O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

v m -
b o b
XUSUSIY GISTOLOGIYA
NERV TIZIMI
N erv tizim i nerv to qim asidan tuzilgan bo'lib, anatom ik jixaldan 
т я Л я ™
ya-.p e n fe n k qism larga bulmadi. M arkaziy qism ga bosh va orqa m iyalar 
periferik qism ga barcha periferik nerv tolalari, tugunlari va nerv oxirlari 
kiradi. Funksional jixatdan nerv tizim i butun tanani idora etuvchi som atik va 
lciiiu az o la rm idora etuvchi vegetativ ravtonom i qism larga bo'linadi.
,C™ 1 ш т т 1 п ё asosiy vazifasi inson xayoti jarayonlarini va tashqi m uxit 
bilan bo ladigan m unosabatlarm boshqansh va m uvofiklashtirishdir. H ayotiv 
jarayon turli tashqi va ichki ta'sirotlam i qabul qilish, ulam i analiz qilish 
xotirada saqlash va shu ta’sirotga javob berishda iborat.
M ARKAZIY NERV TIZIMI
M arkaziy nerv tizim i (M N T)ga to'g'ridan to'g'ri aloqador bo'lgan orqa 
m iya. O rqa m iya tuguni va periferik nervlarni o'rganib chiqam iz.
Q jqa m iya tuguni orqa m iyaning orqa ildizlari bo'ylab joylashadi. O rqa 
m iya tugunlari biriktiruvchi to'qim adan tuzilgan kapsula bilan o'ralgan bo'lib 
1
Г
П
. u 
- PsevdouniPoliyar neyronlar bo'ladi. Bu ncyronlardan bir o'sim ta 
chiqib bu о sim ta hujayra tashqansida 
2
ga bo'linadi; bin neyrit bo'lib, orqa 
m iyaga 
iradi, lkkinchisi dendrit bo'lib, orqa miya nervlari tarkibida 
pcrifenyaga tarqaladi va ulam ing uchlan retseptor sifatida a'zolarda tugaydi 
N cyron tanalan m ayda m antiy gliotsitlar yoki satellit hujayralari bilan
o ra lea n hn bHi 
- 
1 y
218

---

PERIFERIK NERVLAR
P crifcrik nervlar - perifcrik nerv o'zanlari m iyelinli va m iyelinsiz nerv 
tolalaridan tuzilgan va ustki tom ondan biriktiruvchi to'qim a pardasi bilan 
qoplangan. N erv tolalarini o'ragan siyrak tolali biriktiruvchi to qim a (STB 1) - 
cndoncvriv. nerv tolalar tutam larini o'ragan STBT - perm qyn y , nerv о zanini 
tashqi tom ondan o'ragan STBT - epinevriy deb ataladi. H am m a STB ! larda 
qon, lim fa tom irlari mavjud.
ORQ A MIYA
O rqa m iya 
um urtqa pogonasining orqa miya kanahda yotadi va 
gistologik jixatdan oq va kulrang m oddalard_an iborat (131-rasm). 
m odda kapalak shaklida bo'lib, uning urtasida orqa miya kanali yotadi (131-
rasm ).
131-rasm orqa m iyaning oq va kulrang m oddasi.
O rqa m iya kulrang m oddasida oldingi va orqa shoxlari, bo'yin va bel 
soxalarida yon shoxlar ham ajratiladi (132 A,B-rasm lar).
K ulrang m odda neyron va ncyrogliyadan tuzilgan bo ladi. N eyronlar uc 
xil; 
i l f l i z c b a l i
huiavralar (oldingi shoxda), ichki huiayralar va tutam li 
huiavralarga bo'linadi. N eyronlar gurux-gurux bo lib joylashadi. Tuzilish va 
funksiyasi bir xil bo'lgan neyronlar guruxlari yadrolar dcyiladi.
O rqa shoxda g'ovak, jelatinoz m odda, orqa shoxning xususiy yadrosi va 
k o ’krak (K lark) 
yadrolar joylashadi. 
Bu 
yerdagi 
ncyronlar tutam li 
ncyronlardir. U larning neyritlari orqa m iya oq m oddasm i hosil qilishda