O‘zbekiston davlati va huquqi asoslari 1 O. Karimova, N. Ismatova, sh. Sariqov, O. Amanova o‘zbekiston davlati va huquqi asoslari

Huquq layoqati, asosan, kishining tug‘ilishi bilan vujudga keladi va 
vafot etishi bilan tamom bo‘ladi.
Muomala layoqati o‘z harakatlari asosida huquqlarni amalga oshirish 
va yuridik majburiyatlarni bajara olish imkoniyatidir.
Demak, huquqiy munosabatlarning elementlari to‘rtta ekan: 
obyekt
, 
sub yekt
,
 subyektiv huquq 
va 
yuridik majburiyat
.
Huquqiy munosabatlar subyektlar o‘rtasidagi munosabatlarning yuridik 
shak li bo‘lib, uning yordamida davlat va qonun talablariga binoan ijtimoiy 
muno sabat ishtirokchilari xulq-atvorini me’yorlab beradi.
Huquqiy munosabatlarda ishtirok etuvchilar, ya’ni subyektlar 
huquq 
layoqa ti
ga hamda 
muomala layoqati
ga ega bo‘lishlari talab etiladi.
Yangi tug‘ilgan chaqaloq ham har xil huquqlarga, masalan, tibbiy yor-
dam olish, turar joyga, o‘z ismi, familiyasiga ega bo‘lish huquqlariga ega. 
Aq li zaif va ruhiy kasallar ham huquqiy layoqatga ega. Ular ham yashash, 
davo lanish, nafaqa olish, mulkdor bo‘lish huquqiga egadirlar. Ayrim vaqtda 
hali tug‘ilmagan bola ham huquqiy layoqatga ega. U merosxo‘r bo‘la oladi.
Muomala layoqati yosh va ruhiy salomatlik bilan bog‘liq. O‘zbekiston 
qo nun lariga binoan, to‘liq muomala layoqati fuqaro 18 yoshga to‘lgandan 
so‘ng boshlanadi. Lekin, ushbu qoidadan istisnolar ham mavjud. Masalan, 
shaxs jinoiy javobgarlikka 16 yoshdan, ayrim jinoyatlar uchun 14 yoshdan 
tor ti lishi mumkin. Boshqa bir misol: Oila kodeksi ayrim hollarda 18 yoshga 
to‘l masdan turib nikohdan o‘tishga ruxsat beradi. Bunday fuqaro nikohdan 
o‘t gan vaqtdan boshlab to‘liq muomala layoqatiga ega bo‘ladi.
AXLOQ VA HUQUQ. HUQUQIY MUNOSABATLAR
http:eduportal.uz

---