"iqtisodiyot va menejment "

Iqtisodiyotning doimiy va bosh masalasi
– jamiyat ehtiyojlarining cheksizligi 
va iqtisodiy resurslarning cheklanganligidir.
Iqtisodiyotning asosiy muammosi
– bu iqtisodiy resurslar cheklangan 
sharoitda jamiyatning cheksiz ehtiyojlarini qanday qilib to’laroq qondirib borish 
mumkinligi to’g’risidagi masaladir.
 
Cheklangan iqtisodiy resurslardan samarali foydalanib, kishilarning yashashi, 
kamol topishi uchun zarur bo’lgan hyotiy vositalarni ishlab chiqarish va 
iste`molchilarga yetkazib berishdan iborat bir-biri bilan bog’liq bo’lgan turli 
faoliyatlarni birlashtiruvchi iqtisodiy tizimga 
iqtisodiyot
deyiladi. 
Iqtisodiyot inson hayotining asosini tashkil etadi va u insonsiz, uning mehnat 
faoliyatisiz mavjud bo’lmaydi.
 “Iqtisodiyot” 
atamasi birinchi marta Aristotel tomonidan kiritilgan hamda 
odamlarning tovar ishlab chiqarish va ayirboshlashdagi xo`jalik faoliyatini anglatgan. 
Tovar ishlab chiqarish, ayirboshlash va realizatsiya qilish tizimi qanchalik yaxshi 
tashkil qilingan bo`lsa, iqtisodiyot ko`rsatkichlari va aholining turmush tarzi, 
resurslarsdan oqilona foydalanish, bahoni shakllantirish, soliqqa tortish, samarali 
qo`llanuvchi boshqaruv tizimi kabi omillarni hisobga olgan holda, shunchalik yuqori 
bo`ladi. 
Iqtisodiyotning inson va jamiyat hayotidagi o`rni va ahamiyatiga o`z vaqtida 
A.Smit yuqori baho berib, u insonni “homo economicus”- “iqtisodiy odam” deb 
atagan. Haqiqatdan ham, har bir odam iqtisodiyotning mohiyatini, hayot ne`matlari 
nimalar evaziga berilishini anglamaguncha, mablag’larni ishlab topish va ulardan 
samarali foydalanishni o`rganmaguncha, oila miqyosi va undan yuqori darajadagi 
iqtisodiyot uchun ma`qul keluvchi sifat va miqdor parametrlariga ega bo`ladi, deb 
o`ylash noto`g’ri bo`lar edi. Demak, iqtisodiyot parametrlari (ham salbiy, ham ijobiy) 
avvalo insonlar harakati va faoliyatining, oqilona xo`jalik yuritish, moddiy 
boyliklarni ishlab chiqarish, ayirboshlash va taqsimlashni samarali olib borish 
qobiliyati natijasida yuzaga keladi. 

---

7 
Atoqli ma`rifatparvar vatandoshimiz Abdullo Avloniy iqtisodga shunday ta`rif 
beradi: «Iqtisod - deb pul va mol kabi ne`matlarning qadrini bilmoqqa aytilur. Mol 
qadrini biluvchi kishilar o’rinsiz yerga bir tiyin sarf qilmas, o’rni kelganda so’mni 
ayamas».
1
Iqtisodiyot rivojlanish darajasiga qarab turli davrlarda va turli mamlakatlarda 
ana`naviy iqtisodiyot, ma`muriy buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyot, bozor 
(aralash) iqtisodiyotdan iborat bo’ladi. 
Qamrov darajasiga qarab iqtisodiyot: korxona, (firma) iqtisodiyoti, oila 
iqtisodiyoti, tarmoq iqtisodiyoti, milliy iqtisodiyot, jahon iqtisodiyotiga bo’linadi. 
Iqtisodiyotda 
ularni 
yaxlitlashtirib 
mikroiqtisodiyot, 
mezoiqtisodiyot, 
makroiqtisodiyot, megaiqtisodiyot deb yuritiladi.