Услубий мажмуа асосида тайѐрланди. Т 2012

Р 
Н 
А 
Р 
Х 
 
0 
уй-жой сони
Q
 
S
D
Р 
Н 
А 
Р 
Х 
 
0 
уй-жой сони
Q
 
S
D
S
1

---

120 
кўрилган зиѐнлардан ортиқ бўлса, таклиф тўғри чизиғи ўнгга, акс ҳолда эса — 
чапга силжийди. 
Ялпи инвестицияларнинг асосий қисми янги уй-жой қуришга йўншггирилади. 
Мавжуд уй-жойларни реконструкция қилиш харажатлари уларнинг 
сифатини (уй-жой хизматларининг сифати ва ҳажмиви) ҳамда уй-жой 
фондининг қийматини оширади, аммо унинг сон жиҳатидан ўсишига олиб 
келмайди. 
Хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш амортизация натижасида уй-жойга етиши 
мумкин бўлган зиѐннинг олдини олишга йўналтирилади. Бунга қилинадиган 
харажатларнинг икки тури мавжуд: 
- 
маълум 
даврда 
хизмат 
кўрсатиш 
ва 
таъмирлаш 
харажатла- 
рининг 
нейтрал 
даражаси, 
яъни 
амортизация 
натижасида 
уй-жой 
бирлиги қийматининг пасайишини аниқ қоплайдиган даража; 
- 
хизмат 
кўрсатиш 
ва 
таъмирлашнинг 
оқилона 
даражаси. 
Бунда уй-жой сифатининг аста-секин пасайиб бориши на- 
зарда тутилади, яъни вақт ўтиши билан уйнинг эскириши маълум даражада 
кучаяди ва таъмирлаш пайтвда буни тўлиқ қоплаш фойда бермайди. 
 
 
10.4. Уй-жой фонди таклифи тушунчаси 
Уй-жой бозоридаги ўзгаришлар талаб ва таклифнинг ѐки улардан 
бирининг ўзгаришини билдиради. Бундай ўзгариш кўплаб омиллар билан 
боғлиқ. Кенг маънода, уй-жой бозорида уй-жой секторидага ишбилармонлик 
фаоллиги цикллари ва умумиқтисодий циклларнинг таъсирида ўзгаришлар 
содир бўлиши мумкин. Айни ҳолат шу билан изохланадики, қурилиш йирик 
тармоқ бўлиб, ушшг ҳолати қурилиш материаллари, ускуналар ишлаб 
чиқарувчи қайта ишлаш саноатига жиддий таъсир кўрсатади. Бу ўринда уй-жой 
ва уй-рўзғор моллари харажатлари оилавий бюджетларнинг анча кат-та 
қисмини ташкил этишини қайд этиб ўтиш лозим. Мамлакатдаги иқтисодий 
вазият оилаларнинг даромадларига ҳамда уй-жойга бўлтан талаб ва таклифни 
белгаловчи бошқа омилларга таъсир кўрсатади. 
Уй-жой бозорида (уй-жой фонди ва уй-жой хизматларида) бевосита ўзгаришлар 
содир бўлишита олиб келадиган омилларга тўхталиб ўтамиз. Уларнинг 
асосийлари қуйидагилардир: 
-уй-жой нархи; 
-уй-жойга эгалик билан боғлиқ харажатлар; 
-ижара фондининг даромадлилиги. 
Уй-жой таклифи қисқа муддатли даврда қайд этилган бўлади. Аммо, узоқ 
муддатли даврда кўчмас мулк эгалари нархнинг кўтарилишига қараб уй-жой 
таклифини оширадилар. 
Нархнинг кўтарилишига қараб уй-жой таклифининг реакци-яси уч хил 
бўлади: 
Янги уй-жой қуриш. Нарх-навонинг ўсишига қараб янги уй- 
жойнинг даромадлилига даражаси ортиб боради, шунинг учун ҳам, 

---

121 
одатда, шаҳар яқинидаги бўш ер майдонларида кўплаб янги уйлар 
қурилади. 
Фойдаланилаѐтган 
уйлар 
эскиришининг 
секинлашиши. 
Уй- 
жой нархининг ўсиши билан уни таъмирлаш ва унга техник хизмат 
кўрсатишга кўпроқ пул сарфлаш фойдали бўлиб боради. Шунинг 
учун ҳам уй-жойнинг эскириши суръати пасайиб боради. 
3. Эски уй-жойларни реконструкция қилиш. Айрим уй-жой 
эгалари уй-жой хизматларининг сони ва сифатини ошириб, ўз уй- 
жойларини янгилайдилар. 
Уй-жой бозоридан таклифнинг асосий қисмини эски уй-жойлар ташкил 
этади, шунинг учун ҳам иккикчи ва учинчи турдаги реакциялар нисбатан катта 
бўлган тақдирдагина таклифнинг ўсиши катта бўлшпи мумкин. 
Солиқларни ҳисобга олмаганда, уй эгаси уч хил харажатлар қилади. 1