Toshkent «noshir» 2017

Qimmatli qog‘ozlar reytingi
Qimmatli qog‘ozlar reytingi deganda mustaqil tashkilotlar
tomonidan qimmatli qog‘ozlarning sifatini tavsiflaydigan
qiyosiy baholash darajasini belgilash tushuniladi. Odatda,
eng yuqori sifatli qimmatli qog‘ozlar A harfi (simvoli) bilan,
o‘rtacha yuqori sifatlilari – B, eng past sifatlilari esa –
C va D harflari bilan belgilanadi. Qimmatli qog‘ozlarning
dastlabki reytingi 1909-yili amerikalik Djon (Jon) Mudi
tomonidan chop etilgan, u o‘sha yilda qimmatli qog‘ozlarga
investitsiya qilishning potensial imkoniyatlarini tadqiq etgan
bo‘lib, mashhur reyting kompaniyalaridan biri uning nomi
bilan «Moodu’s Investors Services, Inc.» deb atalgan. Hozirgi
yilda AQSH qimmatli qog‘ozlar va fond birjalari komissiyasi
to‘rtta reyting kompaniyasini, xususan: «Moody’s Investors
Services», «Standard & Poor’s Corporation», «Fitch Publi-
shing Company» va «Duff & Phelps» kompaniyalarini tan
oladi. To‘rttala kompaniya obligatsiyalar reytingiga ixtisos-
lashmoqda, «Standard & Poor’s Corporation» kompaniyasi
esa, bundan tashqari, aksiyalar reytingini ham amalga oshi-
radi. Qayd etish lozimki, reytinglar berilishi, tabiiyki, ko‘pgina
kompaniyalarda, reyting yuqori bo‘lmagani tufayli, salbiy
fikrni yuzaga keltiradi.
Reytinglarning ahamiyati
Ko‘pchilik sarmoyadorlar o‘zlarining qimmatli qog‘ozlar
portfelini shakllantirishda reytinglardan foydalanadi. Hatto
o‘zlarining xususiy tahlilchilariga ega bo‘lgan yirik konsalting

---

214
215
larning yangi kursiga kirishga ta’sir ko‘rsatadi. Obligatsiya
reytingi qanchalik yuqori bo‘lsa, dividend shunchalik past
bo‘ladi. Yuqori reytingli obligatsiyalar emitentlariga o‘ta
yuqori foizlar taklif etish talab qilinmaydi, chunki ularning
to‘lovga qobilligi o‘z-o‘zidan sarmoyadorlarni jalb etadi.
Past reytingli obligatsiyalar emitentlariga esa, o‘rtacha da-
rajadan yuqoriroq foizlar to‘lashga to‘g‘ri keladi.
Dunyodagi kompaniyalarning aksariyat qismi o‘z qimmatli
qog‘ozlarining reytingini nihoyatda katta e’tibor bilan kuzatib
boradi.