O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

Neyrogliya
N cyronlar - о 'la m axsuslashgan hujayralar sifalida o'ziga xos sharoitda 
faoliyat ko'rsaladi. Ularga shunday sharoitni neyrogliya yaraladi. Ncyrogliya 
vazifalari: tayanch, trofik, chcgara, him oya, sekretor va ncyronlar uchun 
doimiy bir xil sharoit yaratish. N cyrogliya (ncyrogliotsitlar) tuzilishi va kclib 
chiqishiga ko'ra, m akrogliya va m ikrogliyaga bo’linadi. M akrogliya o'z 
navbatida cpcndim ogliya, astrotsitargliya, 
oligodcndrogliyaga bo'linadi. 
(sxem aga qarang).
Sxema:
Neyrogliya
Oligodendrogliosit gliya 
(miyaning oq
1
moddasida)
Mielinli va mielinsiz nerv 
tolalari atrofida
Epcndim ogliya, (cpcndim otsitlar, cpcndim ogliotsitlar) m iya qorinchalari 
va orqa m iya kanali devori ichki yuzasini qoplab turadi, ular silindrik shaklda 
bo'lib, apikal yuzasida kiprikchalari m avjud, bazal qism i ba'zida uzun, 
kapillyargacha yetadigan o'siqchalar tutadi. (bu hujayralar tannitsitlar ham
dcyiladi). 
Epcndim ogliotsitlar 
orqa 
m iya 
kanali 
suvualm ini 
ishlab 
chiqaradilar, ularning sitoplazm asida m itoxondriva. G olji kom pleksi yaxshi 
rivojlangan.
A strotsitargliya - astrotsitlar (yunon astron - yulduz, sytos • hujayra) 
o'sim lali hujayra, ular asosan chcgaralovchi vazifasinin o'taydi va ikki xil 
bo'ladi a) protoplazm atik astrotsitlar, ular shoxlangan kalta o'siqlarga ega, 
oraliq filam entlarga (d - 10 nm ) ju d a boy bo'ladi. Bu astrotsitlar bir tom ondan 
kapillyarlar bilan, ikkinchi tom ondan ncyron tanasi va dendritlari bilan, 
uchinchi tom ondan csa, miya yum shoq pardasi bilan ham bog'langan bo'ladi. 
G cm atocnsefal lo'siq hosil qilishda ishtirok etadi. b) tolali astrotsitlar; m iya
209

---

125-rasm. A strotsil va neyronlar m unosabali. (G.R. N obak va b.)
1. N cyron tanasi
2. D endritlar
3. A kson
4. A strotsit
5. O ligodendrotsit
6
. A ksoaksal sinaps
7. A ksodendrilik sinaps
8
. A sossom atik sinaps
9. K apillyar
10. A strotsit pcrivaskulyar oyoqchasi
126-rasm. G liotsillar (neyrogliya) turlari.
1. Ependim iogliotsitlar
2. P rotoplazm alik astrotsitlar
3. Tolali astrotsitlar
4. O ligodendrogliotsitlar
5. M ikrogliya (m ikrogliotsitlar)
(T-A. R adostina L .S .R um yanseva bo'yicha)
210

---

O linodcndrogliolsitlar m iyaning oq va kulrang m oddasida uchraydilar, oq 
m oddada tolalarning miyclin pardasini hosil qiladilar. H ujayralarning 
o ’sim talari 
kam , 
sitoplazm asi 
organcllalarga 
boy 
bo'ladi. 
O ligodcndrogliotsillar M NS ncyronlari tanasi va o'siqlarini o'rab turadi.
O ligodcndrotsilar turlari:
1. M N S gliotsitlari
2. M antiy hujayralar - salcllillar (spinal gangliylarda bo'ladi.)
3. L cm m otsitlar (neyrolcm m otsil, Shvan hujayralari), pcrifcrik ncrv 
tolalarida bo'ladi.
O ligodcndrotsitlarning vazifalari:
1) 
trofik. 
2) qo’zg'alish va torm ozlanishda qatnashadi. 3)xim oya - 
izolyatsiya.
M ikroeliva (m ikrogliotsit) nerv to’qim asining fagotsitoz hususiyatiga cga 
bo'lgan hujayralaridir. 
Bu hujayralar kalta, m ayda shoxlanib kelgan 
o'sim talarga boy bo'ladi, yadrolari cho'zinchoq, xrom atinga boy. Ular tinchlik 
va faol holatda (jarohatlanish yoki kasalliklarda) bo'lib, faol holatda 
harakatchan bo'ladilar.
M ultipotcnsial gliva kambial vazifasini o'taydi, ulardan boshqa gliotsitlar 
hosil bo'ladi. Bu gliya haqida olim larning fikrlari bir hil cm as.