Say d u lla m irzayev

309

---

SAID AHMAD
(1920-yilda tu g ‘ilgan)
0 ‘zbekiston xalq yozuvchisi Said Ahmad o ‘zining rang-barang 
h ikoyalari, publitsistik m aqolalari, qissayu rom anlari, 
xushchaqchaq komediyalari bilan hozirgi o ‘zbek adabiyotida 
munosib o ‘rin egallaydi. U — ayniqsa, hajv ustasi sifatida mashhur.
S aid A hm ad H u sa n x o ‘jayev 1920-yilning 10-iyunida 
Toshkent shahrida ziyoli oilasida tug‘ildi. Nizomiy nomidagi 
Toshkent D avlat pedagogika institutida ta ’lim oldi (1938—
1941). U adabiyotimizga avval jurnalist-ocherkchi sifatida kirib 
keldi. Said Ahmad 1940-yildan o ‘zining ocherklari, hikoyalari 
bilan m atbuotda k o ‘rina boshladi. Adibning unib-o‘sishida 
m atbuot ijodiy m aktab sifatida muhim rol o ‘ynadi.
Said Ahmad, avvalo, hikoyanavis sifatida tanildi. Uning 
birinchi hikoyalar to ‘plami — «Tortiq» 1940-yilda maydonga 
chiqdi. U o ‘z ustida uzluksiz ishlash, hayotni, ustoz yozuvchilar 
ijo d in i sin ch k o v lik b ilan o ‘rg an ish o rq ali d a stla b k i 
hikoyalaridagi badiiy qusurlardan qutila bordi. Badiiy asar 
yaratish sirlarini egalladi.
Said Ahmadning iste’dodli yozuvchi sifatida shakllanishida, 
ayniqsa, G ‘afur G'ulom va A. Qahhorning xizmati katta. Said 
Ahmadning o ‘zi bu haqda: «Aslida meni hajv yoiiga G ‘afur 
G ‘ulom boshlab kirgan. M a’lumki, G ‘afur aka o ‘ttizinchi 
y illarda hajv ja n rid a b arak a li ijod qildi. Ixcham , kulgili 
hikoyalarning ju da yaxshi nam unalarini yaratdi. Men shu 
hikoyalar ta ’sirida adabiyotga kirganm an. Keyinchalik bu 
buyuk yozuvchi bilan yaqindan tanishganim, undan rosmana 
ijodiy ta ’lim olishim hajvga b o ‘lgan intilishimda juda katta 
yordam berdi. U ndan keyin Abdulla Qahhor hikoyalaridagi
310

---

siqiqlik, so‘zni isrof qilmaslik, tagdor gap aytish san’ati men 
uchun bir darslik xizmatini o ‘tadi!» — deb yozgan edi.
Adibning «Er yurak» (1942), «Farg‘ona hikoyalari» (1948), 
« M u h ab b at» (1949), «Q ad rd o n d alalar» (1949), « C h o ‘l 
sham ollari» (1961), «O najonlar» (1962), «Xazina» (1963), 
«Ta’zim» (1966), «Qissa va hikoyalar» (1968), «Yo‘qotganlarim 
va topganlarim» (1999), «Qorako‘z Majnun» (2001), «Kiprikda 
qolgan tong» (2003), «Umrim bayoni» (2003) va boshqa 
kitoblarida Said Ahmadning ijodiy kamolot yo‘li yaqqol ko‘zga 
tashlanadi.
Said Ahmad ijodi urushdan so‘ng, xususan, XX asrning 60- 
yillariga kelib shira bog‘ladi va o ‘z taraqqiyotining yuqori 
bosqichiga ko‘tarildi. Shu davrning mahsuli bo'lgan «Turnalar», 
«Onajonlar», «K o‘klam taronalari», «Xazina», «Toiqinlar», 
«Hayqiriq», «C hoi burguti», « 0 ‘rik domla», «Lochin», «Odam 
va b o ‘ron», «Bo‘ston», « T o ‘yboshi» kabi h ik oyalar Said 
Ahmadning so'zga xasis, fikrga saxiy, yumorga boy yozuvchi 
b o i i b yetishganligidan, A. Q odiriy, G ‘. G ‘ulom , Oybek,
A. Q ah h o r a n ’an a la rin i m u vaffaqiy at 
bilan davom
ettirayotganligidan dalolat beradi. Darhaqiqat, professor Laziz 
Qayumov qayd qilganidek, «Said A hmadning hikoyalarida 
Oybekning psixologik tasvir m ahorati, G ‘afur G ‘ulomning 
yumori, Abdulla Qahhoming bayondagi lakonizmi mujassam»95. '
Said A hm adning k o ‘p h ik o y a larin i, xususan, « C h o ‘l 
shamollari», « C h o i oqshomlari» turkumiga kirgan hikoyalarini 
shu ja n rn in g yetuk n am unalari deyish m um kin. A dib bu 
h ik o y a la rid a jo n li, tin iq o b ra z la r y a ra tib , vo q elik d ag i 
yangiliklarni, oddiy kishilar hayotidagi o ‘sish-o‘zgarishlarni, 
ular ong-tushunchasidagi ib ratli jih a tla rn i um um lashtirib 
ustalik bilan tasvirlab berdi. Sard A hm ad o ‘zining « C h o i 
hikoyalari»ni « ch o ilard a boshlangan yangi hayot va yangi 
odamlar qissasi» deb atashi ham bejiz emas, albatta.
«Cho‘1 hikoyalari» turkumi bir-birini mantiqan toidiruvchi 
va davom ettiruvchi yigirmadan ziyod hikoyadan tashkil topgan 
b o iib , ularda cho‘1 va choiquvarlar hayotidan tipik lavhalar