Davlat uzb p65

2- topshiriq.
 
Matn asosida quyidagi savollarga javob bering:
1. Til ijtimoiy hodisa sifatida jamiyat taraqqiyotida qanday
o‘rin tutadi?
2. Til va madaniyat tushunchalari o‘rtasidagi bog‘liqlik ni-
madan iborat?
3. «Til robitayi vositayi olamiyondur» (Avaz O‘tar) jum-
lasini izohlang.
4. Bilim egallashda til qanday vazifani bajaradi?
5. Fikrlash bilan so‘zlash o‘rtasidagi bog‘liqlik va farqni
tushuntiring.
1- mashq.
Gaplarni ko‘chirib, ajratilgan so‘zlarning ma
’
nosini
izohlang.
1. Har bir millatning tili ikki xil 
ijtimoiy
vazifani bajaradi:
bir tomondan, jamiyat a’zolari orasida o‘zaro 
aloqa
uchun
xizmat qilib, ularni birlashtiradi, ikkinchi tomondan, bir
millatni boshqasidan ajralib turishini ta’minlaydi. 2. Har bir
millatning dunyoda borlig‘in ko‘rsatadurg‘on 
oyinayi hayoti
til va adabiyotidur. Milliy tilni yo‘qotmak, millatning 
ruhini
yo‘qotmakdur (
A. Avloniy
). 3. Tildagi har bir so‘z, uning har
bir shakli inson 
tafakkuri 
va tuyg‘usining natijasidir, o‘sha
tafakkur va tuyg‘ular orqali so‘z yordamida mamlakat tabiati
va xalq tarixi ifoda etilgan (
K. Ushinskiy
). 4. Ki har neni 
bil-
mish
odamizod, Tafakkur birla qilmish odamizod (
A. Na-
voiy
). 5. Kim ravshan 
fikrlasa
, u ravshan bayon etadi (
N.Bualo
).
6. Til fikrni yaratuvchi a’zodir. 
Aqliy faoliyat
va til yaxlit bu-
tunlikni tashkil etadi (
V. fon Gumboldt
). 7. So‘zlash 
qobiliyati
hodisalar ichiga kirishning yagona va bebaho vositasidir
(
L.N.Tolstoy
).
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

6
Inson faoliyatida til borliqni bilish va fikr almashish
vositasi vazifasini bajaradi. Til vositasida insoniyat to-
monidan jamg‘arilgan bilimlar qayd etiladi, saqlanadi
va avloddan avlodga yetkaziladi. Til millat ruhining ko‘z-
gusidir. Tilda millatning bor-yo‘g‘i, o‘y-fikri, dunyo-
qarashi, orzu-umidlari, Vatani, his-tuyg‘ulari gavdala-
nadi. Tildagi har bir so‘z, uning har bir shakli inson
tafakkuri va tuyg‘usining natijasidir.
Til yaxlit bir tizim sifatidagina ijtimoiy vazifani ba-
jara oladi. Til asosiy birliklari: tovush, so‘z, qo‘shimcha,
gaplar orqali grammatik jihatdan ohang vositasida va
mantiqan o‘zaro bog‘lanishda borliq haqidagi hukm-
larni ifodalaydi, nimanidir tasdiqlaydi yoki inkor qi-
ladi.
Til insoniyat tomonidan yaratilgan, unga xizmat
qiladigan va har qaysi millatning ijtimoiy-madaniy
taraqqiyotiga mos tarzda rivojlanib boradigan ijtimoiy
hodisadir.
3- topshiriq.
 
Alisher Navoiyning til, so‘z haqidagi hikmatlarini
daftaringizga ko‘chirib, ularning mazmunini o‘z so‘zlaringiz bi-
lan izohlang va hikmatlarni yod oling.
2- mashq.
Matnni o‘qib, ajratilgan so‘zlar ishtirokida matn maz-
muniga mos mustaqil gaplar tuzing.
Kishilar bir-birlari bilan til orqali o‘zaro munosabatda
bo‘ladilar, bir-birlariga 
fikr
va istaklarini yetkazadilar.
Alisher Navoiy tilning faqat insonlarga xos hodisa ekan-
ligini ta’kidlab:
Insonni so‘z ayladi judo hayvondin,
Bilkim