T ü r k d I l k u r u m u y a y I n L a r I

T Ü R K D İ L K U R U M U Y A Y I N L A R I
“öd keçer kişi tuymaz, yalnuk oglu mengü kalmas: 
Zaman geçer, insan onu 
hissetmez ve insan oğlu ebedî olarak yaşayamaz
”
 (
DLT 34/21; Ercilasun ve 
Akkoyunlu, 2018, s. 21) atasözü insanın, zamanın ne çabuk geçtiğinin farkın
-
da olmadığını ve ölümlü olduğunu anlatan bir atalar sözüdür.
Türkiye Türkçesinde olduğu gibi diğer Türk lehçelerinde ve Azerbaycan 
Türkçesinde de atasözü kullanımı oldukça yaygındır. Azerbaycan Türkçesi’ni 
oldukça etkili bir biçimde kullanan İslam Türkay’ın şiirlerinde deyimler, iki
-
lemeler, alkışlar, kargışlar gibi kalıplaşmış dil ögelerinin yanı sıra atasözlerine 
de yer verilmiştir. Türkay’ın şiirlerinde geçen atasözlerine ait örnekler aşağıda 
dikkatlere sunulmuştur:
Béş barmağın béşi de
Bir boyda olmalıdı
. (EMDA / Yalan – Qanlı Géce
)
Bu örnekte Türkiye Türkçesinde de karşılaştığımız “Beş parmağın beşi de 
bir değil (bir olmaz).” atasözünün şiirde kinâyeli bir biçimde kullanımını gör
-
mekteyiz.
He, gözümün işığı,
Démeye çox sözüm var.
Déyerler: “
İlan vuran
Ala çatıdan qorxar.
” (EMDA / Axşamdan Keçende)
Türkiye Türkçesinde “Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer.” şeklinde 
kullanılan bu atasözü Azerbaycan Türkçesinde “İlan vuran ala çatıdan qorxar.” 
biçiminde benzer anlamda karşımıza çıkmaktadır. “Daha önce kendisini yılan 
sokan kimse alaca ip bile görse (ondan) korkar.” anlamına gelmektedir.
Yalançının évi yanar
,
Dé, 
kim ona inanar
? (EMDA / Axşamdan Keçende)
Türkiye Türkçesinde “Yalancının evi yanmış, kimse (ona) inanmamış.” şek
-
linde kullanılan atasözünün Azerbaycan Türkçesindeki karşılığı “Yalançının evi 
yandı, heç kes inanmadı.” şeklindedir. Şiirde bu atasözüne yer verilmiştir.
“