Мавзу: Кириш

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

3 
KIRISH 
 
Istiqlol yillari mobaynida hayotimizning ijtimoiy va madaniy sohalarida 
ham katta o‘zgarishlar ro‘y berdi. Tarixni xolisona o‘rganish, tarixiy shaxslarga 
to‘g‘ri baho berish, mafkuraviy tazyiqlar va davrga moslashtirish natijasida yetarli 
bahosini olmay kelgan buyuk allomalarimiz, adiblarimiz ijodiga yangicha 
yondashish, sog‘lom nuqtai nazar bilan qarash imkoniyatlari tug‘ildi.
Bunday yangicha qarashlarning ilk turkiy yozma adabiyotning rivojlana 
boshlagan davri hamda bu davrning namunalari bo‘lgan asarlarga nisbatan ham 
tug‘ilishi tabiiydir. 
Ma’lumki, turkiy xalqlar yozma adabiyotining vujudga kelishi uzoq tarixga 
ega. Uning shakllanishida turkiy qavmlar e’tiqod qilgan diniy oqimlar ham katta 
rol o‘ynagani shubhasiz. Chunki qadimgi turkiy adabiyot doimo o‘z davridagi 
oqimning mahsuli sifatida maydonga kelgan. Qadimgi turkiy moniylik she’rlari, 
buddaviylik oqimi ta’sirida yaratilgan turkiy adabiyot namunalari shundan 
guvohlik beradi. Darhaqiqat, qadimgi turkiylar davridagi adabiyotning taraqqiyoti 
shomonlik, moniylik va buddizm kabi diniy oqimlar bilan chambarchas bog‘liq. 
Mazkur oqimlar ta’siridagi ijod namunalari qadimgi turkiy adabiyotning 
qonuniyatlari, turkiy she’riyatning shakllanishi va ibtidosini o‘rganish hamda 
tasavvur qilishga yordam berishi shubhasiz. 
Moniylik va buddaviylik oqimidagi turkiy adabiyot nafaqat o‘zbek 
adabiyotshunosligida, balki umumturkologik yo‘nalishda ham yetarli darajada o‘z 
bahosini olgan emas. Shu sababdan turkiy adabiyotning uzluksiz rivoj topib 
borganini, shuningdek, janrlar takomili va badiiy tasvir vositalari taraqqiyotidagi 
aloqadorlikni tadqiq etish va ular bilan keng kitobxonlar ommasi, xususan, 
bo‘lajak filolog mutaxassislarni tanishtirish davrning dolzarb vazifalaridan biri 
hisoblanadi.
O‘quv qo‘llanmani tayyorlashda Rashid Rahmati Aratning 1991-yil 
Anqarada nashr etilgan “Qadimgi turkiy she’riyat” (“Eski türk şiiri”) kitobi,
shuningdek, qadimgi turkiy adabiyot yo‘nalishida tadqiqot olib borgan

---

4 
S.Y.Malov, I.V.Stebleva, A.Qayumov, N.Rahmonov, B.To‘xliev kabi olimlarning 
tadqiqotlaridan keng foydalanildi.
 
Mazkur o‘quv qo‘llanmadan akademik litsey hamda umumiy o‘rta ta’lim 
maktablarining ona tili va adabiyot o‘qituvchilari, shuningdek, qadimgi turkiy 
adabiyot muammolari bilan qiziquvchilar ham foydalanishlari mumkin.