|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
29
emasday tuyuldi. «Mavlono Ya’qub ayturdilarki, bizga Xoja Bahovuddindan qolgan ana shu zikr bo’lib,
kimki jazaba usulida muridlarni tarbiyalay olsa, yaxshi bo’lardi».
Ma’lumki, xojagon tariqatida jahriya va xufiya nav’li zikrlar bo’lib, Xoja Ubaydulloh xufiya zikr – zikri
dil –ya’ni Olloh taoloni doimo ko’ngilda deb bilish tarafdori bo’lgan. Ammo uning davrida jahriya-
jazaba usuli ham – Olloh taoloni baland ovoz bilan, o’zidan ketguncha, jazabaga yetguncha eslash
usuli tarafdori ham bo’lganlar. Ammo Xoja Ubaydulloh ularni yoqlamagan va shuning bilan bir
qatorda inkor etmagan ko’rinadi. Uning o’rnida Haq taoloni ko’ngilda tutib, fuqaro manfaatlarini
ko’zlash, zulm va adolatsizlik oldini olish uchun intilishni ma’qul deb bilgan. Ehtimolki, bunda uning
Sayyid Qosim Anvor bilan Samarqandda doimiy tarzda suhbatda bo’lishi va Sayyid Qosim Anvordagi
erkin fikrlash, o’z muddaosini – adolat va haqiqat uchun kurash aqidalarini ochiq-oydin aytish
xususiyatlarining ta’siri ham bordir. Bunda tilga olingan mavlono Ya’qub Charxiy (vaf. 1447 m.)
Bahovuddin Naqshbandning shogirdlaridan bo’lib, naqshbandiya tariqatining nufuzli
namoyandalaridandir. Uning bu tariqatga oid «Risolai unsiya» asari borligi qayd qilingan.
Shunday qilib, Xoja Ubaydulloh mavlono Ya’qub Charxiy siymosida o’zi izlagan ma’naviy pirni
topgach, uning ijozati bilan Qarshi, Shahrisabz, Samarqand va Jizzax orqali o’z vatani Shoshga -
Toshkandga qaytadi. Bu voqea 1433–1434 yillarda sodir bo’lgan ko’rinadi. Xoja Ahrorning Shosh –
Toshkanddagi hayoti va faoliyati haqida batafsil ma’lumotga ega bo’lmasakda, ba’zi ulamolar bilan
qilingan suhbatlar, atrofga sayohat qilishga doir ayrim lavhalarga duch keldik. Xoja Ahror haqida so’z
yuritgan olimlarning qayd qilishlaricha, u Toshkandda dehqonchilik bilan shug’ullangan. Shu bilan
birga naqshbandiya tariqati namoyandalaridan Mavlono Ismoil Nizomiddin Xomushlar bilan suhbatlar
qurgan. Jumladan, Muhammad Qozi shunday lavhani – Xoja Ahror hikoyasini Keltiradi:
«(Xoja Ahror) aytur erdilarki, Xoja Bahovuddin Naqshbandning suhbatdoshlaridan bo’lmish
mavlono Sayfiddin Manoriyning o’g’li mavlono Ismoil Farkat shahridan (Toshkent yaqinidagi qadimiy
shaharlardan) bizni ko’rish uchun kelib, bir Kecha mehmonimiz bo’ldilar. Mavlono Ismoilni mavlono
Sayfiddin Manoriyning farzandi bo’lganligi uchun otasi hurmati jihatidan e’zozladim. Sahar vaqti
mavlono Ismoilni g’amgin holatda uchratdim. Sababini so’raganimda, shunday dedi: tush ko’rsam,
qo’limda oq burgut bo’lib, u uchib ketibdi, ammo oyog’ida ipi osilib turardi. Parishonligimning boisi
mana shu tushdir. Aytdim: tushning ta’biri shuki, siz suhbatlarimizdan bahramand bo’libsiz va tabiiy
ishlar (uxlash) bilan band bo’lganingiz tufayli uning ta’siri kamayibdi. Ammo qush oyog’idagi ip hali
bahramand bo’lishingiz mumkinligiga ishoradir, ya’ni aloqa tamoman uzilgan emas. U yana burgut
timsolida zohir bo’lgay, chunki burgut boshqa qushlarni ov qilguvchi qushdir... Bu orada shunday
ma’lum bo’ldiki, mavlono Ismoil o’zini ancha tutib olgan edi. Men aytdim: qarangchi, qush kelibdi-mi?
Bu savol uni hushiga keltirib, xursand bo’ldi va shundan so’ng bizdan ajralmadi. Bizning atrofimizda
boshqa suhbatdoshlar ham yig’ila boshladilar. Suhbatdoshlarning ehtiyojlarini qondirish zaruriyati
dehqonchilik bilan shug’ullanishni taqozo qilardi. Ularning xotiri tirikchilik o’tkazish tashvishi bilan
parishon bo’lmasin, deb dehqonchilik qilar edik . Shu sababli dunyo (mol-mulk) kerakligi bilindi, bizda
u ko’paydi».
Shunday qilib, Xoja Ubaydulloh Toshkandda e’tibor qozondi va uning huzuriga xojagon tariqatining
ko’zga ko’ringan namoyandalari ham Kelishardi. Bulardan mavlono Nizomiddin Xomushning Xoja
Ubaydulloh bilan uchrashgani haqida hikoyalar maqomotlarda, jumladan, Muhammad Qozining
«Silsilat ul-orifin»ida ham keltirilgan. Ana shu manbada keltirilishicha, Xoja Ubaydulloh shunday
hikoya qilgan ekan:
Toshkandda ekanimiz vaqtida uyimizga mavlono Nizomiddin Xomush Mehmon bo’ldilar. Men u
kishining izzat-hurmatini joyiga keltirmoq uchun doimo harakat qilardim. Mavlononing istaklari bilan
Toshkand mazorotlarini birga ziyorat qilardik. Suhbat davomida esa turli masalalar haqida so’zlab har
xil rivoyatlar keltirardilar. Bir kuni shunday voqeani aytdilar: ikki kishi bor edi, ular egizak bo’lib,
orqasi bilan bir-biriga yopishgan edi. Shunday bo’lsa-da, doim shukr der edilar. Shunda birov so’radi:
ahvolingiz bunday bo’lsa-da Nega doim shukr deysizlar? Ul ikkov shunday deb javob berdilar: bundan
ham og’ir azob-uqubat borligini tasavvur qilib, shunday Deymiz. Ko’p vaqt o’tmay ulardan biri vafot
Buyuk ma’naviy murshid
Do'stlaringiz bilan baham: |
