Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

 
 
§4.7. Starter
 
Elektr energiyasi iste‘molchilari orasida ko‘proq tok kuchini starter va 
tovush signali iste‘mol qiladi. 
Starter tirsakli val 60—80 ayl/daqiqa chastotada aylanayotganda karbyur-
atorli dvigatelni ishonchli yurgizib yuborish mumkin. Bunday aylanishlar 
chastotasini qo‘lda hosil qilish uchun haydovchidan katta kuch talab qilinadi. 
Haydovchi ishini osonlashtirish uchun dvigatelni yurgizib yuborishda elektr 
starterlaridan foydalaniladi. 
Starter yopiq qilib ishlangan, ketma-ket o‘yg‘otiladigan o‘zgarmas tok el-
ektr dvigatelidan iborat. U akkumulyatorlar batareyasining elektr energiyasini 
mexanik energiyaga aylantiradi (115-rasm,
 
a-rasm). Starter qutbli korpus (15), 
o‘yg‘otish cho‘lg‘ami (13), yakor (14), cho‘tkalar, tortuvchi va qo‘shish rele-
lari, yuritma shesternyasi (1) va ayirish richagi (4) dan tashkil topgan.
Yakor vali bronza vtulkalarda aylanadi. Yakor pazlariga yupqa mis tas-
madan iborat bir necha cho‘lg‘am seksiyalari joylashgan. Har bir seksiya tas-
malarining uchlari kollektor (12) plastinalariga ulangan bo‘lib, unga cho‘tkalar 
prujinalar bilan siqib turiladi. Cho‘tkalardan ikkitasi massaga, yana ikkitasi 
uyg‘otish cho‘lg‘ami uchiga ulangan. Uyg‘otish cho‘lg‘amining ikkinchi uchi 
tortuvchi relening qisqichiga ulangan. 

---

 
 
4.22-rasm. ZIL-508 dvigateli starteri:
 
a - tuzilishi, b - starterni qo’shish 
shakli, v - erkin yurish muftasi qo’shilgan, g - erkin yurish muftasi ajratilgan. 
1 - yuritma shesternyasi, 2 - erkin yurish muftasi. 3 - yuritmani qaytarish 
prujinasi, 4 - yuritma richagi, 5 - prujina, 6 - tortish relesi o’zagi, 7 - tortuvchi 
cho’lg’am, 8 - ushlab turuvchi cho’lg’am, 9 - kontakt diski, 10 - ortuvchi 
cho’lg’ami uchining qisqichi, 11 - akkumulyatorlar batareyasi o’tkazgichining 
qisqichi, 12 - koxtektor, 13- starterning o’yg’otish cho’lg’ami, 14 - yakor, 15 - 
starter korpusi, 16- maxovik gardishi, 17 - rolik, 18 - plunjer, 19- tashqi 

---

oboyma, 20 - ichki oboyma. B, K, KZ, SG, PR va AM - akkumulyatorlar batar-
eyasining qo’shish relesi g’altagining, yondirish g’altagining, starterning, 
saqlagichning va ampermetrning qisqichlari.