Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

Pul va foiz stavkalari 
Boshqa omillar bilan bir qatorda, pullar ishlab chiqaruvchilar va 
iste‘molchilarning doimiy diqqat e‘tiborida bo‘lgan foiz stavkalarining 
tebranishiga ham ta‘sir ko‘rsatadi. 6-rasmdagi grafikda AQShning uzoq muddatli 
g‘aznachilik obligatsiyalari bo‘yicha foiz stavkasi bilan pul massasidagi o‘sish 
tenglashtirilganligi ko‘rsatilgan. 1960 va 1970 yillarda uzoq 
muddatli 
obligatsiyalar bo‘yicha foiz stavkasi pul massasi bilan birgalikda o‘sib bordi. 
Lekin 1980 yildan boshlab foiz stavkasining o‘sishi bilan pul massasining o‘sishi 
o‘rtasida o‘zaro aloqadorlik yo‘qola bordi. Biz foizlarga oid mavzularda foiz 
stavkalarning xarakterini tadqiq qilganimizda pul va foiz stavkalar o‘rtasidagi 
bog‘liqlikni ham tahlil qilamiz. 
Monetar siyosatni amalga oshirish 
Pullar mamlakat iqtisodiy rivojlanish darajasini aniqlovchi ko‘pgina iqtisodiy 
o‘zgarishlarga ta‘sir ko‘rsatganligi sababli, monetar siyosat ya‘ni, pullar va foiz 
stavkalarini boshqarish – butun dunyoda iqtisodiy strategiyani ishlab chiquvchilar va 

---

siyosatchilarning diqqat e‘tiboridagi ob‘ektlardan biri hisoblanadi. Mamlakatda monetar 
siyosatni amalga oshirishga Markaziy bank javobgar (AQShda bu Federal Zaxira Tizimi 
(FZT)) hisoblanadi. Shu bois, mazkur fanda AQSh va boshqa davlatlarda amalga 
oshirilayotgan monetar siyosatning o‘ziga xos xususiyatlari va iqtisodiyotda pullarning 
miqdorini boshqarishda Markaziy banklarning rolini tahlil qilishga ham ba‘zi mavzular 
bag‘ishlangan. 
Monetar va fiskal siyosatning bog‘liqligi. 
Fiskal siyosat soliqqa tortish va davlat 
xarajatlariga doir masalalarni hal etishni o‘z ichiga oladi. Byudjet defitsiti
- 
bir yil ichida 
davlat xarajatlarining uning daromadlaridan ortishini. Byudjetning ijobiy saldosi 
(profitsit)-byudjet daromadlarining xarajatlardan ortishini bildiradi. Byudjet defitsitini 
moliyalashtirish maqsadida xukumat qarz olishiga to‘g‘ri keladi; ijobiy saldo esa davlat 
qarzlarini kamaytirishga imkon beradi. Televidenie yoki gazetalarda byudjetning ijobiy 
saldosi – yaxshi, salbiy saldosi – zaralar ekanligi to‘g‘risida eshitgan bo‘lishingiz 
mumkin. Ushbu fikrlar qanchalik haqiqatga yaqinligini biz 2001 yilda Argentinada 
yuzaga kelgan byudjet taqchilligi moliyaviy inqirozning sababi sifatida to‘hrisida ham 
ko‘rib chiqilgan. Shuningdek, biz byudjet taqchilligining pul massasi o‘sishiga, 
inflyatsiya sur‘atlari va foiz stavkalariga ta‘sirini ham taxliliy jihatdan o‘rganamiz.