1-мавзу: «иионинг жамо¬ат тартибини саќлаш ва жамоат хавфсизлигини таъмин¬лаш фаолияти¬ни бош¬ќариш» ўќув курси¬нинг пред¬мети, вазифаси ва тузилиши

 
1-§.
Патруль-пост хизмати ва жамоат тартибини сақлаш 
бўлинмаларининг фаолиятини бошқариш соҳасидаги
ислоҳотлар ҳамда унинг ҳуқуқий асослари 
Маълумки, ҳар қандай демократик давлатда барча соҳадаги 
ижтимоий муносабатлар, шу жумладан, жамоатда жамоат тартибини 
сақлаш ва хавфсизлигини таъминлаш соҳасидаги фаолият ҳам ҳуқуқий 
нормалар орқали тартибга солинади. «Ҳуқуқ назариясида эса бундай 
ҳуқуқий тартибга солиш 
ҳуқуқий воситалар ёрдамида ижтимоий 
муносабатларни тартибга солиш, қўриқлаш, уларни жамиятнинг 
ижтимоий эҳтиёжига мувофиқ равишда ривожлантириш мақсадида 
мунтазам, норматив таъсир этиш жараёни тушунилади. Ҳуқуқий 
тартибга солиш ижтимоий муносабат субъектларининг юридик ҳуқуқ 
ва мажбуриятларини белгилаб, уларнинг бажарилишини таъминлайди»
1
.
Ички ишлар органлари фаолиятининг асосий йўналишларидан 
бири жамоат тартибини сақлаш ва жамоат хавфсизлигини таъминлаш 
ҳисобланади. Айниқса, одатий ва алоҳида шароитлар (оммавий тадбир-
лар ўтказилаётган, оммавий тартибсизликлар ва фавқулодда вазият-
лар юзага келган вақтлар)да жамоат тартибини сақлаш ва хавфсиз-
лигини таъминлаш жамият ривожланишининг барча даврларида ҳам 
давлатнинг энг долзарб вазифаларидан бири бўлиб келган. Бугунги 
таҳликали ва таҳдидларга бой шароитда мамлакатда ва унинг 
маъмурий-ҳудудий бирликларида жамоат тартибини сақлаш ва 
хавфсизлигини таъминлаш, хусусан, шахс, давлат ва жамият ман-
фаатларини ҳар қандай жиноий, маъмурий ва бошқа ғайриижтимоий 
тажовузлардан маъмурий-ҳуқуқий ҳимоялашни амалга оширувчи 
ички ишлар органларининг патруль-пост ва жамоат тартибини сақлаш 
бўлинмалари муҳим ўрин тутади. 
1
Қаранг: 
Одилқориев Ҳ. Т., Тультеев И. Т.
ва бошқ. Давлат ва ҳуқуқ 
назарияси.–Т., 2009. – Б. 225. 

---

93 
Патруль-пост хизмати ва жамоат тартибини сақлаш бўлинмалари 
ички ишлар органларининг асосий соҳавий хизматларидан биридир. 
Патруль-пост хизмати ва жамоат тартибини сақлаш бўлинмалари 
ички ишлар органларининг оператив, тергов ва махсус функциялари-
нинг чекланган доирасини амалга оширувчи бошқа соҳавий хизмат-
ларидан фарқли ўлароқ, ички ишлар органларининг деярли барча 
йўналишларидаги фаолияти бўйича вазифаларни бажаришда иштирок 
этади. 
Мустақилликнинг дастлабки йилларида ички ишлар органлари 
тизимида ислоҳотларни ўтказишдан олдинги даврда жамиятдаги 
мавжуд қатор омиллар: жамоат тартибини сақлаш ва жиноятчиликка 
қарши кураш борасида ҳуқуқни муҳофаза қилиш идоралари олиб 
бораётган ишлар талабга жавоб бермаслиги; бу борада олиб бори-
лаётган тадбирлар ҳар доим ҳам ўз самарасини бермаганлиги оқибати-
да айрим вилоятларда ашаддий безорилик, гиёҳвандлик, ўғирлик, 
порахўрлик, тамагирлик, номусга тажовуз қилиш каби жиноятлар-
нинг сони ошиб борганлиги; маҳалла қўмиталарининг жамоат тартиби-
ни таъминлаш, одамларнинг ҳушёрлиги ва ён-атрофда рўй бераётган 
воқеаларга онгли муносабатини ошириш юзасидан ишларни фаол-
лаштириш лозимлиги; жамоат тартиби ва фуқароларнинг ўз шахсий 
хавфсизлигини сақлаш, уларнинг ҳушёр ва огоҳлигига, теварак-
атрофда рўй бераётган воқеаларга фаол муносабатига нақадар боғлиқ 
эканини одамларнинг онгига етказиш муҳим эканлиги жамоат 
тартибини сақлаш тизимини тубдан ислоҳ этишни тақозо этди
1
. 
Қолаверса, ушбу даврда патруль-пост хизматини замонавий қурол-
аслаҳа, махсус алоқа воситалари билан жиҳозлаш ишларида, шахсий 
таркибнинг жанговар хизмат тайёргарлигини ташкил этишда камчи-
ликлар борлиги, кўпгина ходимларнинг касбий даражаси замонавий 
талабларга жавоб бермаслиги ҳам кузатилган эди. 
Мустақиллик йилларида мамлакатимизда ички ишлар орган-
ларида амалга оширилган кенг кўламли ислоҳотлар жараёнида одатий 
ва алоҳида шароитларда жамоат тартибини сақлаш ва хавфсизлигини 
таъминловчи патруль-пост хизмати ва жамоат тартибини сақлаш 
хизматининг ўзига хос тизими шаклланди ҳамда замон талаблари 
асосида унинг фаолияти йўлга қўйилди.
Бу борада амалга оширилган тизимли чора-тадбирлар натижасида 
жамоат тартибини сақлаш билан шуғулланувчи ички ишлар орган-
1
Қаранг: