
Шу жумладан
Сувларнинг сарфланиши, м3/га
қурлиги. м
м’/га
Сугориш
сувига, %
Сизот
сувига,
' %
Суғориш суви
Сизот сувлари
Сув кўтариш қобилияти кучсиз тупроқлар
I
7800
45
55
3500
4300
1
7600
42
28
5500
2100
3
7400
0,5
5
7000
400
4
7000
100
7000
Сув кўтариш қобилияти ўртача тупроқлар
1
8600
35
65
3000
5600
2
8200
45
45
4500
3700
3
7300
82
18
6000
1300
4
6500
0,5
5
6175
325
Сув кўтарнш қобилияти кучли тупроклар
1
10000
25
25
2500
7500
2
8600
65
69
3000
5600
3
7200
50
50
3600
3600
4
6000
75
25
4500
1500
Туз балансининг ўзгариши даври шўрланиш ва шўрсизланиш ба­
ланси тенг бўлса, йил давомида ўзгармай бир хил микдорда қолиши мум­
кин.
Бу кўрсаткичлар кўпчилик вактда нисбий равишда олинади, чунки
тузларни тупроқ ва унинг катламларида тўпланиши, ҳамда чиқиб кетиши-
нинг аниқ хисобга олиш қийин, лекин уларнинг микдори кайси томонга
ўзгаришини яъни шўрланиш ёки шўрсизланиш жараёнини билиш ва
хисобга олиш мумкин.
Тупроқ туз балансини ўрганиш ерларни мелиоратив ҳолатини
яхшиланишда жуда катта ахамият касб қилиб, ҳисоб килиш эса вегетация
даврининг бошида хамда охирида амалга оширилади.
ШЎРЛАНГАН ВА БОТҚОҚЛАШГАН ЕРЛАРНИ
МЕЛИОРАЦИЯ ҚИЛИШ
Қишлоқ 
хўжалигини 
янада 
ривожлантириш, 
экинларнинг
ҳосилдорлигини ошириш бўйича вазифаларни бажариш учун тупроқнинг
шўрланишига ва ботқоқланишига қарши кураш тадбирларини амалга оши-
ришнинг аҳамияти катта.

---

Шўрланиш ва ботқоқланиш жараёнларнинг олдини олишда аввало
шу ҳодисаларни келтириб чиқарувчи куйидаги асосий сабабларни барта-
раф килиш керак:
• сув исрофгарчилигига йўл қўймаслик (чунки бу сувлар сизот
сувларга қўшилиб, сатҳини кўтаради);
• тупроқ намлигининг буғланишини ҳар тарафлама камайтириш;
• юза жойлашган шўр ёки чучук сизот сувлари сатхини пасайти-
риш.
Тупроқ юмшок ва майда донадор ҳолатда бўлса, ундан намлик
камроқ бугланади, экинларнинг тезроқ ривожланиши учун шароит яратиб
берилади. Бундай натижаларга эришиш учун ихота ўрмон полосалари