"iqtisodiyot va menejment "

muomala fondlari
bilan ham bog’liqdir. Ularga korxonaning tayyor 
mahsulot zaxirasini yaratish uchun mo’ljallangan pul mablag’lari, turli xil debitorlik 
qarzlari, bank va kassalarning hisob-kitob raqamlaridagi mablag’lardan iborat 
bo’ladi. Korxonadagi aylanma fondlar va muomala fondlarini shakllantirish uchun 
yig’ilgan pul mablag’lari korxonaning aylanma mablag’larini tashkil etadi. 
Aylanma fondlar alohida unsurlarining nisbatini (% larda) ko`rsatish yoki ularni 
qismlarga ajratish aylanma fondlar strukturasi deyiladi. Sanoat korxonalaridagi 
aylanma fondlar strukturasi quyidagi rasmda keltirilgan: 
3.2-rasm. Ishlab chiqarish aylanma fondlari 
Ishlab chiqarish aylanma fondlari, 100 % 
Ishlab chiqarish zaxiralari, 70% 
Ishlab chiqarish jarayonida, 30% 
Xom ashyo 
va 
materiallar 
(28%) 
Sotib olingan 
yarim fabrikat
(10%) 
Yordamchi 
Materiallar (8%) 
Yoqilg’I va 
energiya (8%) 
Joriy ta’mirlash 
uchun ehtiyot 
qismlar,
(3%) 
Tara va tara 
materialla,
(3%) 
Kam baholanuvchi va 
tezeskiruvchi buyumlar (14 %) 
Tugallanmagan 
ishlab chiqarish 
(19%) 
O’zida
Ishlab chiqarilgan 
yarim fabrikat (6%) 
Kelgusi davr 
xarajatlari, (5%) 

---

82 
Rasmdan ko`rinib turibdiki, aylanma fondlar aylanma mablag’larning ko`pchilik 
qismini egallab turibdi. Korxona iqtisodiyotiga aylanma mablag’larning tarkibi va 
tuzilmasidan tashqari, ularni ishlab chiqarish, takror ishlab chiqarish va muomalaning 
turli bosqichlarida izlab topish katta ta`sir ko`rsatadi. Aylanma mablag’larning to`liq 
aylanishi uch bosqichdan iborat bo`lib, bu jarayonda mahsulot ishlab chiqariladi va 
sotiladi.