1. Kuchga hisoblash masalalari. Dalamber prinsipi

---

7-ma’ruza: 
Mexanizmlarni kinetostatik hisoblash. Jukovskiy richagi. 
Ma’ruza rejasi: 
 1. Kuchga hisoblash masalalari.
 2. Dalamber prinsipi.
 3. Zvenolarning inersiya kuchi va inersiya kuchining momentini aniqlash.
 4. Krivoship-polzunli mexanizmni kuchga hisoblash. 
Real mexanizmning ishi tashqi kuch ta’sirida o‘tadi. Mexanizmda tashqi kuchlar ichki 
kuchlarni hosil qiladi, ya’ni, bu kuch ta’sirida bitta zveno boshqasiga ta’sir ko‘rsatadi. 
Kuchga hisoblashning maqsadi mexanizm kinematik juftlardagi zvenolarning o‘zaro ta’sir 
kuchini hisoblashdan maqsad mexanizm kinematik juftlardagi zvenolarning o‘zaro ta’sir 
kuchini aniqlashdan iboratdir. Agar bir zveno ikkinchisiga aniq kuch bilan ta’sir etsa, u 
xolda Nyutonning uchinchi qonuniga asosan, ikkinchi zveno ham birinchisiga shunday 
kuch bilan aks ta’sir etadi. Shuning uchun, kinematik juftlardagi zvenolarning o‘zaro 
ta’sir kuchlarini reaksiya kuchlari yoki oddiy reaksiya deyiladi va mos ravishda indeks 
bilan belgilanadi, masalan, R23 – ikkinchi zvenoni uchinchi zvenoga ta’sir kuchi, R32 – esa 
teng va teskari yo‘nalgan kuchdir. Kinematik juftlardagi reaksiya kuchlarining 
qiymatlari kelgusi mustahkamlikka hisoblashda kinematik juftlarning o‘lchamlarini 
aniqlashda kerak bo‘ladi, masalan, sharnirning diametri, yo‘naltiruvchining uzunligini va 
h.z. Mexanizmni kuchga hisoblash, harakatlanuvchi mexanik sistema deb Dalamber 
prinsipidan foydalanib olib boriladi; agar harakatlanuvchi mexanik sistemaga tashqi 
kuchlar bilan birgalikda zvenolarning inersiya kuchlari qo‘yilsa, unda bu sistema 
muvozanatda bo‘ladi deb qarash mumkin va statik metodda hisoblanadi. Oddiy va 
murakkab harakatlanuvchi zvenolarda inersiya kuchini aniqlashni ko‘rib chiqamiz.