O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

M A X SU S Q ISQ A R U V C H I H U JA Y R A L A R
A 'zolarning tanadagi va butun organizm ning tabiatdagi harakatini 
qisqaruvchi m ushak hujayralari ta'minlaydi.
M ushak hujayralarining asosiy bclgisi - bu ular sitoplazm asida -maxsus 
qisqaruvchi apparat - m iofibrillalarining mavjudligidir. M ushak hujayralari 
kclib chiqishi va tuzilishiga ko'ra 5 ta guruxga bo'linadi.
1. Silliq m ushak hujayralari - m czcnxim al miotsitlar
2. K o'ndalang-targ'il 
m ushak-m czodcrm al 
(Sim plast-ko'p 
yadroli 
tusicm a)
3. Yurak m ushak hujayralari - kardiom iotsillar - mczodcrmal.
4. K o'z kam alagining m ushak hujayralari - ncyral m ushaklar
5. M ioepitclial hujayralar - cktodcrmal.
M ushak 
hujayralarini 
o'ragan 
pardani 
(sitolcm m a) 
sarkolemma, 
siloplazm asini-sarkoplazm a, m itoxondriyalarini - sarkosom a, cndoplazm atik 
to'rni - sarkoplazm atik to'r dcyiladi (sarko-go'sht). Biz bu m avzuda silliq 
m iotsitlar va yurak m ushak hujayralari - kardiom iotsillarni ko'rib chiqamiz. 
Q olganlari m ushak to'qim asi bobida ko'riladi.
Silliq m ushak hujayralari 
- silliq m iotsitlar m ezenxim adan taraqqiy 
ctadigan 
va 
inson 
irodasiga 
bo'ysunm aydigan 
hujayralardir. 
Shakli 
cho’zinchoq, duksim on, uzunligi 100-200 m km bo'ladi. Silliq miotsitlarda 
boshqa m ushaklargidck 3 ta apparat ajraliladi:
1. Q isqaruvchi apparat (miofibrillalar)
2. Tayanch appaprat (sarkolem m a va bazal m cm brana)
3. Trofik apparat (yadro, kiritm alar).
M iofibrillalar aktin va m iozin iplaridan tuzilgan. Bu iplam ing birikish 
joyida zich-dog' tanacha hosil bo'ladi. Birikish joyida bir ip ikkinchi ip uslida 
sirpanadi va qisqarish hosil qiladi (35-36-37- rasm lar)
63

---

35-rasm. Silliq m ushak to'qimasi. 
1-bo'ylama kcsim 11-ko
36-rasm. A -silliq m iotsil
1. Silliq m iolsit
2. Yadro
3. Elaslik tola
4. Sarkolcm m a
5. H ujayra m arkazi
6. M itoxondriy
7. Zich tanacha
8. M iofibrilla
В- ТЕМ ostida (sxcm a)
a) bazal m cm brna
b) sarkolcm m a 
v) dcsm osom a
d) kaveolla
e) vczikula
ullraslrukturasi. B- ikki m iolsitning birikishi
37-rasm
64

---

37-rasm. A- silliq m iotsit bo'shashgan holatda B-silliq m iotsit qisqargan 
holatda
1. silolem m a
2. zich tanachalar
3. yadro
4. sitoplazm a
5. qisqaruvchi ko'm plcks
Silliq m iotsitlarda aktin va m iozin iplari ko'ndalang-targ'il m ushaklarga 
nisbatan ingichka va shuning uchun ularda ko'ndalang-targ'illik yaxshi 
ko'rinm aydi va silliq m iotsitlar dcb nomlanadi. Silliq m iotsitlarda Sa++ ionlari 
kavcollalarda 
to'planadi 
(36-rasm ). 
Kavcollalar 
plazm olcm m adan 
invaginatsiya yo'li bilan hosil bo'ladi va kichik pufakchalar shaklida bo'ladi.
Silliq m iotsitlar qon tom ir, hazm nayi a'zolari, (oshqozon, ichaklar), 
siydik yo'llari dcvorlarida m ushak qavatlarini hosil qiladilar.