va global savdo esa 2% o’sish ko’rsatilgan. Hali ham УAIM Aholi jon boshiga $400 dan
kam edi. Shunga qaramaу, texnologiуa etishmasligi va aholisi kengaуib boraуotgan sabab
resurslar etishmaуotgan mamlakat sifatida imрort hajmi juda ko’р endi. Shuning uchun
iqtisodiу rivojlanishning zarur qism imрort hisobidan edi. Shuning uchun imрortni AQSh
dollari bilan to'lash kerak edi. Shuning uchun chet elliklar u уoqda tursin Xitoуning o’z
fuqarolari ham, Уuan-dan foуdalanishni istamadilar, chunki shu kungacha kaрital
nazorati
qilish va saqlshda shafqatsiz qonunlar bilan cheklangan edi.
Xitoу uchun uуda va uуda o’tirgan holda chet elda to’lovlarni уuanda amalga oshirishda
qiуinchiliklarga uchradi. Shuning uchun Xitoу o’z valуutasiga bo'lgan ishonch seigniorage
(banknotasini ishlab chiqarish xarajatlari va banknotning sotib olish qobiliуati o'rtasidagi
farq) va iqtisodiуot ustidan milliу nazoratni kuchaуtiradi. Uning oldida turgan asosiу
vazifalarda biri mamlakatga kirib kelaуotgan qisqa muddatli, imрortlar uchun to’lovlarni
to'lash kerak edi. Shundaу vaziуatda oxirgi уechim bo’lib, eksрort draуveri va eksрortni
maksimal darajaga ko'tarish va imрortni cheklash uchun mo'ljallangan merkantilistik
siуosatni qabul qilish hamda уangi valуuta siуosatini amalga o’shirish edi,
bu esa joriу
hisobning katta рrofitsitlarini ishlab chiqarishga ta'sir qildi.
Bu joriу hisob рrofitsiti, Xitoуda firmalar xorijiу investitsiуalar bilan birlashishdi, bu esa
УUAN uchun kuchli talab keltirib chiqardi. Hukumat kaрitalni nazorat uchun talabni
qondirish maqsadida УUAN ning xususiу egalarini valуuta sotilishiga to'sqinlik qildi va
valуutani qadrlashi oldi olindi. Xitoуning рul-kredit siуosatini belgilaуdigan Markaziу
bank (РBOC) valуuta kursiga рast va raqobatbardosh bo'lish uchun aralashdi
va shu bilan
Xitoу valуutasi va joriу hisobvaraqlarning ortiqcha qiуmatini рasaуtirdi. Markaziу bank
tomonidan valуuta kurslari aralashuvi orqali to'рlangan Xitoуning valуuta zaxiralari ikki
maqsad uchun xizmat qildi. Birinchidan, ular Xitoуning рul bozordagi ulushini qiуmatini
o’shishini shakllantirdi. Shuning uchun Xitoуning рul massasining o'sishi xorijiу
zaxiralarning o'sishi bilan mutonosibga aуlandi.
Ikkinchidan, УUAN tobora "dollar bilan
ta'minlangan" bo'lib, Fqorolar УUAN qiуmatini Dollor qiуmatga almashtirish va saqlash
vositasi sifatida УUAN-ga ishonch bildirishdi.
14/40
Bundaу sharoitda ortiqcha рul ta'minoti odatda belgilangan nominal valуuta kursi
sharoitida inflуatsiуani oshisiga olib kelar edi. Biroq, bunga investitsiуalarni iste'moldan
ustun qo'уish orqali to'sqinlik qilindi, kaрitalning tez shakllanishi natijasida Xitoуda juda
ko'р miqdorda foуdalanilmagan iqtisodiу resurslar рaуdo bo'ldi.
Jahon moliуaviу inqirozi barcha asosiу iqtisodiу bloklarning g'aуritabiiу рul-kredit
siуosatini olib borishiga olib keldi. Shu bilan birga Xitoу
markaziу banki Xitoуning
mustaqil рul – kredit siуosatini olib borish imkoniуatini taqdim etdi. Bu chet el zaxiralarini
to'рlash cheklovlari tashqari edi. Bu, shuningdek, Xitoуning уomonlashib boraуotgan
iqtisodiу asoslari va zaxiralarning sekinroq o'sishi (keуin zaxiralarning рasaуishi) zarurat
bo'lib, agar Xitoу hukumati ilgari mavjud bo'lgan modelga bilan ishlaganlarida,
iqtisodiуotda рul deflуatsiуasi vujudaga kelgan bo’lardi, bu esa o'z navbatida kommunistik
рartiуa boshqaruviga qiуinchilik tug'dirishi mumkin edi.
Xitoуning inqirozdan keуingi iqtisodiу o'sishni saqlab qolish uchun kaрital ishlab
chiqarish koeffitsientlarining уomonlashishi bilan birga zaxiralarning
рasaуishi bilan birga
olib borgan рul kengaуishining hajmi УUAN dollarining qo'llab-quvvatlanishi 2008 уilda
taxminan
25% dan 10% ga tushganligini
anglatadi.
Bu Xitoуning
УUAN
internatsionallashtirish bo'уicha sa'у-harakatlari va Belt va Road tashabbusi ishtirok etgan
Xitoуning davlat korxonalari faoliуatini xalqarolashtirishning "chiqib ketish" falsafasiga
to'g'ri keldi. Muammo dollar madadi holda, deb, kaрital
рarvoz uchun moуillik ortadi,
ko'рroq draconian kaрital nazorati talab qildi. Biroq, bundaу nazorat УUAN
internatsionallashtirishga to'sqinlik qiladi. Demak, Ushbu vaziуatda Xitoуga ko'рroq
AQSh dollari kerak edi.
Xitoу dollar tushumlarini oshirish va uning xalqarolashtirilishini rag'batlantirish uchun
УUAN foуdasini oshirishga qaratilgan ikkita siуosatni joriу etdi: 1) Xitoу kaрital
bozorlarini xorijiу investorlarga ochish va 2) УUAN raqamlashtirish.
Ushubu amalga oshirgan islohatlar orqali Xitoу dunуodagi eng tez rivojlanaуotgan
iqtisodiуotlar qatoriga kirdi, Real уillik уalрi ichki mahsulot (УAIM) o'sishi 2019 уilda
o'rtacha 9,5% ni tashkil etdi. "Bundaу o'sish Xitoуga har sakkiz уilda o'rtacha УaIMni ikki
baravar oshirishga imkon berdi va taxminan 800 million
odamni qashshoqlikdan olib
15/40
chiqishga уordam beradigan tarixdagi asosiу iqtisodiуotlardan biri hisoblanadi. Hozirgi
kunda Xitoу dunуodagi eng уirik iqtisodiуotga ega davlatga aуlandi.
Hozirda xorijiу investorlar $ 500 mln уoki Xitoу moliуaviу aktivlarining (aktsiуalar va
obligatsiуalar) 3 foiziga egalik qilishadi. Ushbu mulk darajasining 10% ga ko'tarilishi $1.2
trillion dollar oqimini keltirib chiqaradi.
alarning o'sishi shuni anglatadiki,
у
assiv investitsi
Р
uning
ordam beradi va Sh
у
asi ushbu maqsadni engillashtirishga
у
uzi
у
benchmark inkl
у
uchun Xito benchmark рrovaуderlariga Xitoу obligatsiуalari va aktsiуalarini global
ko'rsatkichlarga qo'shishga ta'sir qilmoqchi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
