“Uzacademia” scientific-methodical journal

“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
93 
www.academiascience.uz
асосан қудуқларни чизиқли жойлаштириш схемаси қўлланилади. Бунда бир 
қатор эритма юборувчи ва бир қатор маҳсулдор эритмаларни сўриб олувчи 
қудуқлар жойлаштирилади. Ҳар бир қатор ва қудуқлар орасидаги масофа кенг 
ўлчамларда (15-50 м ва ундан катта) ўзгаради. Асосан қудуқларнинг 25х50 м 
схемада жойлаштирилиши кенг тарқалган. 
 
Фойдаланилган адабиѐтлар рўйхати 
1. Аренс В. Ж. Скважинная добыча полезных ископаемых (геотехнология). 
М.: Недра, 1986. 279 с. 
2. Хчеян Г. X., Нафтулин И. С. Геотехнологические процессы добычи 
полезных ископаемых. М: недра, 1983. 221 с. 
3. Истомин В.П. Особенности минерально-сырьевой базы и перспективы 
добычи урана в рудоуправлении №5.// Горный вестник Узбекистана. №14, 2003. 
С. 67-68. 
4. Шумилин М.В., Муромцев Н.Н., Бровин К.Г. и др. Разведка 
месторождений урана для отработки методом подземного выщелачивания. М.: 
Недра, 1985. 

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
94 
www.academiascience.uz
QARATQICH KELISHIGINING AYRIM FORMALAR BILAN 
SINONIMIYASI 
 
Tursunova Gulmera Shomuratovna 
Buxoro viloyati G‟ijduvon tumani 62-XTO‟IMI 
ona tili va adabiyot fani o'qituvchisi 
O'zbek tilshunosligida keyingi yillarda sinonimiya va u bilan bog'liq 
masalalarga bag'ishlangan bir qator tadqiqotlar maydonga keldi. Xususan, B. 
To'ychiboyevning ot birikmali sinonimlarga, R. Qo'ng'urovning subektiv baho 
formalarining 
sinonimiyasi, 
S.Akbarovning 
sintaktik 
sinonimlarga, 
G'. 
Rahmonovning sinonimiya va lug'aviy ma'noda darajalanish masalasiga oid ishlari 
shular jumlasidandir.[1] 
Sinonimiya hodisasi tilimizning, xususan, uning stilistik boyligini ko'rsatib 
beruvchi muhim vositalardan biridir. Ma'lum bir matn, vaziyat bilan bog'liq ravishda 
ishlatiladigan ayrim ma'no nozikliklarini keltirib chiqarish xususiyati bilangina bir-
biridan farq qilib turadigan sinonimik shakl va variantlar o'zbek tilida subyektiv baho 
formalari sistemasida ham anchagina.[1] 
Ma'lumki, kelishiklar so'z birikmasi tarkibidagi elementlar o'rtasidagi grammatik 
munosabatlarni ko'rsatadigan eng aktiv vositalardan biri. U ot va ot ma'nosidagi 
so'zlarning boshqa so'zlar bilan grammatik munosabatini ifodalaydi. Natijada turli 
tipli birikmalar hosil bo'lib, ular o'zaro sinonimlikni tashkil etadi. Kelishikli 
birikmalarning o'zaro munosabati sintaktik sinonimiyaga ham sezilarli ta'sirini 
ko'rsataib, katta ahamiyat kasb etadi. Buni birgina qaratqich kelishigining ayrim 
formalar bilan sinonimligi misolida ko'rib chiqaylik. 
Qaratqich hamda chiqish kelishigidagi birikmalar o'zaro sinonimlikni hosil 
qiladi. Bunday birikmalar asosiy hokim so'z son bo'lib, birikma gruppani, to'dani 
tashkil etuvchi narsalarning bir qismini ifodalaydi. Qaratqich kelishigi o'rnida chiqish 
kelishigi qo'llanishi uchun qaralmish miqdor tushunchasini ifodalashi lozim. Miqdor 
tushunchasi esa son, ravish, sifat, olmosh kabi so'z turkumlari orqali ifodalanadi. 
Quyidagi misollarga e'tibor qaratsak: 
a)
Qaralmish son bilan ifodalanadi – ikkitasi. Masalan, …shu o'tirganlarning 
ikkitasi taklifga norozilik bildirdi.(O'. Umarbekov) – shu o'tirganlardan ikkitasi 
taklifga norozilik bildirdi. 
b)
Qaralmish olmosh bilan ifodalandi – har biri. Bu savollarning har biri meni 
o'ylashga majbur etardi –… savollardan har biri; 
Ba'zi: Kelganlardan ba'zilari menga notanish edi.- kelganlarning ba'zilari menga 
notanish edi; 

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI