K. Z. Homitov iqtisod fanlar doktori, dotsent

– 
bo‘sh turgan kapitalni iqtisodiy-
ijtimoiy samara olish maqsadida harakatga keltirishdir
”.
Investitsiyalarning o‘sish sur’atlari ko‘p omillarga bog‘liq. Avvalambor, 
investitsiyalar 
hajmi 
olingan 
daromadni 
iste’mol 
va 
jamg‘armaga 
taqsimlanishiga bog‘liq. Aholining o‘rtacha daromadi past bo‘lgan holda 
ularning asosiy qismi (70-80%) iste’molga sarflanadi. Aholi daromadlarining 
o‘sib borishi jamg‘arishga yuboriladigan qismning ortib borishiga sabab bo‘ladi. 
Umumiy daromadda jamg‘arish ulushining ortib borishi investitsiyalar 
hajmining o‘sishiga olib keladi, va aksincha. Ammo bu shart aholini davlatga 
ishonchi yuqori bo‘lganda, davlat fuqarolarning investitsion faolligini 
ta’minlaganda va kafolatlaganda bajariladi. 
Investitsiyalar hajmiga kutilayotgan daromad normasi ham ta’sir 
ko‘rsatadi, chunki ko‘rilayotgan foyda investitsiyalashga undaydi. Kutilayotgan 
2
Финансово-кредитный словарь. Т.1. М.: Финансы и статистика, 1984. 
3
O`zbekiston Respublikasining “Investitsiya faoliyati to`g`risida”gi Qonunining yangi tahriri. 2014. 29-oktyabr.
 

---

8
foyda normasi qanchalik yuqori bo‘lsa, investitsiyalash hajmi shunchalik yuqori 
bo‘ladi, va aksincha. 
Investitsiyalar hajmiga kredit foizi stavkasi katta ta’sir ko‘rsatadi, chunki 
investitsiyalash jarayonida qarzga olingan mablag‘laridan ham foydalaniladi. 
Agar kutilayotgan sof foyda normasi o‘rtacha kredit foizi stavkasidan yuqori 
bo‘lsa, bu qo‘yilmalar investor uchun daromadlidir. Shuning uchun o‘rtacha foiz 
stavkasining o‘sishi investitsiyalash jarayonining susayishiga olib keladi.
Investitsiyalar hajmiga kutilayotgan inflyatsiya sur’atlari ham o‘z ta’sirini 
o‘tkazadi. Bu ko‘rsatkich qanchalik yuqori bo‘lsa, investorning kelajakdagi 
foydasi shunchalik qadrsizlanadi va investitsiyalarni rag‘batlantiruvchi omillar 
qisqarib boradi. 
Investitsiyalаrning jаlb etilishi ko‘p jihаtdаn investitsiya bоzоrini hаr 
tоmоnlаmа o‘rgаnish, uni bаshоrаt qilish bilаn uzviy bоg‘liq. Investitsiya bоzоri 
investitsiyalаrni tаshkil etish vа mоliyalаshtirish uchun zаmin yarаtib bеrаdi. 
Investitsiya bоzоri ishlаb chiqаrish fоndlаrining аktiv qismi vа investitsiya 
хizmаtlаrini o‘zidа mujаssаmlаshtirаdi. Uning аsоsiy unsurlаrigа tаlаb, tаklif, 
rаqоbаt vа bаhо kirаdi. Bu unsurlаr dоimо o‘zgаrib turаdi, ushbu o‘zgаrishlаr 
iqtisоdiyotdаgi vа bоzоr ichidаgi оmillаr tа’siridа yuz bеrаdi. Hаr bir invеstоr 
uchun investitsiyagа bo‘lgаn tаlаbni o‘rgаnish, investitsiya bоzоrini tаhlil etib, 
buning zаminidа o‘zining investitsiya dаsturini ishlаb chiqish muhim аhаmiyat 
kаsb etаdi. 
Umuman 
olganda, 
investitsiyalarni 
amalga 
oshirish 
investitsiya 
jarayonining tarkibiy qismi hisoblanadi hamda investitsiya resurslari hosil 
qilinishi natijasiga tayanadi va yuz beradi. O‘z navbatida, u investitsiyalashdan 
ko‘zlangan maqsadga bevosita bog‘lanadi. Zero, ko‘zlangan maqsadga erishish 
ishtiyoqi investorni kapital to‘plab, so‘ng uni shu maqsad yo‘lida safarbar 
etishga undaydi. Zotan, maqsad muayyan natijaga qaratilar ekan, natija ham o‘z 
navbatida, muayyan maqsadlarni keltirib chiqaradi va tegishlicha, investitsiya 
jarayonini aks ettiruvchi ketma-ketlikni hosil qiladi.