Mutaxassislarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti pedagogika va psixologiyasi

 
-“Agar biz boshqa uchrashmasak, hammasi uchun rahmat!!!”
 
Bolaning xulq-atvorida o’z joniga qasd qilish yuz berishi ehtimolidan 
ogohlantiruvchi sezilarli o’zgarish – bu normal vazifalarning pasayishi va “og’ir” 
kunlarda bo’ladiganidek, xususiyatlarning chuqur o’zgarishi. Xulq-atvor sekin-asta 
o’zgarishi mumkin hamda bolaning maktabdagi mashg’ulotlarga qiziqishi yo’qoladi 
yoki birdan ruhiyatida o’zgarish yuz beradi, ya’ni ertalab yaxshi kayfiyatda bo’lsa, 
keyin birdan o’zini o’ldirmoqchi ekanligini aytadi. Shuning uchun bunday bolalar 
bilan ishonchli shaxsi sifatida ishonchli munosabatlarni o’rnatish lozim. 
Agar bola ilgari suitsidga uringanini aytsa, unda siz bu mavzuni davom ettirish 
imkoniga ega bo’lasiz. Endi siz uning muammolari haqida aniq so’zlashishingiz 
mumkin. Bu o’rinda bolaning o’zi sizning kelajakdagi ishingizni engillashtiradi. 
Yoddan chiqarmaslik kerakki, ko’pgina suitsidal urinishlar yordamga chaqiruv 
hisoblanadi. Agar bola qachondir o’zini o’ldirmoqchi bo’lganini aytsa, unda u, 
avvalambor, sizdan madad kutyapti. 
Suhbat vaqtida ilgari yoki hozirda suitsidal tahdid mavjudligi aniqlansa, bunda, 
eng muhimi, bola bilan “antisuitsidal shartnoma” tuzish hisoblanadi. Antisuitsidal 
shartnomadan maqsad suhbat davomida yoki suhbatdan so’ng suitsid ehtimolini 
to’xtatish hisoblanadi, bu samarali yordam berish uchun vaqtdan yutish imkonini 
tug’diradi. Buning uchun: “Kel, sen bilan kelishib olamiz, muammolaring ustida 
ishlayotganimizda hech qanday nojo’ya ish qilmaysan”, degan usulni qo’llash lozim. 
Odatdagidek, bola rozi bo’ladi. Mabodo rad etsa, qat’iyroq turish kerak: (masalan, 

---

62 
“Bunday qila ko’rma! Men uchun qadrli bo’lib qolding, o’ylab ko’r, bunday 
so’zlashuvdan so’ng menga nima bo’ladi...”). Antisuitsidal shartnomadan foydalanib, 
quyidagilarni amalga oshirish mumkin: 
–alternativ qarorlarni o’rganib chiqish (masalan, hozir sen o’z maqsadingni 
amalga oshirmasang nima bo’ladi, uning o’rniga sinab ko’r......”); 
– ichki xaosni tartibga solish ( masalan, “Nima uchun sen to’xtab turmaysan, 
toki....) – agarda sizning qabul qilgan qaroringizga shubhangiz bo’lmasa, unda siz o’z 
vazifangizni 50% ga bajardingiz. 
O’z joniga qasd qilishga uringan bola sizga yordam so’rab murojaat qilsa, 
quyidagi savollarni berishingiz mumkin: 
-ishlar qalay? O’zingni qanday his qilyapsan? 
-suvga tushgandek bo’lib qolibsan, nima bo’ldi?