Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

1.2. Tavakkal nazariyasining asosiy qoidalari
1990-yil sentabrda Kyoln shahnda faoliyat xavfsizligi bo'y ich a Birinchi butun- 
jalion kongressi ilmiy fan sifatida “Hayot xavfsizlikda” shiori ostida b o'lib o'tdi. Bu 
anjum anda dunyoning turli joylandan kelgan olim va mutaxassislar o'zlarining 
m a’ruza va xabarlarida doimo ''tavakkal” tushunchasiga tayanishlarini ta ’kidladilar. 
X avfsizlik bo'y ich a bu tushuncha bizning texnik adabiyotlarim izda hali e ’tirof 
qilinmagan va tarqalmagan edi
Umurruy qilib aytganda tavakkal - xavflam i son jihatidan baholashdir. Sonli 
baholash - u yoki bu k o'ngilsiz oqibatlar sonining m a'lum davr ichida bo'lishi 
mumkin bo'lgan soniga nisbatidir. Tavakkalni aniqlash m obaynida oqibatning sinfim 
ko'rsatish muhimdir, y a ’ni mmaning tavakkali degan savolgajavob berishi kerak
Rasmiy ravishda tavakkal - bu tez-tez takrorlanishdir. Bundav olganda ular 
orasida ancha farq bordir.
T avakkal -
xavfga qarama-qarshi bonshdir
12

---

T avakkalchilik
- xavfiiing yuzaga kelish chastotasi, y a 'n i xavfni sonli 
baholash. mezonidir.
S o n li baholash
- faoliyat davrinm g ma lum oralig ida sodir b o'lgan ko'ngilsiz 
oqibatlam ing sodir bo'lishi ehtimol qilingan xavfga, oqibatga nisbatidir.
bu yerda 
n
- bir yilda ishlab chiqarishda halok b o'lgan ishchilar soni; 
N -
umumiy ishchilar soni.
Tavakkalchilik, x av f turiga b og'liq holda individual (shaxsiy) va ijtimoiy 
turlarga bo'linadi. Shaxsiy tavakkalchilik bitta shaxsga qaratilgan xavfni, ijtimoiy 
(aniqrog'i-guruhiy) tavakkalchilik esa, bir guruh kishilarga ta ’sir etuvchi xavfni 
xarakterlaydi.
Tavakkalchilikni aniqlash tartibi o 'ta taxminiy hisoblanib, uni quyidagi to 'rt xil 
usulga ajratish mumkin:
-
M u h a n d islik u slu h i
Bu uslub statistik m a’luniotlar, x avf chastotasini 
hisoblash, xavfsizlikni ehtim oliy tahlil qilish, xavf daraxtini qurish kabilarga 
asoslanadi;
-
M odelli
Bu uslubd'i alohida kishiga, kishilar guruhiga va shu kabilarga ta ’sir 
etuvchi xavfli vazararli faktorlar modeli tuziladi;
-
E kspertli
, y a ’ni turli xil hodisalrning sodir bo'lishi ehtimoli tajribali 
m utaxassislar (ekspertlar) m ulohazasi, fikri asosida aniqlanadi;
-
Ijtim o iy so'rov.
Bunda hodisalam ing sodir bo'lishi ehtim oli aholi fikrini 
bilish orqali belgilanadi.
Y uqorida ko'rsatigan uslublar tavakkalchilikning turli tomonlarini ko'rsatadi. 
Shu sababli, am alda ushbu uslublarni kompleks holda q o'llash m aqsadga muvofiqdir.