Iqtisodiyot va Turizm Fakulteti 3-1 Mar-20 guruh talabasi

BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI

Iqtisodiyot va Turizm Fakulteti

3-1 Mar-20 GURUH TALABASI

Hasanov Fazliddin NING

Iqtisodiyot Talimotlar Tarixi FANIDAN


MUSTAQIL ISHI

Tekshirdi:



Mavzu: O’rta Osiyo muttafakirlari iqtisodiy g’oyalari
Mavzu rejasi:

1. 
   Amir Temur iqtisodiy qarashlari va temuriylar davrida iqtisodiy siyosat
   
2. 
   Bobur va boburiylar davridagi iqtisodiy g’oya va qarashlar
   
3. 
   Forobiy hamda Ibn Sino asarlaridagi iqtisodiy qarashlar
   
4. 
   Yusuf Xos Xojib va Navoiyning iqtisodiy g’oyalari
   

Amir Temur iqtisodiy qarashlari va temuriylar davrida iqtisodiy siyosat
Amir Temur (1336-1405) davlat va iqtisodiyotni boshqarishda o’ziga xos maktab yaratgandi. Sohibqiron davlatida devoni buzurg (bosh vazir) dan tashqari har bir viloyatda Devon deyiluvchi boshqarma bo’lgan. U davlatning butkul ishlarini: soliq yig’ish, tartib saqlashni, ijtimoiy binolar - bozorlar, hammomlar, yo’llar, suv inshootlari tarmoqlarini nazorat qilardi. Xalqning xulq-atvori kuzatib turilardi. Uning xodimlari vaqti-vaqti bilan so’roq, tekshirish, taftish va tergov ishlarini olib borishardi. Ayniqsa, toshu-tarozi to’g’riligi, odil baho tekshirilgan, qallob va tovlamachilar qat’iy jazolangan, eng muhimi bu ish to’ppa-to’g’ri bozorda, xalq oldida amalga oshirilgan. Savdogarlarga olib kelingan mol ustiga 10 foizgacha narx quyish mumkin bo’lgan. Temur saltanatini idora qilish uchun turli vazirlar faoliyat ko’rsatgan. Shunday vazirlardan birinchisiga yer soliqlari, boj, o’lpon-soliq undirish hamda mirshablik yumushlarini boshqarish yuklatilgan. Bu vazir mamlakatdagi muhim ishlarni, kundalik muammolarni hal qilgan, raiyat ahvolini kuzatgan, viloyatlardan olingan hosil, soliq, o’lponlarni taqsimlagan.

A.Temurning davlat va iqtisodiyot sohasidagi asosiy fikrlari «Temur tuzuklari»da to’la bayon etilgan. Tuzuklar Amir Temurning 1342-1405 yillar oralig’idagi faoliyatini aks ettiradi va ikki qismdan (maqoladan) iborat. Birinchi qismda asosan yagona davlat barpo etish, uni mustahkamlash, qo’shni (27) yurt va mamlakatlarni zabt etish masalalari yoritilgan bo’lsa, ikkinchi qismda sohibqiron nomidan aytilgan o’ziga xos vasiyat, pand-nasihat, turli sohalardagi, shu jumladan ijtimoiy-iqtisodiyotga oid fikr-mulohazalar keltirilgan.

A.Temur mamlakatda gadoylar bo’lmasligi kerak, degan qat’iy qoidaga amal qilgan va uning yo’lini ham belgilab bergan. Gadoylarning barchasi to’plangan va ularga bir yillik kerakli yemish, kiyim-kechak berilgan, ularni biror foydali ish bilan shug’ullanishga jalb etilgan. Odatda, ko’pchilik gadoylikni tark etib, biror faoliyat bilan kun ko’rgan. Gadoylikni tark etmaganlar qul qilib sotilgan yoki mamlakatdan chiqarib yuborilgan.