Say d u lla m irzayev

Q ‘zbek adabiyoti. 0 ‘rta m aktablarning 11-sinfi uchun darslik.
« 0 ‘qituvchi», 2004, 71 -b.
101

---

S hukrullo, T avallo kabi ijo d k o rlarn in g m a ’rifatp arv arlik ru h id a 
yozilgan asarlari birin-ketin yuzaga kela boshladi. B ehbudiyning 
« P a d a rk u s h » pyesasi k eyin ch alik y a ra tila ja k a s a rla rg a h am
m a ’lum m a ’n o d a y o ‘nalish to p ib b erd i. B ehbudiy t a ’sirid a 
yuzaga kelgan p y esalardan biri H am zaning «Y angi saodat»idir. 
« P a d a rk u sh » d a ilm ning a h a m iy a tin i tan o lm agan n o d o n o ta
fojiasi k o 'rsa tilg a n va b o y lik k a ega b o ‘lish u ch u n o ‘z otasini 
o ‘ldirgan bola o b razi y aratilg a n b o ‘lsa, H am z an in g 1915-yili 
y aratilg an «Y angi sao d at» a sa rid a ilm olib, otasini h a lo k a td a n
q u tq a rg a n o ‘g ‘il obrazi tasvirlangan. Y a ’ni, B ehbudiy ilmsizlik 
fojiasini, H am za esa ilm ning xosiyatini k o ‘rsatgan . «P ad arku sh» 
t a ’sirid a y a ra tilg a n b u n d a y a sa rla rn i y a n a k o ‘p la b k eltirish
m u m k in . B e h b u d iy n in g d ra m a s i a k s a r i y a t h o l la r d a y o sh
yozuvchilarga sah n a asarlari y a ra tish d a o ‘rn a k va tu rtk i b o ‘lib 
x izm at qildi.
B u yuk a d ib A b d u lla Q o d iriy o ‘zining « T arjim ai h olida» : 
«1913-yillarda ch iq q an « P ad ark u sh » pyesasi ta ’sirida «Baxtsiz 
kuyov» degan te a tr k ito b in i yozib y u b o rg a n im n i o ‘zim h am
p a y q a m a y q o ld im » , — d eb q a y d e tg a n edi. T a n iq li ja d id
yozuvchi H oji M uin S h u k ru llo ham 1914-yilda « P ad ark u sh »
spektaklini k o ‘rib, u n d an ju d a q attiq t a ’sirlangan. U: «S hun dan
keyin m en sh o irlik n i b ir c h e k k ag a yig ‘ish tirib q o ‘yib, sa h n a
a d a b iy o ti y a ra tish fik rig a tu sh d im » , — d eb y o zg a n edi. Bu 
y o zu v ch in in g « Т о ‘у», « K o ‘k n o ri» , « M a z lu m a x o tin » , «E ski 
m a k ta b — yangi m a k ta b » kabi sah n a asa rlarid a B ehbudiy t a ’siri 
yaqqol sezilib tu rad i.
B e h b u d iy o ‘zbek d ra m a tu rg iy a s in i b o s h la b b e rish b ila n
birga, m illiy te a tr va teatrsh u n o slik k a h am asos solgan. U m illat 
ta ra q q iy o tid a te a trn in g m u h im tarbiy av iy-estetik ah a m iy atin i 
c h u q u r id ro k e tg a n . T e a tr s a n ’a tin in g x a lq im iz m a ’nav iy - 
m a d a n iy h a y o tid a m u s ta h k a m o ‘rin eg a lla sh i, T u rk is to n d a
milliy te a tr y aratish u ch u n jo n k u y a rlik qilgan. « T eatr n ad u r» , 
« S a m a r q a n d d a t e a t r » , « T u r k i s t o n d a b ir in c h i t e a t r » , 
« 0 ‘y n a y tu rg ‘on o d am y o ‘qdir», «P ad ark u sh » v ajhidan», «T eatr 
m usiqiy, sh e’riy» singari m a q o la la r yozib, te a tr s a n ’atin i izchil 
t a r g ‘ib q ilg a n . Bu s a n ’a tn in g o ‘z ig a x os x u s u s iy a tla r i v a 
afzallik lari h a q id a y u rtim iz d a b irin c h ila rd a n b o ‘lib qim m atli

---

fikrlarni bayo n etgan, shu so h a d a q a to r nazariy-am aliy ishlarni 
bajargan.
X ullas, M a h m u d x o ‘ja B ehbudiy x alq p arv ar, m a ’rifa tp a rv a r 
va v a ta n p a r v a r ijo d k o r s ifa tid a o ‘z b e k d ra m a tu rg iy a s in in g
ta m a l to s h in i q o ‘y is h , u n i s h a k l la n ti r is h b o r a s id a iz c h il 
iz la n is h la r o lib b o rg a n . B e h b u d iy m illa t ta r ix id a n a f a q a t
T u r k is to n j a d i d la r i n i n g y e ta k c h is i, m a ’r i f a tp a r v a r , b a lk i 
b irin c h i m illiy d ra m a — « P a d a r k u s h » n in g m u a llifi, m illiy
d ra m a tu rg iy a va teatrn in g asoschisi sifatida ham qoladi.
103

---