O‘zbek jadid hajv maktabi. Raximova. M

X U L O S A 

 

Badiiy  adabiyotning  asosiy  ko`rinishlaridan  biri  bo`lgan  hajviet  o`ziga  xos-

eng  o`tkir,  hozirjavob  va  ta`sirchan  turi  bo`lgan  satirik  asarlar  insoniyatning 

ijtimoiy-siyosiy  va  ma`naviy  hayotida  hamisha  muhim  o`rin  tutib  kelgan.  Jahon 

hajviy  adabietining    tarkibiy  bir  bo`lagi  bo`lgan  o`zbek  hajviyoti  ham  bundan 

mastano  emas.  Chuqur  ma`naviy  -  ijodiy  ildizlar  -  o`zbek xalq  og`zaki va  yozma 

hajviy adabiyoti asosida hamda taraqqiy topgan qo`shni, qardosh xalqlar adabiyoti, 

matbuoti  ta`sirida  vujudga  kelgan,    Turkistonda  matbuot  nashrlari  paydo  bo`lgan 

payt  -  XIX  asrning  oxirlaridan  boshlab  faoliyat  ko`rsata  boshlagan  o`zbek  hajviy 

publitsistikasi uzoq va boy tarixga egadir. Dastlabki o`zbek tilida chiqqan gazeta - 

«Turkiston  viloyatining  gazeti»  sahifalaridan  boshlangan  hamda  Turkiston  milliy 

uyg`onish davri matbuoti nashrlarida keng zuhur topgan o`zbek hajvso`zligi ilg`or, 

taraqqiypavar  g`oyalarga  xizmat  qildi,  xalq  ommasini  ma`rifatga,  milliy  ozodlik, 

hurriyatga  chorladi.  O`z  davrining  ilg`or  ma`rifatparvarlari  bo`lgan  Muqimiy, 

Furqat,  Zavqiy,  So`fizoda  hamda  uning  izdoshlari,  ilg`or,  taraqqiyparvar  jadidlik 

harakatining  ko`zga  ko`ringan  namoyandalari  M.Behbudiy,  M.Abdurashidxonov, 

A.Avloniy,  H.Niyoziy,  S.Ayniy,  Cho`lpon,  Fitrat  va  boshqa  o`z  davrlaridagi 

jaholat  va  qoloqlik,  mutaassiblik  va  boshqa  ijtimoiy  illatlarga  qarshi  kurashda 

hajvso`zdan  keng  foydalandilar.  Yigirmanchi-o`ttizinchi  yillarda,  garchi 

kommunistik  mafkura  yakka  hokimligi  hajviy  adabietni  o`zining  tor,  sinfiy-

g`oyaviy  maqsadlariga  majburan  xizmat  qildirsa-da,  o`zbek  hajvso`zligi  to`xtab 

qolmadi,  taraqqiy  edi.O`zbek  hajvietining  atoqli  namoyandalari  A.Qodiriy, 

G`.G`ulom,  A.Qahhor  va  boshqalar  o`z  hajviy  asarlarida  jamiyatdagi  ijtimoiy 

illatlarga qarshi kurashdilar, ommaga umuminsoniy qadriyatlarni tashviq qildilar. 

O`zbekiston  o`z  milliy  mustaqilligiga  erishgach  o`zbek  matbuoti  bilan  bir 

qatorda  o`zbek  hajviy  publitsistikasi  uchun  ham  katta  ijodiy  ufqlar  ochildi. 

Kommunistik  yakka  mafkuraviylikdan  xalos  bo`lgan  o`zbek  hajvso`zligi 

mustaqillik, taraqqiyot, ijtmoiy-iqtisodiy va ma`naviy islohotlarni amalga oshirish, 

milliy va umuminsoniy qadriyatlarni qaror toptirish yo`lida faol ishtirok etmoqda. 

---

 

 

27

O`zbek  hajvso`z  ustalari  o`zbek  hajviy  ijodiy  an`analarni  davom  ettirib  ijod 

qilmoqdalar  va  davrimizga  mos  asarlari  bilan  mustaqil  yurtimiz  ravnaqi,  shu 

davrimizga  munosib  komil  insonlarni  tarbiyalash,  taraqqiyotimizga  to`siq 

bo`layotgan  illatlarni  fosh  etish  borasida  samarali  mehnat  qilmoqdalar.  Xalq 

kulgisi, xalq hajvso`zi hech qachon o`chmaydi, asrlarga o`tib, ommani eng ilg`or, 

ezgu tilaklarga  etaklayveradi.      

---

 

 

28