Ушбу фан бўйича ўкдладиган маърузаларда энергетик ман-баларнинг ўзяапггириш муаммолари, электр энергиясини ишлаб чиšариш жараёнлари самарадорлигини ошнриш истиšболлари

6.2. Тикланадиган ва тикланмайдиган энергетик ресурслар 
Биринчисига табиат тамонидан бевосита тикланадиган (сув, шамол ва 
ҳакозо) энергия заҳиралари, иккинчисига эса, аввалдан табиатда тўпланган, 
лекин янги геологик шароитларда қайта ҳосил бўлмайдиган (масалан; 
тошкўмир) энергия заҳиралари киради. Табиатдан бевосита олинадиган 
(ёқилғи энергияси, сув энер гияси, шамол энергияси, ернинг иссиқлик 
энергияси, ядровий энергия) энерги яга 
бирламчи
энергия дейилади. 
Бирламчи энергияни махсус қурилм алар да-станцияларда инсоният 
томонидан қайтадан ҳосил қилинадиган энер гияга (буғ энергияси, иссиқ сув 
энергияси ва ҳоказо) 
иккиламчи
энергия дейилади. Бир ламчи энергияни қай 
усулда қайта ҳосил қилинишига қараб станция шундай номланади. Масалан, 
иссиқлик электр станцияси (қисқача ИЭС) иссиқлик энер гиясини (бирламчи) 
электр энергияга (иккиламчи) айлантириб беради, гидро электр станцияда 
(ГЭС) - сув энергиясини электр энергияга, атом электр стан циясида (АЭС) - 
атом энергиясини электр энергиясига айлантириб беради, ундан ташқари 

---

 
тўлқин энергиясини электр энергиясига айлантириб берувчи тўлқин электр 
станцияси ва бошқа станциялар мавжуд Энергияни керакли турда олиш ва 
истеъмолчиларни таъминлаш 
энергетик ишлаб-чиқариш
жараёнида кечади ва 
у беш босқичдан иборат. 
1. 
Энергетик ресурсларни олиш ва тўплаш: ёқилғини қазиб олиш ва 
бойитиш, гидротехник қурилмалар ёрдамида босимни тўплаш ва ҳаказо. 
2.
Энергияни қайта ҳосил қилувчи қурилмаларга энергетик зресурсларни 
келтириш. 
3.
Тақсимлаш ва истеъмол учун энг қулай бўлган усулда, бирламчи 
энергиядан иккиламчи энергия ҳосил қилиш (асосан иссиқлик ва электр 
энергияси). 
4.
Қайта ҳосил қилинган энергияни узатиш ва тақсимлаш. 
5.
Етказилган энергияни истеъмол қилиш. 
Агар қўлланилаётган бирламчи энергия манбаларини 100% деб 
ҳисобласак, ундан фақат 30-40% энергия олинади; энергияни қолган катта 
қисми иссиқлик кўринишида йўқотилади. Энергия йўқотишлар асосан 
ҳозирги даврдаги энергетик машиналарнинг техник тавсифлари билан 
ифодаланади.