Modda va uning xossalari

bir atomli, ikki atomli
va 
ko’p atomli
bo’ladi.
1)
Bir atomli: barcha metallar (Fe, Ag, Au, K, Hg), metallmaslardan inert gazlar (He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn), 
Si, C, B, As.
2)
Ikki atomli: H
2
, O
2
, N
2
, galogenlar (F
2
, Cl
2
, Br
2
, J
2
, At
2
). 
3)
Ko’p atomli: P
4
-oq fosfor, O
3
-ozon, S
8
-oltigugurt.
Kimyoviy reaksiyada oddiy moddalarni yozishda bu qoydaga amal qilish lozim.

Atom, element va oddiy moddani bir-biridan farqini bilish lozim. Atom, element va oddiy modda 
tushunchalarini quyidagilarga qarab farqlash mumkin: 
Atomga tegishli xususiyatlar:
1) yadro zaryadi
2) Atomdagi zarrachalar (proton, elektron, va neytron)
3) Atomning tuzilishi, undagi elektron pog’ona va pog’onachalar. 
Elementga tegishli xususiyatlar: 
1)
Davriy jadvaldagi o’rni (davr, guruh, tartib raqam). 
2)
Turli izotoplar hosil qilishi. 
3)
Alatropik shakllar hosil qilishi. 

---

4)
Boshqa tur atomlar bilan birgalikda murakkab moddalar hosil qilishi. 
5)
Valentligi
6)
Oksidlanish darajasi 
 
Oddiy modda tegishli xususiyatlar: 
1)
Agregat holat (qattiq, suyuq, gaz) 
2)
Qaynash, suyuqlanish temperaturasi. 
3)
Rang, tam, hid 
4)
Zichlik 
5)
Kimyoviy jarayonlarda xossasi (yonish, nafas olish) 
6)
Suvda eruvchanlik
7)
Alatropik shakllari. 
 
 
Quyidagi ifodalardan qaysilari kimyoviy elementga, qaysilari oddiy moddaga tegishli? 
___ a) Azot havoga nisbatan yengilroq.
___ b) Vodorod molekulasida ikkita atom bor
___ c) Kislorodning tarkibi massalari 16,17 va 18 m.a.b. ga teng bo`lgan izotoplardan tashkil topgan
___ d) Ftor II davrning VII guruhida joylashgan 
___ e) Kislorod havo tarkibiga kiradi;
___ f) Kislorod oksidlar tarkibiga kiradi;
___ g) Kislorod yonish reaksiyasida qatnashadi;
___ h) Kislorod ozon hosil qiladi;
___ i) Vodorod kislotalar tarkibiga kiradi. 
___ j) suv tarkibida vodorod bor; 
___ k) baliqlar suvda erigan kislorod bilan nafas oladi; 
___ l) nitrat kislota tarkibiga kislorod kiradi; 
___ m) kislorod qaytaruvchi va oksidlovchi bo`lishi mumkin 
___ n) inson organizmida natriy va fosfor bor; 
___ o) vodorod davriy jadvalda ham I guruhda, ham VII guruhda joylashgan; 
___ p) bor qattiq
modda;
___ q) borda ikkita elektron qavat mavjud 
___ r) qo’rg’oshin suvda erimaydi;
___ s) soch tarkibida azot bor;
___ t) uglerodning yadro zaryadi +6 ga teng;
___ u) qon tarkibida temir bor;
___ v) gazometrga xlor yig`ilgan;
___ w) kislorod suvda yomon eriydi;
___ x) suv gazi tarkibiga vodorod kiradi 

---

Document Outline

• Modda va uning xossalari.
• Oddiy va murakkab moddalar.