Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

Nakd bo’lmagan pul mablag’lari 
— pul tulovlari va xisob-
kitoblarini olib borish shakli bulib, bunda pullarni nakd berish yuz 
bermaydi, balki bankdagi pullar bir xisob varakdan boshkasiga 
kuchirib kuyish yuli bilan xarakatga keltiriladi, uzaro tulovlar shu 
yul bilan olib boriladi. 
• 
To’lov topshiriqnomasi – 
mol sotib oluvchi tashkilotning o’z 
hisobraqamidan mol sotuvchining hisobraqamiga to’lovni amalga 
oshirish to’g’risida bankka bergan topshirig’i hisoblanadi. 
Topshiriqnomalar orqali sotilgan tovarlar, bajarilgan ish, 
ko’rsatilgan xizmatlar va boshqa to’lovlar bo’yicha hisob – kitoblar 
amalga oshirilishi mumkin. 
• 
To’lov talabnoma – 
mol sotuvchi tomonidan belgilangan 
summani bank 
orqali olish haqidagi talabini o’z ichiga olgan hisob – kitob hujjatidir. 

---

---

---

---

---

---

---

---

---

O‘ZBEKISTONRESPUBLIKASI
OLIYVAO‘RTAMAXSUSTA’LIMVAZIRLIGI
QARSHIMUHANDISLIKIQTISODIYOTINSTITUTI
“BANKISHI”
fanidan
USLUBIYQO‘LLANMA
(5230700-“Bankishivaauditta’limyo‘nalishi2-kurstalabalari uchunamaliymashg‘ulotlarto’plami 
Qarshi-2021 

---

Tuzuvchi: 
H.E.Azimova“Buxgalteriyahisobivaaudit“ 
kafedrasikattao’qituvchisi
Taqrizchilar: 
Sh.YakubovaQDU“Turizmvamarketing”kafedrasi 
mudiri,i.f.n.dots. 
S.Egamberdiyeva“Buxgalteriyahisobivaaudit”kafedrasi dotsenti 
“Bankishi”fanidanamaliymashgulotlarto’plamibo’yichauslubiyqo‘llanma. 
Mazkuruslibiyqo’llanma
5230700Bankishivaauditta’limyo‘nalishi2-kurs 
talabalar
uchunmo’ljallangan.-Qarshi.:QMII,2021.-58b. 
Ushbuamaliy
mashgulotlarto’plamibo’yichauslubiyqo‘llanma“Bankishi”fanidan 
amaliymashgulotlarto’plamibo’libmasalalar,mashqlar,topshiriqlarvaularni 
bajarishbo‘yichauslubiyqollanma to‘plami hisoblanadi.Uningmaqsadi talabalarningмazkur 
fanorqalibanklarningkelibchiqishi,O’zbekiston 
Respublikasibanktizimi,Markaziybankningfunksiyalari,umumanolgandabanklar 
vabanktizimibilanbog’liqbo’lganpul-kreditmunosabatlariningqonuniyatlarini 
o’rganishkabibilimvako’nikmalarnihosilqilish,kreditningmohiyativaprinsiplarini 
o’rganish,kreditningshakllarivaturlarixususidama’lumotlarniberish,shuningdek 
banktiziminimohiyatixususidaginazariyvaamaliybilimlarnio’rganishnazarda 
tutilgan.
Darslarningsamaradorliginioshirishmaqsadidaamaliymashg‘ulotlarni 
zamonaviyilg‘orpedagogiktexnologiyalarasosidatashkiletishvao‘tkazishnazarda 
tutilgan.Ushbuqo‘llanmaamaliymashg’ulotlarnibajarishbo’yichauslubiyqo’llanmada 
munozarauchunsavollarvaizohliso’zlartarkibihamkiritilganhamdao‘zlashtirishni 
sinabko‘rishmaqsadidaharbirmavzugaoidbirqatortestlarto‘plamlarihamberilgan. 
To‘plamgakiritilgantopshiriqlarnibajarishjarayonidatalabalarma’ruzamashgulotida 
olgannazariybilimlariniamaliyjihatdanmustahkamlashgayaqiundanyordamberadi. 
Uslubiyqo‘llanma“Buxgalteriyahisobivaaudit”kafedrasining2021yil“___”______ dagi___-
sonli,“Iqtisodiyot”fakultetiUslubiykomissiyasining20___yil“___”______dagi___sonli,institutUslubiyKen
gashining20___yil“___”______dagi___-sonliyig‘ilishlarida muhokamaqilinganvatasdiqlangan. 
Instituto’quvuslubiy
boshqar
maboshlig‘i:
“Iqtisodiyot”fakulteti
_______________dots.Sh.Turdiyev 
(imzo) 
Uslubiykomissiyasiraisi: 
“Buxgalteriyahisobivaaudit”
_______________dots.A.Qurbonov (imzo) 
kafedrasimudiri: 
______________i.f.f.d.A.Alikulov (imzo) 
Kirish 
1-Mavzu 
Banklarningkelibchiqishivabanktizimi 

---

2-Mavzu
O’zbekistonRespublikasibanktizimivauning tarkibi
3-Mavzu
Markaziybankvauningfunksiyalari 
4-Mavzu
Markaziybankningmustaqilligi 
5-Mavzu
Tijoratbanklarivaularningfunksiyalari 
6-Mavzu
Tijoratbanklariningoperatsiyalari 
7-Mavzu
Nobankmoliya-kredittashkilotlari 
8-Mavzu
Bankinqirozlari 
9-Mavzu
Pulninmgxalqaromunosabatlartdagiharakati 
vaziyatlimasalalar 
10-Mavzu 
Xalqaromoliyainstitutlari,ularningmaqsadiva funksiyalari 

---

Glossariy 
Foydalaniladigananadabiyotlar 
KIRISH 
Zamonaviybozoriqtisodiyotisharoitdatovarishlabchiqarishva 
ayirboshlashmunosabatlaripulvabanklarningishtirokisizamalga 
oshmasligibarchamizgama’lum.Shuningdek,bozoriqtisodiyotisharoitida 
harqandayfaoliyatningasosiymaqsadifoydaolishgaqaratilganbo‘lib, 
ushbufaoliyatningasosinihampultizimivabanktizimibilanbog‘liqqator munosabatlartashkiletadi.Buo‘z-
o‘zidan,keyingiyillarda,mamlakatimiz oilyo‘quvyurtlaridaiqtisodchimutaxassislarnitayyorlashda“Bankishi” 
faninigahamiyatinikeskinoshirmoqda. 
E’tirofetishjoizki,mamlakatimizningiqtisodiyotvamoliya yo‘nalishidagioliyo‘quvyurtlariprofessor-
o‘qituvchilaritomonidan“Bank ishi”fanibo‘yichadarslikvao‘quvqo‘llanmalarnashretilgan. 
“FitchRatings” va “Standart&Poo’rs”reytingagentliklaritomonidan 
birinchimartamamlakatimizxalqarosuverenkreditreytinginibelgilangani. 
ReytingagentliklariningO‘zbekistondavalyuta,savdovanarxsiyosati 
erkinlashgani,davlatboshqaruvidagiinstitutsionalo‘zgarishlar,mamlakat oltin-
valyutavabyudjetzaxirasietarliekani,davlatqarziningkamligisingari omillargaalohidae’tiborqaratayotgani. 
Mamlakatimizdabankkapitaliningasosiyqismidavlatgategishli ekanligi-
banktizimidagiasosiymuammo.Uningbanksektoridasog‘lom 
raqobatga,xizmatko‘rsatishsifatigasalbiyta’sirqilayotgani. 
Talabalarningfanbo‘yichaolgannazariybilimlariniamaliyotdaqo‘llashi 
hamdabanklarningjahontalablariasosidafaoliyatyuritishidamukammal 
varaqobatdoshkadrlaralohidaahamiyatkasbetadi.Yuqoridagikeltirilgan 
fikrlardan“Bankishi”faninimukammalo‘rganishbugungikundamuhimligi 
haqidaxulosachiqarishmumkin.Banktizimigaxususiyvaxorijiykapital 
kiribkelishihisobidandavlatbanklariulushinibosqichma-bosqich 
kamaytiribborishningsohadaraqobatmuhitiniyaxshilashga,tijorat 
banklarifaoliyatini,kreditlashsifativamadaniyatinihartomonlama oshirishgaxizmatqilishi. 
“BANKLARNINGKELIBCHIQISHIVABANKTIZIMI”MAVZUSIDA 
AMALIYMASHG’ULOTBO’YICHATUZILGANTOPSHIRIQLAR 
Topshiriq№1:
Quyidagiso’zlargata’rifbering
. 
Forfeytingoperatsiya------------------------------------------- 
Foizstavkasi--------------------------------------Faktoroperatsiya
–-------------------------------------
Pastlikvidliaktivlar–--------------------------------------- 
Qisqamuddatlilikvidliaktivlar–----------------------------------------Qiyinrealizatsiyaqilinadiganaktivlar–--------
---------------------------------- 
Yuqorilikvidliaktivlar–------------------------------------------------------------ 
Topshiriq№2:
Savollargajavobbering.
“Kredittizimi”tushunchasiningmazmunibu-? 
Kredittiziminingtarkibibu-? 
Kredittiziminingelementlaribu-? 
Kreditlashnitashkilqilishprintsiplaribu-? 
Kredittiziminingturlari:markazlashgankredittizimi;bozorkredittizimi; o‘tishdavrikredittizimibu-? 
Kredittiziminingbarqarorligigata’siretuvchiomillarbu-? Topshiriq№3:
Testlar
1.Kredittizimibu? 
a)kreditningbarchaxususiyatlarinio’zichidanamoyonetadiganva 
kreditningmohiyatinibelgilashgaxizmatqiladiganelementlariningyig’indisi 
b)banktizimidantashkiltopganiqtisodiyotningasosiybo’g’ini 
c)moliyatizimibo’lib,ozichigasoliqlar,bojlarvabankmajburiyatlarini qamraboladi 
d)nobankkredittashkilotlaridantashkiltopganbo’g’in 2.Kredittizimitarkibiyjihatdanqandayqismlardaniborat? 
a)moliyatizimi,soliqtizimi 

---

b)banktizimi,nobankkredittashkilotlari,maxsusixtisoslashgankredit muassasalari 
c)pultizimi,valutatizimi 
d)sug’urtatizimi,banktizimi 
3.Maxsusixtisoslashgankreditmuassasalariberilganqatornitoping. 
a)tijoratbanklari,korxonalar 
b)moliyavazirligi,soliqqo’mitalari 
c)faktoringkompaniyalari,forfeytingkompaniyalari,lizingvatrast kompaniyalari 
d)kichikbiznessubyektlari,korporatsiyalar 
4.Kredittizimiqandayelementlardaniborat? 
a)kreditningdoiraviyaylanishi,naqdpullar,valuta 
b)oltin,kreditlar,kreditshartnomasi 
c)kreditmunosabatlariningishtirokchilari,kreditningqonunlari,kredit shartnomasi 
d)kredit,kreditningprinsiplari,kreditmunosabatlariningishtirokchilari, kreditningqonunlari,kreditningchegaralari 
5.Tijoratbanklaritomonidanbittatarmoqqaberiladigankreditlarfoizi qanchaqilibbelgilangan? a)25% 
b)24% 
c)30% 
d)20% 
6.O’zbekistondatijoratbanklaribittamijozgayokio’zarobog’liqmijozlar 
guruhigabirinchidarajalikapitalningnechafoizigachata’minlanmagan kreditlarberaoladi? a)4%igacha 
b)5%igacha 
c)3%igacha 
d)10%igacha 
7.Qaysikreditlashshaklibo’yichakreditningengyuqorichegarasi 
mijozningjoriyhisobraqaminingdebetliqoldig’isummasibilanbelgilanadi? a)kontokorrent 
b)faktoring 
c)Overdraft 
d)forfeyting 
8.Angliyadatijoratbanklariniqandaybanklarsifatidaatashadi? 
A.Moliyaviybanklar 
*B.Chakanabanklari 
V.Savdobanklari 
G.Kreditbanklari 
9.QuyidagilardanAngliyamaxsusmoliya–kreditmuassasalaritarkibiga qaysibirikirmaydi? A.Savdobanklari 
B.Hamkorlikbanklari 
V.Hisob(uchetnie)uylari 
*G.Xalqbanklari 
10.Angliyakredittizimitarkibidaqandayyiriksug’urtakompaniyalari faoliyatyuritadi? 
A.Royal 
B.NeshnlVestminister 
V.Barklayz G.Midlend 
11.Mikromoliyalashtashkilotlaribanktiziminingqandaybo’g’inigakiradi? 
A.Birinchibo’g’iniga 
*B.Ikkinchibo’g’iniga 
V.Uchinchibo’g’iniga 
G.To’rtinchibo’g’iniga 
O’ZBEKISTONRESPUBLIKASIBANKTIZIMIVAUNINGTARKIBI 
MAVZUSIDAAMALIYMASHG’ULOTUCHUNTOPSHIRIQLAR 
Topshiriq№1:
Quyidagiso’zlargata’rifbering.
Bankkrediti–-----------------------------------------------Ist’emolkrediti–--------------------------------------------
-Ipotekakrediti–-------------------------------------------------Kreditningtovarshakli-------------------------------
----------Overdraftkrediti–------------------------------------------------Qisqamuddatlikreditlar–-----------------
-----------------------------Uzoqmuddatlikreditlar–---------------------------------------------------
Xalqarokredit–------------------------------------------------------------ 

---

Topshiriq№2:
Savollargajavobbering.
1.Kreditningtarmoqyo‘nalishigako‘raturlaribu-? 
2.Kreditningtakrorqaytaishlabchiqarishjarayonibosqichlarigaxizmat ko‘rsatishigako‘raturlaribu-? 
3.Kreditningkreditlashob’ektlarigako‘raturlaribu-? 
4.Kreditningta’minlanganligigako‘raturlaribu-? 
5.Kreditningmuddatigako‘raturlaribu-? 
6.Kreditningto‘lovliligigako‘raturlaribu-? Topshiriq№3:Testlar 
1.Kreditningqaysishaklioddiyshaklhisoblanib,kreditbilanbog‘liq dastlabkimunosabatlarnio’zichigaoladi? 
a)tovarshakli 
b)pulshakli 
c)naqdsizpulshakli 
d)xazinabiletlarishakli 
2.Kreditningoddiyshakliqayerdavujudgakelgan? 
a)qadimgiMisrda 
b)qadimgiRimda 
c)qadimgiBobilda 
d)qadimgiAfinada 3.Davlatkrediti-bu? 
a)vekselasosidaberiladigankredit 
b)kreditningasosiyxususiyatlaridanbiriishsizliknikamaytirishuchun 
xorijiymamlakatlarningmoliyaviyinstitutlaridanolinganqisqamuddatli qarzlar 
c)ushbukreditningasosiybelgilaridanbirikreditniberishyokiolish jarayonidadavlatbevositaishtiroketadi 
d)aholigaqisqavao’rtamuddatgaberilganssuda 
4. O’zbekistondabankkreditimuddatigako‘raqandaykreditlarga bo‘linadi? 
a)qisqa,o‘rtavauzoqmuddatli 
b)qisqavauzoqmuddatli 
c)o‘rtavauzoqmuddatli 
d)yaqinvauzoqmuddatli 
5.Davlatbyudjetidefitsitinitaqchilliginiqoplashningqandayengqulay usulimavjud? 
a)davlatningqimmatliqog‘ozlarniyuridikvajismoniyshaxslargasotish orqalikreditolishi 
b)ishlabchiqarishnirivojlantirishvaqisqamuddatlikreditlardan foydalanishniyo’lgaqo’yish 
c)savdo-sotiqniyo’lgaqo’yishvachetelvalyutasinizaxirasiniyaxshilash 
d)eksportnirag’batlantirishvamamlakatdadevalvatsiynio’tkazish 
6.Bankkreditiningboshqakreditshakllarigaqaragandaqandayafzalligi mavjud? 
a)tijoratkreditidanpastfoizdaberiladi 
b)uzoqmuddatgayuqorifoizlardaberiladi 
c)pulshaklidaberiladi 
d)Markaziybanktomonidannazoratqilinmaydi Mustaqilta’lim masala. 
Korxonaikkiyilmuddatgayillik15%stavkada100mlnso’mkreditoldi, 
kreditmuddatitugagach,ussudanifoizlarbilanqaytaribberishilozim. 
Korxonaqanchapulto’lashilozim?Foizlaroddiy. Testlar 
1.Kreditmunosabatlarinivujudgakelishiningasosiysababi? 
*A.Kapitalmuomalasivaaylanishihisoblanadi. B.Savdokapitalihisoblanadi. 
V.Pulkapitalihisoblanadi. 
G.Davlatmablag’larihisoblanadi. 
2.Kreditningmohiyatigaiqtisodchiolimlarningqarashlari. A.Yagonayondoshuvgaega. 
*B.Yagonayondoshuvgaegaemas. B.Bir–biridankuchlifarqqiladi. 
G.Bir–birigaaynano’xshaydi. 
3.Kreditningsub’ektivmohiyatinimadanamoyonbo’ladi? 
A.Kreditormunosabatlarida 
B.Kreditoluvchiningmunosabatlarida 
V.Pul–kreditmunosabatlarida 
*G.Kreditorvakreditoluvchiningmunosabatlarida 
4.Kreditningfunktsiyalariqandayjavobdato’liqkeltirilgan? 

---

*A.Qaytataqsimlash,muomalajarayoninitezlashtirish,pullarni 
muomalagachiqarishvanaqdlashtirishhamdapulkapitalinijamg’arishva 
markazlashuvinijadallashtirishfunktsiyalarini. 
B.Muomalajarayoninitezlashtirish,pullarnimuomalagachiqarishva 
naqdlashtirishhamdapulkapitalinijamg’arishvamarkazlashuvini jadallashtirishfunktsiyalarini. 
V.Qaytataqsimlash,muomalajarayoninitezlashtirishvapulkapitalini 
jamg’arishvamarkazlashuvinijadallashtirishfunktsiyalarini. 
G.Qaytataqsimlash,muomalajarayoninitezlashtirish,pullarnimuomalaga 
chiqarishvanaqdlashtirishfunktsiyalarini. 
5.Kreditningtamoyillariqandayjavobdato’liqkeltirilgan? 
*A.Muddatlilik,to’lovlilik,ta’minlanganlik,qaytarishlik,maqsadlilik tamoyillari. 
B.To’lovlilik,ta’minlanganlik,qaytarishlik,maqsadliliktamoyillari. 
V.Muddatlilik,ta’minlanganlik,qaytarishlik,maqsadliliktamoyillari. 
G.Muddatlilik,to’lovlilik,qaytarishlik,maqsadliliktamoyillari. Glossariy 
Bazaviystavka-
(baserate)-
kreditlarrbo’yichafoizstavkalarini 
belgilashdaqo’llaniladi.Odatda,banklararossudakapitallaribozorining 
stavkasiyokiMarkaziybankninghisobstavkasidanbazaviystavkasifatida foydalaniladi 
Bankkrediti
–
kreditningengrivojlanganshaklibo’lib,ushbukredittijorat 
banklaritomonidanvaqtinchabo’shpulmablag’larnijalbqilishhisobiga, 
qo’shimchamoliyaviyresurslargaehtiyojtug’ilganyuridikvajismoniy shaxslargaberiladi. 
Evrokreditlar(evrokrediti,eurocredit)— Mamlakatlaryiriktijorat 
banklariningEvrovalyutabozoriresurslarihisobidanchikaradiganxalkaro zaemlari 
Davlatbyudjeti—davlatdaromadlariniyigishvaolinganmablaglardan 
barchaturdagidavlatxarajatlarinikoplashuchunfoydalanishningjamlama rejasi 
Davlatbyudjetitankisligi—davlatbyudjetidaxarajatlarningdaromadlardan oshibketishi 
Davlatqarzi
(nationaldebt;publicdebt)
-davlatningto’lanmaganzayomlar 
vaularningberilmaganfoizlariniaksettirganbarchaqarzlariningumumiy 
summasi.Davlatqarziikkixilbo’ladi:ichkivatashqiqarz 
Ist’emolkrediti-asosanaholigayashashiuchunzarurbo’lganbuyumlarni 
(uy,mashina,televizor,muzlatgich,mebelvaboshqalar)olishgaberiladi. 
Ipoteka–(grek.hypotheke–zaklad,garov)– ko’chmasmulk 
ko’rinishidagigarov(asosanervabinolar)bo’lib,asosiymaqsadssudani 
olishgaqaratilgan.Ipotekashundaygarovturikiukreditorningqo’liga 
berilmaydi,balkiqarzdorningixtiyoridaqoladi Kreditningtovarshakli
-
bukreditningjudaoddiyshaklihisoblanib,kredit bilanbog’liqdastlabkimunosabatlaraynanushbushakldoirasida 
rivojlangan.Kreditningtovarshaklidauasosanbuyumko’rinishidataqdim 
etilib,qarzdorkreditorningkreditiniqoplashdaxuddishumiqdordagi 
buyumniungaqaytargan.Manbalargako’ra,kreditningushbushakliantik 
jamiyatdavrida,qadimgiRimdavujudgakelganvarivojlangan 
Overdraft–qisqamuddatlikreditlashshaklibo’lib,mijozningjoriy hisobraqaminidebetliqoldig’igaberiladi. 
Qisqamuddatlikreditlar-biryilgachamuddatgaberilib,korxonaaylanma 
kapitaliningxarakatinita’minlash,joriyhisob–kitoblarniamalgaoshirish, 
to’lovqobiliyatinimustahkamlashmoliyaviyfaoliyatiningbarqarorligini ta’minlashkabimasalalargayo’naltiriladi. 
“MARKAZIYBANKVAUNINGFUNKSIYALARI”MAVZUSIDAAMALIY 
MASHG’ULOTUCHUNTUZILGANTOPSHIRIQLAR 
Topshiriq№1:
Quyidagiso’zlargata’rifbering.
Qaytamoliyalashsiyosati– Qaytamoliyalashstavkasi– 
Majburiyzaxirasiyosati– 
Topshiriq№2:
Savollargajavobbering.
Markaziybankaktivlariningtarkibibu-? 
Markaziybankpassivlariningtarkibibu-? 

---

Topshiriq№3:
Testlar
1.QuyidagilardanqaysilariMarkaziybankningaktivoperatsiyalari hisoblanadi? 
a)tijoratbanklarigakreditberish,Hukumatgakreditberish,eksport tovarlarniishlabchiqarish 
b)qimmatliqog’ozlarsotibolish,qimmatliqog’ozlarniREPOsharti 
bo’yichajoylashtirish,aholidanomonatqabulqilish 
c)valyutazaxiralarinixorijiybanklargadepozitsifatidajoylashtirish,asosiy vositalarvanomoddiyaktivsotibolish 
d)tijoratbanklarigavahukumatgakreditberish,qimmatliqog’ozlarsotib 
olish,qimmatliqog’ozlarniREPOshartibo’yichajoylashtirish 
2.Markaziybankhukumatninimamaqsaddakreditlaydi? 
a)hukumatgadavlatbudjetidefitsitiniqoplashgavadavlatbudjetiningijro 
jarayonidayuzagakeladigankassaviyuzulishniyopishmaqsadidakredit beradi 
b)hukumatniqimmatliqog’pzlarinisotibolishuchun 
c)ijtimoiysohagayo’naltirishuchun 
d)Markaziybankhukumatnikreditlamaydi 
3.Ochiqbozoroperatsiyalaridegandanimatushuniladi? 
a)fondbozoridaamalgaoshiriladiganoperatsiyalar 
b)Markaziybanktomonidanqimmatliqog’ozlarnisotishyokisotibolish jarayonitushuniladi 
c)tijoratbanklariningqimmatliqog’ozlarbilanbog’liqoperatsiyalari 
d)moliyabozoriningbirqismi 
4.Qimmatliqog’ozlarniREPOshartibo’yichajoylashtirishbu? 
a)ochiqbozoroperatsiyasi 
b)Markaziybankqimmatliqog’ozlarnizaxiragaolishitushuniladi 
c)Markaziybankqimmatliqog’ozlarniqaytasotishshartibilansotibolishi 
d)Markaziybanklaro’rtasidao’zarooldi-sotdishartnomasi 
5.Valyutazaxiralarinixorijiybanklargadepozitsifatidajoylashtirish degandanimatushuniladi? 
a)valutaviySVOPoperatsiyalari 
b)boshqabanklargaxorijiyvalutadakreditberishoperatsialari 
c)muddatlidepozitlarsifatidajoylashtirishvafoizko’rinishidadaromad olish 
d)valutazaxirasinidiversifikatsiyalashtushuniladi 
6.QuyidagilardanqaysilariMarkaziybankningpassivoperatsiyalari hisoblanadi? 
a)naqdpullarniemissiyaqilish,qimmatliqog’ozlarniteskariREPO 
bo’yichajoylashtirish,hukumatvatijoratbanklardandepozitlarqabul qilish 
b)hukumatvatijoratbanklardandepozitlarqabulqilish.Majburiyzaxira 
ajratmalarijalbqilish,hukumatgakreditberish 
c)ustavkapitalivazaxiralarshakllantirish,tijoratbanklarigakreditberish 
d)Kreditoperatsiyalari 
7.Naqdpullarniemissiyaqilish? 
a)muomaladapulmassasiningoshibketishi 
b)qimmatliqog’ozlarniemissiyasinazardatutiladi 
c)Markaziybankningbuyurtmasigaasosanemissiyaqilinadi.emissiya 
qilingannaqdpullartijoratbanklariorqalimuomalagachiqariladi. d)iqtisodiyotnipulbilanta’minlash 
Mustaqilta’lim masala. 
350000so’mmiqdoridagiomonatbankkayarimyilgaharoymurakkab 
foizlarhisoblashshartidaqo’yilgan.Omonatbo’yichayillikstavka–35%. 
Inflyatsiyadarajasi–oyiga10%. 
Aniqlashkerak: 
a)foizlarbilanbirgaomonatmiqdori(S), 
b)6oyuchuninflyatsiyaindeksi(In), 
v)xaridlayoqatinuqtainazaridanfoizlarbilanbirgaomonatmiqdori(
Rr
), 
g)xaridlayoqatinuqtainazaridanomonatchiningrealdaromadi(D). masala. 
Bank6oymuddatga1mlnso’mmiqdoridakreditberdi.Kutilayotganoylik inflyatsiyadarajasi-
2%.Operatsiyaningtalabqilinadigan real daromadliligi–yillik5%. 
Aniqlashkerak: 
a)kreditmuddatidainflyatsiyaindeksi(In), 

---

b)inflyatsiyanihisobgaolganholdakreditbo’yichafoizstavkasi(
I
r
); 
v)to’lanadigansumma(S), 
g)kreditbo’yichafoizmiqdori(I). 
Testlar 
1.Banklarnechtafunktsiyanibajaradi? A.3ta. 
B.4ta. 
V.5ta. 
*G.6ta. 
2.Banklarningiqtisodiyotdagirolinimalardanamoyonbo’ladi? 
A.Aholiningishonchivaxo’jalikyurituvchisub’ektlarningishonchsizlik bildirishida. 
B.Bajaradiganfunktsiyalarivaaholiningulargabo’lganehtiyojida 
V.Muomalagapulchiqarishivato’lovaylanmasinitashkiletishda. 
*G.Ularningbajaradiganoperatsiyalarinizarurligivaturlarihamdaxo’jalik 
yurituvchisub’ektlarvaaholiningulargabo’lganehtiyojida. 
3.Banklarningo’zigaxosxususiyatlarinimalardanamoyonbo’ladi? A.Tijoratfaoliyativamoliyaviymassasaligida. 
*B.Ularningxo’jalikyurituvchisub’ektlar,aholivadavlattashkilotlari o’rtasidaamalgaoshiriladiganhisob–
kitoblarnitashkiletishivaularning ustidantegishlinazoratishlariniamalgaoshirishhisoblanadi. 
V.Korxonavatashkilotlargamoliyaviyyordamberishida,shuningdek,turli 
komissionoperatsiyalarniamalgaoshirishida 
G.Vakillikhisobvaraqlarimavjudligi,aholigavakorxonalarganaqdpullarni 
etkazibberishivamuomaladaginaqdpullarniqaytaribolishida. 
4.Mulkiyjihatdanbanklartasniflanishiqandayjavobdato’liqvato’g’ri keltirilgan? 
A.Davlatbanki,kooperativbank,xususiyvaxorijiykapitalishtirokida qo’shmabank. 
*B.Davlatbanki,aktsiyadorlikbanki,kooperativbank,xususiyvaxorijiy kapitalishtirokidaqo’shmabank. 
V.Davlatbanki,xususiyvaxorijiykapitalishtirokidaqo’shmabank. 
G.Davlatbanki,investitsionbank,kooperativbank,xususiyvaxorijiy kapitalishtirokidaqo’shmabank. 
5.Banklarbajaradiganfunktsiyasi(operatsiyalari)jihatidanqanday tasniflanadi? 
A.Emission,komission,savdo,ipotekalivajamg’armabank. 
B.Emission,vositachi,qo’shma,ipotekalivajamg’armabank. 
V.Emission,tijorat,investitsionvajamg’armabank. 
*G.Emission,tijorat,investitsion,ipotekalivajamg’armabank. 
6.Kiminflyatsiyani“pulningsotibolishqobiliyatiningpasayishiyoki 
qiymatiningyo‘qolishi”ekanliginita’kidlaydi? a)A.Delmar 
b)
K.Eklund 
c)
P.Xeyni 
d)
K.Makkonnell 
“MARKAZIYBANKNINGMUSTAQILLIGI”MAVZUSIDAAMALIY 
MASHG’ULOTLARBO’YICHATUZILGANTOPSHIRIQLAR 
Topshiriq№1:
Quyidagiso’zlargata’rifbering.
Siyosiymustaqillikindeksibu-? 
Iqtisodiymustaqillikindeksibu-? 
Topshiriq№2:
Savollargajavobbering.
Markaziybankningiqtisodiymustaqilligivaunibelgilovchimezonlar bu-? 
Markaziybankningsiyosiymustaqilligivaunibelgilovchimezonlarbu- 
? 
Markaziybanklarningmustaqillikshkalasibu-? 
Topshiriq№3:
Testlar
1.V.GrilliMarkaziybankningsiyosiymustaqilligitushunchasini qachonfangakiritdi? a)1991-yil 
b)
1992-yil 
c)
1993-yil 
d)
1994-yil 

---

2.XalqaroamaliyotdaMarkaziybankrahbariqanchamuddatga tayinlanadi? a)4yilga 
b)3yilga 
c)5yildanortiqmuddatga 
d)1yilga 
3.Markaziybankningsiyosiy-iqtisodiymustaqilligiharbirnizom qanaqao’lchamgaega? a)0va1balli 
b)1va2balli 
c)2va3balli 
d)1va3balli 
4.Markaziybank0ballidarajasiqanaqama’nonianglatadi? 
a)mustaqilligiyuqori 
b)mustaqilligipast 
c)mustaqilligibarqaror 
d)mustaqilligita’minlangan 
5.Markaziybank1ballidarajasiqanaqama’nonianglatadi? 
a)mustaqilligipast 
b)mustaqilemas 
c)mustaqilligiyuqori 
d)mustaqilligita’minlangan 
6.Umumiymustaqillikindeksiqandayaniqlanadi? 
a)ijtimoiyvaiqtisodiymustaqillikindekslariyig’indisi 
b)madaniyvaiqtisodiymustaqillikindekslariyig’indisi 
c)siyosiyvasotsialmustaqillikindekslariyig’indisi 
d)siyosiyvaiqtisodiymustaqillikindekslariyig’indisi 
7.Umumiymustaqillikindeksiningengyuqoridarajasinechaballga teng? 
a)15ballga 
b)17ballga 
c)16ballga 
d)18ballga 
8.Hozirgidavrdadunyobo’yichasiyosiymustaqillikdarajasieng 
yuqoribo’lganMarkaziybankniko’rsating. a)AQShMarkaziybanki 
b)YaponiyaMarkaziybanki 
c)AngliyaMarkaziybanki 
d)YevropaMarkaziybanki 
9.O’zbekistondaikkipog’onalibanktiziminingshakllanishiqanday davrgato’g’rikeladi? 
A.1980–85yillarga. 
*B.1987–90yillarga. 
V.1991–1992yillarga 
G.1993–1994yillarga 
10.O’zbekistondahaqiqiyikkipog’onalibanktizimiqachontashkil topdi? 
A.Mustaqillikdanoldin1988–89yillarda. 
*B.Mustaqillikkaerishgandanso’ng,1991yilda. 
V.Milliyvalyutamuomalagakiritilgandanso’ng 
G.Markaziybankto’g’risidagiqonunqabulqilingandanso’ng 
11.DastlabkiMarkaziybankqaerdavaqachontashkiltopgan? A.AQShda,1913yild. 
B.Angliyada,1621yilda. 
*V.Stokgolmda,1650yilda. G.Rimda,1652yilda. 
12.Dastlabkiemissionbanklarqaerdavaqachontashkiletilgan? A.Germaniyada,1652yilda. 
*B.Angliyada,1694yilda. 
V.Stokgolmda,1650yilda. 
G.AQShda,1752yilda. 
13.DastlabkiMarkaziybanklarmulkiyjihatdanqandayshaklda tashkiltopgan? 
A.Davlatkapitalishaklida,xorijiykapitalshaklida,aralashkapital shaklida. 
B.Xususiykapitalshaklida,aktsiyadorlikkapitalishaklida,aralash kapitalshaklida. 
*V.Davlatkapitalishaklida,aktsiyadorlikkapitalishaklida,aralash kapitalshaklida. 
G.Kreditmablag’larihisobiga,aktsiyadorlikkapitalishaklida,aralash kapitalshaklida. 

---

14.Markaziybankningasosiymaqsadiqandayjavobdato’g’ri keltirilgan? 
A.Tijoratbanklarigakreditberishvaularningfaoliyatininazorat qilishdaniborat. 
B.Muomalagapulbirliklariniemissiyaqilishvaularnimuomalandan qaytaribolishdaniborat. 
*V.Milliyvalyutaningbarqarorliginita’minlashdaniborat. G.Hukmatningoltin–
valyutazaxiralarinisaqlaydi. 
15.Markaziybankningfunktsiyalariqandayjavobdato’g’rivato’liq keltirilgan? 
A.Pul–kreditmunosabatlarinitartibgasolish,mamlakatdabanklarning 
bankivahukumatbankifunktsiyalarinibajaradi. 
B.Banknotalaremissiyaqilish,mamlakatdabanklarningbankiva hukumatbankifunktsiyalarinibajaradi. 
*V.Banknotalaremissiyaqilish,Pul–kreditmunosabatlarinitartibga 
solish,mamlakatdabanklarningbankivahukumatbankifunktsiyalarini bajaradi. 
G.Banknotalaremissiyaqilish,Pul–kreditmunosabatlarinitartibga 
solishvahukumatbankifunktsiyalarinibajaradi. 
16.Markaziybankningpul–kreditsiyosatiusullariqandayjavobda noto’g’rikeltirilgan? 
A.Tijoratbanklariganisbatano’rnatilganmajburiyzaxirasiyosati. 
B.Tijoratbanklariniqaytamoliyalashsiyosati(hisobstavkasi). 
*V.Banklarningfaoliyatinilitsenziyalash. G.Ochiqbozordagisiyosati. 
17.Markaziybankqachonvakimgahisobottaqdimetadi? 
A.Keyingiyilning15mayidankechiktirmasdanMoliyavazirligigataqdim etadi. 
B.Keyingiyilning15mayidankechiktirmasdanVazirlarMahkamasiga taqdimetadi. 
V.Keyingiyilning15mayidankechiktirmasdanPrezidentdevoniga taqdimetadi. 
*G.Keyingiyilning15mayidankechiktirmasdanOliyMajlisSenatiga taqdimetadi. 
“TIJORATBANKLARIVAULARNINGFUNKSIYALARI”MAVZUSIDA 
AMALIYMASHG’ULOTBO’YICHATUZILGANTOPSHIRIQLAR 
Topshiriq№1:
Quyidagiso’zlargata’rifbering.
Aksiya---------------------------------------------- 
Tijoratbanklariningfunksiyalari-------------------------------Depozit-----------------------------------------------
--------------- 
Dividend–--------------------------------------------------------Diskont–----------------------------------------------
------------------- 
Ekspansiya–----------------------------------------------Tijoratbanklari–---------------------------------------------
------ 
Emitent--------------------------------------------------------------------- 
Topshiriq№2:
Savollargajavobbering.
1.
Tijoratbanklarifaoliyatinitashkilqilishningiqtisodiyasoslaribu-? 
2.
Tijoratbanklarifaoliyatinitashkilqilishninghuquqiyasoslaribu-? 
3.
Tijoratbanklarifaoliyatinilitsenziyalashdeganda…? 
4.
Tijoratbanklariningtashkiliytuzilishibu-? Topshiriq№3:
Testlar
1.Tijoratbanklariishlabchiqarishkorxonalaridanqaysifaoliyatigako’ra farqlanadi? 
a)tijoratbanklaro‘zfoydasiniqo‘shimchaqiymatishlabchiqarish 
hisobidanshakllantirib,faqatyirikkorxonlargaxizmatko’rsatadi 
b)korxona,tashkilotlarvaaholiixtiyoridagivaqtinchalikbo‘shpul 
mablag‘larinitegishlishartlarasosidajalbqilib,ushbumablag‘larga 
ehtiyojimavjudbo‘lganshaxslargatijoratyo‘sindaberishorqalifoydasini shakllantirishigako’ra 
c)soliqto’lashivaishhaqinihisoblashigako’ra 
d)ishchi,xodimlariningmiqdorigako’ra 2.Gorizontalhisobraqam? 
a)tijoratbanklariningboshqabirtijoratbankidaochilganhisobraqami 
b)yuridikshaxslarningvakillikhisobraqami 
c)Markaziybankningtijoratbankidagivakillikhisobraqami 
d))tijoratbanklariningMarkaziybankdaochilganhisobraqami 
3.O‘zbekistondatijoratbanklarifaoliyatigakimlitsenziyaberadi? 
a)Moliyavazirligi 

---

b)Markaziybank 
c)OliyMajlis 
d)VazirlarMahkamasi 4.Vertikalhisobraqam-bu? 
a)yuridikshaxslarningvakillikhisobraqami 
b)jismoniyshaxslarningvakillikhisobraqami 
c)Markaziybankningtijoratbankidagivakillikhisobraqami 
d)tijoratbanklariningMarkaziybankdaochilganhisobraqami 5.“BankKengashi”yanaqandaynomlanadi? 
a)kuzatuvkengashi 
b)tijoratkengashi 
c)boshqaruvkengashi 
d)nazoratkengashi 
6.Bankningboshqaruvorgani… 
a)maxsusbo’limlar 
b)alohidaolinganbo’limlar 
c)kreditvadepozitbo’limlari 
d)aksiyadorlarumumiyyig‘ilishi,bankkengashi,bankboshqaruvi 7.Bankningoliyboshqaruvorganibu? 
a)bankkengashi 
b)aksiyadorlarumumiyyig‘ilishi 
c)taftishkomissiyasi 
d)bankboshqaruvi 
Mustaqilta’lim
1-masala
2008yil12iyuldaMarkaziybank“Ipoteka”tijoratbankiga10kalendarkuniga10 
mln.so’mliklombardkreditiniyillik36%gaberdi.
Kreditdanfoydalanilganligiuchunxisoblanganfoizsummasinianiqlang,o’sib 
boruvchiqarzsummasini.
2-masala
2008yil12martdaMarkaziybanktomonidantijoratbankiga720mln.so’m 
miqdoridalombardkreditini10kalendarkunmuddatigayillik40%gaberildi.
Kreditniqaytarishsanasi22mart2008yil.Haqiqatdankredit2008yil26martda 
qaytarildi.sharimavaqarzningo’sgansummasinianiqlang.
Testlar
1.Tijoratbanklarimamlakatbanktiziminingnechanchibo’g’inidafaoliyat yuritadi?
A.Birinchibo’g’inida.
*B.Ikkinchibo’g’inida. V.Uchinchibo’g’inida.
G.To’rtinchibo’g’inida.
2.Hozirgikundatijoratbanklarimijozlarganechaturdanortiqxizmatlarini ko’rsatadi?
A.100danortiq.
B.200danortiq.
*V.300danortiq. G.400danortiq.
3.Tijoratbanklarifaoliyatinitartibgasoluvchidastlabkiqonunqachonqabul qilingan?
A.1989yil.
*B.1991yil. V.1993yil.
G.1995yil.

---

4.Tijoratbanklarifaoliyatinitartibgasoluvchiyangitahrirdagiqonunqachon qabulqilindi?
A.1996yil25yanvar.
B.1996yil25fevral.
*V.1996yil25aprel. G.1996yil25iyun.
5.Aktsiyadorvaxususiytijoratbanklariuchun2011yil1yanvardanboshlab 
minimalustavkapitaliqanchadaniboratqilibo’rnatilgan? 
A.5,0mlnva2,5mlnevroekvivalentida.
B.8,0mlnva4mlnevroekvivalentida.
*V.10,0mlnva5mlnevroekvivalentida. 
G.12,0mlnva6mlnevroekvivalentida. 
Glossariy 
Aksiya–aktsiyadorlikjamiyatlaritomonidanmuomalagachiqariladigan muddatsizqimmatliqog’oz. 
Banklarningfunksiyalari-ularningnazariymasalalarisifatidae’tirof 
etiladi.Shuboishambanklarningmohiyatiniyoritishdavujudgakelgan 
qatormulohazaliholatlarularningfunksiyalariniyoritishdaham mustasnoemas. 
Depozit–bankmijozlarigategishlibo’lganhisobraqamlardagipul qoldiqlari. 
Dividend–soffoydahisobidanoddiyaktsiyalargato’lanadigandaromad. 
Diskont–qimmatliqog’ozningjoriybirjakursibilanuniqoplashbahosi 
o’rtasidagifarq;forvardvalyutakursibilanspotkurso’rtasidagifarq; 
banklartomonidanveksellarnihisobgaolishstavkasi. 
Ekspansiya-kengaytirish,yoyish,tarqatish. 
Tijoratbanklari- mamlakatbanktizimivakreditmuassasalari 
tarkibidagimuhimahamiyatgaegabo’lganmoliyaviymuassasalar 
hisoblanadi.Ushbubanklarbanklarbajarishimumkinbo’lganbarcha operatsiyalarnibajaradi. 
Emissiyabanklari(emissionniebanki,bankofcirculation,bankofissue) —
banknotlar,pulchikarish,pulmuomalasini,kreditvavalyutakursini boshkarish,rasmiyoltin-
valyutazaxiralarinimonopolravishdasaklash 
xukukigaegabulganbank.Asosanbuvazifalarnimarkaziybankbajaradi Emitent(emitent,emitter,issuer)—
kapitalnijalbetishmaksadida kimmatlikogozlarnioborotga(muomala)chikaruvchimoliya-kredit 
muassasalari;bank,kompaniya 
“TIJORATBANKLARIVAULARNINGOPERATSIYALARI”MAVZUSIDA 
AMALIYMASHG’ULOTUCHUNTUZILGANTOPSHIRIQLAR 
Topshiriq№1:
Quyidagiso’zlargata’rifbering
. 
Bankningpassivoperatsiyasi------------------------------------- 
Depozitsizmablag‘lar---------------------------------------------Hisob–kitoboperatsiya------------------------------
-------------– 
Fondoperatsiya-----------------------------------------------------Kassaoperatsiyalari---------------------------------
--------------Kontokorrentoperatsiya--------------------------------------------- 
Investitsiyaoperatsiya----------------------------------------------- 
Jalbqilinganmablag‘larningmanbasi-----------------------------Tijoratbanklariasosiykapitali---------------------
---------------------- 
Tijoratbanklariningaktivopersiyalari------------------------------- 
Valyutaoperatsiyalari--------------------------------------------------- 
Topshiriq№2:SAVOLLARGAJAVOBBERING. 
1.Banklarningdepozithisobraqamlariturlaribu-? 
2.Tijoratbanklaritomonidan jalb qilingan resurslarniaktiv operatsiyalargatransformatsiyaqilinishibu-? 
3.Tijoratbanklariaktivlariningshakllanishibu-? 
4.Tijoratbanklariningpassivoperatsiyalaribu-? 
5.Banklarningssudakapitallaribozoridanresurslarjalbetishibu-? 
6.Tijoratbankiningkapitalinishakllantirishbilanbog‘liqbo‘lgan operatsiyalar bu-? 
7.Tijoratbanklaridepozitbazasiningyetarliligibu-? 
8.Tijoratbanklarikapitaliningetarliligibu-? Topshiriq№3:
Testlar

---

1.Banklarningvaqtinchalikbo‘shpulmablag‘larinijalbqilishbilanbog‘liq operatsiyalari–bu? 
a)passivoperatsiyalar 
b)aktivoperatsiyalar 
c)trastoperatsiyalar 
d)aktiv-passivoperatsiyalari 
2.Bankresurslariqandaymanbalardantashkiltopadi? 
a)o‘zmablag‘laridaniborat 
b)jalbqilinganmablag‘larvao‘zmablag‘laridan 
c)jalbqilinganmablag‘lar 
d)kreditmablag’lari 
3.Jamibankresurslaritarkibidajalbqilinganmablag‘larnechafoizni tashkilqiladi? a)50foiz 
b)20foiz 
c)85–90foiz 
d)100foiz 
4.Majburiyatlarnimuddativavujudgakelishmanbasigaqarabqanday turlarimavjud? 
a)uzoqmuddatli,o’rtamuddatli,qisqamuddatli 
b)likvidlivato’lovgaqobilli 
c)qisqavauzoqmuddatli 
d)barqarorvabeqaror 5.Depozitlimablag’lar-bu? 
a)chaqiribolingunchasaqlanadigandepozitlar,muddatlidepozitlar, jamg‘armadepozitlar 
b)kreditlar,omonatlar,trastlar,faktoringlar 
c)naqdpullar,naqdsizpullar,cheklar 
d)valyutalar,veksellar 
6.Xalqarobankamaliyotidabankresurslaritarkibidadepozit mablag‘lariningqaysituriasosiyulushnitashkiletadi? 
a)talabqilibolingunchadepozitlar 
b)muddatlidepozitlar 
c)jamg’armadepozitlar 
d)muddatsizdepozitlar 
Mustaqilta’lim
1-masala
Markaziybankning2008yilmayoyiuchunbanklargalombardkreditlariberish 
kursatkichlaridanfoydalanilganholda,xarbir,quyidakeltirilgandavirlaruchun 
lombardkreditidanfoydalanishbo’yichaxisoblanganfoizlarsummasivao’sib 
boruvchiqarzsummasianiqlansin.
Lombardkreditlashniamalgaoshiruvchiregionlarsoni.........................33
Lombardkreditlarinioluvchibanklarsoni.............................................89
Lombardkreditlariniberishmartasoni................................................287 
Jamiberilganlombardkreditlarsummasi,mlrd.so’m........................9,32
Shujumladan:
3kundan7kungachamuddatga.......................................................................1,52 
8kundan14kungachamuddatga..................................................................2,01
15kundan30kungachamuddatga...................................................................2,79
01.06.2008yilsanasigabo’lganqarz,mlrd.so’m......................................5,51 
Foizstavkalari,yillikfoiz,muddat,kunlar:
7kungacha.........................................................................................................129
14kungacha.........................................................................................................18
30kungacha.........................................................................................................26
Quyidagisavollargajavobbering.
1.MarkaziyBankqandaymaqsadbilantijoratbanklarigakreditlarberishikerak?

---

2.Auktsiondasotibolingankreditmablag’larimarkazlashtirilgankreditlardan 
nimasibilanfarqqiladi?
3.MarkaziyBankdantijoratbanklariqandaykreditlarolishimumkinvaqanday shartlarbilan?
Testlar
1.Tijoratbanklariresurslarinechtayirikguruhgabo’linadi?
*A.2ta. B.5ta.
V.7ta.
G.9ta.
2.Tijoratbanklaririskliaktivoperatsiyalarinatijasida:
A.–xarajatqilishgamajburbo’ladi;
*B.–daromadoladi;
V.–mablag’larnijalbqiladi;
G.–kapitalinioshiradi.
3.Quyidagiqandayoperatsiyalarbankuchunyuqoririskliaktivoperatsiyalar hisoblanadi?
A.Kassaoperatsiyalari.
*B.Kreditoperatsiyalari.
V.Asosiyvositalarbilanbog’liqoperatsiyalar.
G.Mijozlarbilanbog’liqoperatsiyalar.
4.Tijoratbanklariaktivlaririskkatortilganlikdarajasigaqarabnechtaguruhga bo’linadi? A.2ta.
B.3ta.
*V.4ta. G.5ta.
5.Banklarningnoa’nanaviyoperatsiyalariqandayjavobdato’liqkeltirilgan? 
A.Faktoring,kontokorrent(overdraft),forfeyting,trast.
B.Faktoring,kredit–ijara(lizing),forfeyting,trast.
*V.Faktoring,kredit–ijara(lizing),kontokorrent(overdraft),forfeyting,trast. 
G.Faktoring,kredit–ijara(lizing),kontokorrent(overdraft),forfeyting.
6.Banklarningdaromadlariqandaytarkibdantashkiltopadi?
A.Foizli
B.Foizsiz.
*V.Foizlivafoizsiz.
G.Qiymatlivaqiymatsiz.
7.Banklarningxarajatlariqandayoperatsiyalarguruhigakiradi? A.Passivoperatsiyalar.
B.Valyutaoperatsiyalar. *V.Aktivoperatsiyalar.
G.Kapitaloperatsiyalar.
“NOBANKMOLIYAKREDITTASHKILOTLARI”MAVZUSIDAAMALIY 
MASHG’ULOTBO’YICHATUZILGANTOPSHIRIQLAR 
Topshiriq№1:
Quyidagiso’zlargata’rifbering.
Kredituyushmasi–--------------------------------------- 
Kredituyushmalaripassivoperatsiyalari–--------------------------Kredituyushmalariaktivoperatsiyalari–-----
--------------------------Lombardlar–-------------------------------------------------------------- 
Lizing----------------------------------------------------------- 
Nomoddiyaktivlar--------------------------------------------------------- 
Topshiriq№2:
Savollargajavobbering.
1.
Nobankkredittashkilotlaritarkibivaularfaoliyatiningzarurligibu 

---

-? 
2.
Nobankkredittashkilotlariningresursbazasinishakllanishi deganda…? 
3.
Nobankkredittashkilotlariningaktivoperatsiyalaribu-? 
4.
Nobankkredittashkilotlarifaoliyatinitartibgasolishtizimibu-? 
5.
O‘zbekistondanobankkredittashkilotlarivaularfaoliyatining yo‘nalishlaribu-? 
Topshiriq№3:
Testlar
1.DastlabkilombardlarXVasrlardasavdogarlartomonidanqayerda tashkiletilgan? a)Fransiyada 
b)Angliyada 
c)AQShda 
d)Germaniyada 
2.Lombardlarnidavlatro‘yxatidankimo‘tkazadi? 
a)Markaziybank 
b)O‘zbekistonRespublikasiAdliyavazirligi 
c)Moliyavazirligi 
d)Qo’mitalar 
3.Lombardlardavlatro‘yxatidano‘tkazilganligiuchunqanchadavlat bojito’laydi? 
a)bojto’lamaydi 
b)engkamoylikishhaqiningikkibarobarigacha 
c)engkamoylikishhaqiningto‘rtbarobarigacha 
d)engkamoylikishhaqiningo’nbarobarigacha 4.Nobankkredittashkilotlaribu? 
a)kengdoiradafaoliyatolibboradigankredittashkilotlari 
b)faoliyatdoirasicheklanmagankreditmuassasasi 
c)maxsusixtisoslashganbanktashkiloti 
d)tordoiradaixtisoslashganvaalohidabankoperatsiyalariniamalga oshirishhuquqibo’lgankredittashkiloti 
5.Nobankkredittashkilotlariqaysibankoperatsiyasiniamalgaoshira olmaydi? 
a)yuridikvajismoniyshaxslargahisob–raqamochishvayuritish 
b)omonatvadepozitjalbqilish 
c)lizingxizmatiniko’rsatish 
d)kreditlarberish 
6.Nimasababdannobankkredittashkilotlaripaydobo’ldi? 
a)tijoratbanklarigaraqobatchikredittashkilotlarinitashkilqilish 
b)tijoratbanklariharqandayoperatsiyaniyuksakdarajadabajara olmaydi 
c)banklarnibankrotqilishmaqsadidatashkiletilgankreditmuassasasi 
d)tijoratsohasinixalqarodarajagako’tarishuchuntashkiletilgankredit tashkiloti 
7.Xalqaroamaliyotdanobankkredittashkilotlariningqandayturi mavjud? 
a)soliqkompaniyalari,sug’urtakompaniyalari 
b)kliringmuassasalari,pensiyafondi,inkossatsiyatashkilotlari,sug’urta kompaniyalari,soliqkompaniyalari 
c)kredituyushmalari,mikrokredittashkilotlari,lombardlar,lizing 
kompaniyalari,faktoringkompaniyalari,kliringmuassasalari,pensiya 
fondi,inkossatsiyatashkilotlari,sug’urtakompaniyalari 
d)lizingkompaniyalari,faktoringkompaniyalari,soliqkompaniyalari 
Mustaqilta’lim
1-masala
TijoratbankiMarkaziybankka100mln.so’mliklombardkreditini30kun 
muddatigayillik60%bilanolishuchunmurojatqildi.Kreditningta’minoti 
bo’yicha№21064seriyali60donanominalqiymati1mln.so’mbo’lganDQMO taqdim 
etildi.Kreditningta’minotibo’yichaqabulqilinadiganqimmatli 
qog’ozlarningtuzatishkoeffitsenti0,8nitashkiletadi. Vazifa:

---

1.Lombardkreditinita’minotinietarliekanligiqandayaniqlanadi?
2.Markaziybankkalombardkreditibo’yichamurojatqilganbankqanday 
kriteriyalargajavobberishikerak?
3.Markaziybankninglombardro’yxatigaqandayqimmatliqog’ozlarkiritiladi?
4.Markaziybankdanlombardkreditiniolishuchunxujjatlarkerak?
5.Lombardkreditiniolishqandayrasmiylashtiriladi?
2-masala
Markaziybankikreditiniauktsionasosidaberadi.Auktsiongaqiymati120 
mlrdyuso’mlikmablag’larvo’yilgan.
1.11jadvalida,auktsiongaqabulqilinganbanklartalabnomalarikeltirilgan.
1-jadval r
Vazifa:
1.Qandaytalabnomalarqondiriladi?
2.Qandaysharoitlardabanklarauktsiondaqatnashishimumkin?
3.Auktsionkreditiqandayrasmiylashtiriladi? Testlar
1.AQShdadastlabkibanktizimiqandayrivojlangan? 
A.AQShKongressiqonunlariasosida 
*B.Stixiyali–evolyutsiontarzda 
V.Xorijiytajribaasosida 
G.Angliyabanktizimitasarrufida 
2.Banktizimivapulmuomalasininazoratqilishbo’yicha1863yilda: 
A.–Federalzaxiratizimitashkiletildi; 
*B.–Pulmuomalasininazoratqilishdepartamentitashkiletildi; V.–
Moliyavazirligihuzuridamaxsusboshqarmatuzildi; 
G.–Kongressa’zolariishtirokidamaxsusguruhtuzildi. 
3.AQShFederalzaxiratizimiqachontashkiletildivauningBoshqaruv kengashinechtakishidaniborat? 
A.1863yil,ettitakishi 
*B.1913yil,ettitakishi 
V.1913yil,uchtakishi 
G.1863yil,uchtakishi 
4.HozirgipaytdataxminannechafoizbanklarFZTninga’zosi hisoblanadi? A.35foiz 
*B.40foiz 
V.45foiz 
G.50foiz. 
5.AQShdatijoratbanklaridantashqariqandaykreditmuassasalari faoliyatyuritadi? 
*A.Ssuda– jamg’armabanklari,kredituyushmalari,sug’urta 
kompaniyalari,pensionfondlar,investitsiyakompaniyalari,pulbozorining qarzfondlari 
B.Kredituyushmalari,sug’urtakompaniyalari,pensionfondlar,investitsiya 
kompaniyalari,pulbozoriningqarzfondlari 
V.Sug’urtakompaniyalari,pensionfondlar,investitsiyakompaniyalari,pul bozoriningqarzfondlari 
Banklar
Talabnomalarsummasi, 
T 
mlrd.so’m
s
aklif qilingan foizla
tavkasi
A
B
V
G
D
20
80
30
10
40
80
60
75
78
64

---

G.Tijoratbanklari,kredituyushmalari,sug’urtakompaniyalari,pension 
fondlar,investitsiyakompaniyalari,pulbozoriningqarzfondlari 
6.Angliyabanktiziminingasosiybo’g’iniqandaytashkilothisoblanadi? 
A.Tijoratbanklari 
B.Maxsusmoliya–kreditmuassasalari 
V.BarklayzBank 
*G.AngliyaBanki 
7.AngliyaBankiquyidagilardanqandayfunktsiyanibarjarmaydi? 
A.Davlatbyujetinibarchadaromadvaxarajatlariuorqaliamalgaoshiriladi 
vahukumatningbankivazifasinibajaradi. 
*B.Mijozlarningomonatlariniqabulqiladivaulargakreditberadi V.Banklaremissiyasiniamalgaoshiradi. 
G.Hukumatningqarzoperatsiyalarniamalgaoshiradivahisobiniyuritadi. 
BANKINQIROZLARIMAVZUSIDAAMALIYMASHG’ULOTBO’YICHA 
TUZILGANTOPSHIRIQLAR 
Topshiriq№1:
Quyidagiso’zlargata’rifbering.
Yashirininqiroz----------------------------------------------- 
Inqirozningochiqshakli--------------------------------------- 
Tizimlibankinqirozi----------------------------------------------------- 
Topshiriq№2:
Savollargajavobbering.
1.
Bankinqirozlarikelibchiqishsabablarixususidagiilknazariy qarashlarhaqidaso'zlabbering. 
2.
Bankinqirozlarikelibchiqishsabablarixususidagikeyingi 
nazariyqarashlarvaularningilknazariyqarashlardanfarqlarinimalardan iborat? 
3.
AmerikalikiqtisodchiolimlarKarmenM.ReynxartvaKennetS. 
Rogoffbankinqirozlarikelibchiqishiningilksabablarisifatidaqanday omillarnikeltiribo'tadi? 
4.
Tarixdaxorijiykapitalnijalbetishbilanbog'liqbank inqirozlariningasosiysabablarinimada? 
5.
Bank inqirozlarikelib chiqishida haddan ortiq kredit 
ekspansiyasiomilixususidaso'zlabbering. 
6.
Bankinqirozlarikelibchiqishidainflyatsiyaomilixususidaso'zlab bering. 
7.
Bankinqirozlarikelibchiqishidatovar,moliyaviyaktivlarnarxlari 
vafoizstavkalariningkeskintebranishiomilixususidaso'zlabbering? 
8.
Bankinqirozlarikelibchiqishidasavdoqoidalariningbuzilishi omiliningta'siriqanday? 
9.
Bankinqirozlarikelibchiqishidafiksirlanganvalyutakursi omiliningta'siriqanday? 
10.K.V.Rudiybankinqirozlariningkelibchiqishsabablari sifatidaqandayomillarniko'rsatibo'tadi? 
11.Bankinqirozlariningsalbiyoqibatlarinimalardaniborat? 
12.Bankinqirozlariningqandayturlarimavjudbo'lib hisoblanadi? 
13.
Tizimlibankinqirozlariningkelibchiqishomillarinimalardan iborat? 
14.
Tizimlibankinqirozlariniboshqarishning"Standartmodel-lari" qandaybosqichlardantashkiltopgan? 
15.
Tizimlibankinqirozlariniboshqarishning"Standartmodel-lari" 1-bosqichihaqidaso'zlabbering. 
16.
Tizimlibankinqirozlariniboshqarishning"Standartmodel-lari" 2-bosqichihaqidaso'zlabbering. 
17.
Tizimlibankinqirozlariniboshqarishning"Standartmodel-lari" 3-bosqichihaqidaso'zlabbering. 
13. 
Qarzbarqarorligiqandayko'rsatkichlargabog'liq? Topshiriq№3:
Testlar
1.Bankinqirozlarikelibchiqishiningilknazariyqarashlariasosiymazmun-mohiyati 
to‘g‘riko‘rsatilganqatomianiqlang?
A.Banklamingto`lovqobiliyatigaegaemasligi.
B.Makroiqtisodiytanglik.
*D.Omonatchilartomonidanvahimaqilishnatijasidapulmablag`larinibanklardan yoppasigaolish.
E.Byudjetdefitsiti.

---

2.Bankinqirozlariningmakroiqtisodiynuqtai-nazardankelibchiqishiasosanqanday 
muammolargabog‘liq?
A.Mikroiqtisodiyholat,ichkimoliyaviybozordagiholatvamilliyvalyutaelementlari.
B.Xalqaromoliyainstitutlarimoliyaviyholati,xalqarobirjalarvavalyutabozori.
D.Iqtisodiyintegratsiya,dolllarizatsiyavamahalliylashtirish.
*E.Nobarqarormakroiqtisodiysiyosat,globalmoliyaviyshart-sharoitvavalyutakursi. 
3.AmerikalikiqtisodchiolimlarKarmenM.ReynxartvaKennetS.Rogoffbank 
inqirozlarikelibchiqishiningilksabablarisifatidaqandayomillamiко‘rsatibо‘tadilar? 
A.Depozitinqirozlari. *B.Kreditinqirozlari.
D.Kapitalinqirozlari.
E.Sug`urtainqirozlari.
4.1980yillardaLotinAmerikasimamlakatlaridabankinqirozlarivujudgakelishining 
asosiysabablarinimada?
*A.G'arbbanklaridanqarzmablag`larinijalbqilish. B.G‘arbbanklarigaqarzmablag`lariniajratish.
D.G'arbbanklariaktivlariqiymatiningpasayishi.
E.AQShbanklaridanqarzmablag`larinijalbqilish.
5.Yaponiya,LotinAmerikasivaJanubiy-SharqiyOsiyotajribasiko'rsatganidekkreditlar 
o'sishsur’atiYaJMo'sishsur’atidannechabarobarko'pekanligikuzatilsabankinqirozi 
yuzagakelayotganligidandalolatberadi? A.Beshbarobar.
B.To`rtbarobar.
*D.Uchbarobar. E.Ikkibarobar.
6.Bankinqirozlaridaaholitomonidanbanklardajamg'arishgabo'lganmoyillikning 
pasayishiqandayiqtisodiyomilnatijasidayuzagakeladi? A.Kreditekspantsiyasi.
B.Byudjetdefitsiti. *D.Inflyatsiya.
E.Savdoqoidalariningbuzilishi.
71980yillarboshlaridarivojlanayotganmamlakatlardayuzberganbankinqiroziqanday 
omillarbilanbog'liq?
A.Oltinvaimporttovarlarinarxiningoshishi.
B.Davlatobligatsiyalarivato`lovbalansiningzaiflashishi.
D.AQShdollariningdevalvatsiyasi.
*E.Neftvaboshqaasosiyeksporttovarlarinarxiningtushibketishi.
8.Bankinqiroziningbirinchituri...............? A.Makroiqtisodiydarajadagiinqiroz.
*B.Mikroiqtisodiydarajadagiinqiroz. D.Yuqoriinflyatsiyainqirozi.
E.Iqtisodiyotnidemonetizatsiyaqilish.
9.Bankinqiroziningikkinchituri...............? *A.Makroiqtisodiydarajadagiinqiroz. 
B.Mikroiqtisodiydarajadagiinqiroz.
D.Yuqoriinflyatsiyainqirozi.
E.Moliya-byudjettiziminingnobarqarorligi.
10.Bankinqiroziningqaysiturimoliya-byudjettiziminingnobarqarorligi,yuqori 
inflyatsiyavaiqtisodiyotnidemonetizatsiyaqilishkabixususiyatlarbilanharakterlanadi? 
A.Birinchituri.
B.Ikkinchituri.
D.Birinchivaikkinchituri.
*E.Uchinchituri.
11.Bankinqiroziningqaysishaklidabanklarningko‘pchilikqismito‘lovgalayoqatsiz 
bo`lsalardafaoliyatlarinidavomettiraveradilar? A.Inqirozningochiqshakli.

---

B.Tizimlibankinqirozi. *D.Yashirininqiroz.
E.Globalbankinqirozi.
12.Banklardanyoppasigaomonatlamiolishbilanbog`liqbolganholatlarbank 
inqiroziningqaysishakligaxos? A.Tizimlibankinqirozi.
B.Yashirininqiroz.
D.Globalbankinqirozi.
*E.Inqirozningochiqshakli.
13.Banktiziminingaksariyatqismitolovgalayoqatsizliginianglatadiganinqirozbank 
inqiroziningqaysishakligaxos? A.yashirininqiroz.
*B.tizimlibankinqirozi. D.globalbankinqirozi.
E.inqirozningochiqshakli.
14.Inqirozlamiboshqarishning“Standartmodellari”da1-bosqichningasosiyyo’nalishi 
to‘g‘riko'rsatilganqatomianiqlang?
*A.vaziyatnistabillashtirishvajamoatchilikishonchinitiklash
B.byudjetxarajatlariniminimallashtirish
D.harakatsiz(taqdimetilmagan)kreditlargaruxsatberish
E.byudjetxarajatlarinimaksimallashtirish
15.Inqirozlamiboshqarishning“Standartmodellari”da2-bosqichningasosiyyo’nalishi 
to‘g‘riko'rsatilganqatomianiqlang?
A.vaziyatnistabillashtirishvajamoatchilikishonchinitiklash
*B.byudjetxarajatlariniminimallashtirish
D.harakatsiz(taqdimetilmagan)kreditlargaruxsatberish
E.byudjetxarajatlarinimaksimallashtirish
16.Inqirozlamiboshqarishning“Standartmodellari”da3-bosqichningasosiyyo'nalishi 
to‘g‘riko'rsatilganqatomianiqlang?
A.vaziyatnistabillashtirishvajamoatchilikishonchinitiklash B.byudjetxarajatlariniminimallashtirish
*D.harakatsiz(taqdimetilmagan)kreditlargaruxsatberish
E.byudjetxarajatlarinimaksimallashtirish
17.1922yildabo'libo'tganGenuyakonferensiyasidaqandayуkelishuvimzolandi? 
A.Birinchijahonurushidankeyingidavrdaoltinstandartiamalqilishihususidagi kelishuv.
*B.Yangioltindevizstandartiniamaliyotgakiritishto‘g‘risidagikelishuv.
D.Birinchijahonurushidanoldingipultiziminiqaytatiklashhususidagikelishuv.
E.Qog'ozpul-kredittizimigao'tishkerakligixususidagikelishuv.
18.Bretton-Vudskonferensiyasiqaysiyilibo'libo‘tdivabukonferetsiyadanko'zlangan 
maqsadinimabo‘lgan?
A.1945yildaBretton-Vudsshaxrida,oltinstandartinipultiziminitiklashmaqsadida bolibo'tdi.
B.1944yildaBretton-Vudsshaxrida,urushdankeyingidavrdajahoniqtisodiyotini 
tiklashmaqsadidabolibo`tdi.
*D.1944yildaBretton-Vudsshaxrida,oltindevizstandartiniamaliyotgajoriyetish maqsadidabo`libo'tdi.
Е.1944yildaBretton-Vudsshahrida,Xalqarovalyutajamg‘armasinitashkiletish maqsadidabo`libo“tdi.
Glossariy 
Faktoring-buxо‘jalikyurituvchisubyektlar–molyetkazibberuvchilarni (bundankeyingimatnda-
mijoz)ulartomonidanbank-moliyaagentiga tо‘lovchilardan(bundankeyingimatnda-tо‘lovchi)jо‘natilgantovarlar, 
bajarilganishlaryokikо‘rsatilganxizmatlaruchunulartomonidan 
akseptlangan,lekinhalitо‘lanmagantо‘lovtalabnomalaribо‘yichapul 
tо‘loviniolishhuquqiniо‘tibberishlarievaziga,regreshuquqisiz, moliyalashtirishborasidagibankxizmatituridir. 

---

Faktoring-hisob-kitoblarnitashkiletishsohasidagiyangixizmatturibо‘lib, 
mijozningkapitalinikreditlashbilanshug‘ullanadi. 
Firmakrediti-eksportyormamlakatningbirfirmasiboshqamamlakatning 
importyorigatо‘lovnikechiktirishshaklidagissudaberishigatushuniladi. Foizstavkasi-
qarzdorkishiningolganqarziuchunpulegasigatо‘laydigan tо‘lovidir. 
Foizxavfxatari-foizstavkalariningdarajasivaxarakatiningо‘zgarishi natijasidazararkо‘rishxavfidir. 
Foizxavfxatariniboshqarishusullari 
• 
aktivlarniboshqarish 
• 
passivlarniboshqarish 
• 
foizmarjasiniboshqarish 
Foydalilik-risk-bankxodimiо‘ziniortiqcharisklardansaqlaganholdafoyda meyorinicheklashidir. 
Forvardbitimlar-kelgusibitimdabelgilanganoldindankelishilgannarx 
buyichama’lummikdordagiba’ziasosiyaktivlarnisotish,boshkatomon 
esasotibolishmajburiyatigamuvofiktuzilgankelishuvlaridir. 
Forvardkurs(forwardrate)-asosiykarzsummasiningma’lumbir 
uzgarmaskismiganisbatanbelgilanganvaktdatulanadiganfoiz 
stavkasiningxajmitugrisidakelishuvbulib,uushakundagifoizstavkasidan pastyokiyukoribulishimumkin. 
Forvardoperatsiyalari-belgilanganmuddatda,ammoikkiishkunidan 
oshiqbо‘lganmuddatdaamalgaoshiriladiganoperatsiyalargaaytiladi. 
Amaliyotdaforvardbitimlariniamalgaoshirishningstandartmuddatlari 
uchraydi.Standartmuddatlarga1;3;6;9;va12oylarnikiritishmumkin. Fyuchers(futures)–
kimmatbaxokog‘ozlarni,valyutayokitovarlarni 
belgilangannarxvakelajakdagibelgilanganmuddatdasotishyokisotib 
olishborasidagibajarilishimajburbulgankiskamuddatlistandart shartnomalardir. 
Xazinamajburiyatlari-uningegasitomonidanmalumbirpulmablagini 
byudjetgakiritganligivauningbutunaylanishdavridaanikchegaralangan 
foiznitulabberishmajburiyatiniguvoxlovchikimmatlikogozidir. 
Xalqarokafolatlar-tovarlarvakapitallarharakatiniuzluksizvadoimiy 
harakatqilinishinita’minlanishigaxizmatqilibMarkaziybanklar,tijorat 
banklari,korporatsiyalar,hukumatvaxalqarotashkilotlartomonidan beriladi. 
Xalqarokredit–birdavlat,shudavlatbanki,huquqiyshaxsitlmonidan 
ikkinchibirdavlatga,uningbanklariga,boshqahuquqiyshaxslariga 
muddatlilikvatо‘lovlilikasosidaberiladigankreditdir. 
Xalqarokreditmunosabatlariningsubyektlari-tijoratbanklari,markaziy 
banklar,davlatorganlari,yirikkorxonalar,regionalvaxalqaromoliya-kredit tashkilotlariqatnashadi. 
Xalqarokredit-bussudakapitaliningxalqaromiqyosdagiharakatibо‘lib,bu 
xarakattovarvavalyutakо‘rinishidagimablag‘larniqaytaribberishlik, 
muddatlilikvaxaqtо‘lashlikasosidaberishbilanbog‘liqdir. 
Xalqarohisob-kitoblar
-
tashqisavdo,kapitallarvakreditlarningharakati bilan bog‘liq 
valyutaviyoperatsiyalar,valyutada oldi-sotdiqilish 
operatsiyalarivaboshqatovarsizharakatdagioperatsiyalarmajmui tushuniladi. 
Xaridavansi-eksportnikreditlashningbirformasibо‘libhisoblanadivashu 
vaqtningо‘zidaimportyorningmajburiyatinita’minlovchivositadir.Chunki 
importyorо‘zibuyurtmabergantovarnisotibolishgamajburbо‘ladi. 
Rivojlanganmamlakatlarningimportbilanshug‘ullanuvchifirmalari 
rivojlanayotganmamlakatlardanfarqliо‘laroq,xaridavansidanshu davlatlarning qishloq 
xо‘jalikmahsulotlariniolib chiqib ketishda foydalanmoqdalar. 
Xizmatlarvatijoratxarakterigaegabо‘lmagantо‘lovlarbalansi-transport, 
pochta,telegraf,telefon,turizm,madaniyaloqalar,perevodlar,xorijiy 
mamlakatlarhududidaharbiyqismlarnisaqlash,cheteldasavdova 
diplomatikvakolatxonalarniochish,xalqarokreditlarbо‘yichatо‘lanadigan 
foizlarvaboshqashukabisohalardayuzagakeluvchivalyutaviytushumlar vatо‘lovlarsummasiaksettiriladi. 

---

Hisob-kitobbalansi
-
shundayiqtisodiykategoriyaki,bundamamlakatning 
xorijiydavlatlarganisbatantalabvamajburiyatlariningumumiysummasi kо‘rsatiladi. 
Hisoblikredit-Vekselnitijoratbankigasotishyо‘libilanolinadigankreditdir. 
Chetelvalyutalarinidiversifikatsiyaqilish-birvaqtningо‘zidabirnechta 
chetelvalyutasidarezervlartashkilqilishtushuniladi. 
Shubhalikreditlar—buziyonqilishehtimoliyuqoribо‘lgan,lekinayrim 
ijobiyamallarimavjudbо‘lganushbukreditlarsharoitoydinlashguncha 
shubxalidebtasniflanadi.Shubhalidebtasniflangankreditlargaasosiy 
tо‘lanmagansummasini50foizinimiqdoridaza¬hiratashkiletiladi. Shubhalikreditlar-
3tо‘lovdavridafoizyig‘indisitо‘lanmaganva1marta asosiyqarzyig‘indisitо‘lanmagankreditlardir. 
EAV-mamlakatningtо‘lovbalansinijoriyoperatsiyalarbо‘limigavalyutaviy 
cheklashlarbо‘lmasa,bumamlakatningpulierkinalmashadiganvalyuta debtanolinadi. 
Emitent-qimmatliqog‘ozlarnichiqargantashkilothisoblanadi. 
YAIMdeflyatori-mamlakatdanarxlarumumiydarajasiningо‘sishiniifoda 
etuvchiumumlashtiruvchimakroiqtisodiykо‘rsatkich.UnominalYAIm 
hajminirealYAIMhajmigabо‘lishorqalianiqlaniladi. 
Yakkatartibdagitadbirkorlik-yuridikshaxstashkiletmaganholdajismoniy 
shaxs(yakkatartibdagitadbirkor)tomonidantadbirkorlikfaoliyatining amalgaoshirilishidir. 
Yalpiichkimahsulot–ma’lumdavrichidamamlakathududidarezidentlari 
vanorezidentlartomonidanishlabchiqarilganpirovardtovarvaxizmatlar yig‘indisidir. 
Yaxshi-ushbuaktivlarbо‘yichaqarzlarningо‘zmuddatidatо‘lanishi 
“PULNINGXALQAROMUNOSABATLARDAGIHARAKATI” 
MAVZUSIDAAMALIYMASHG’ULOTUCHUNTUZILGAN 
TOPSHIRIQLAR 
Topshiriq№1:
Quyidagiso’zlargata’rifbering.
Kross-kurs–-----------------------------------------Limit–----------------------------------------------------- 
Muddatlivalyutaoperatsiyasi–-----------------------------Svop–----------------------------------------------------
Spot–--------------------------------------------------------Forvard
–---------------------------------------
-------------------
Valyuta–-------------------------------------------------------Valyutapariteti–----------------------------------------
-------------- 
Valyutakursi–------------------------------------------------------Valyutariski–-------------------------------------
--------------------- 
Valyutainterventsiyasi–-----------------------------------------------Valyutazaxiralari–----------------------------
----------------------------- 
Valyutazaxiralarinidiversifikatsiyaqilish–-----------------------------------Valyutabozori–----------------------
----------------------------------------- 
Xedj-------------------------------------------------------------------------------- 
Topshiriq№2:
Savollargajavobbering.
1.Valyutamunosabatlaritushunchasiningmazmunibu-? 
2.Valyutamunosabatlariniyuzagakelishasoslaribu-? 
3.Erkinalmashinadiganvalyutalar.Xalqarozaxiravalyutalarbu-? 
4.Milliyvalyutatizimivauningelementlaribu-? 
5.Jahonvalyutatizimivauningelementlaribu-? 
6.O‘zbekistonRespublikasiningvalyutatizimibu-? 
7.Valyutamunosabatlarinitartibgasolishtizimibu-? Topshiriq№3:
Testlar
1.Xalqarovalyutamunosabatlari-bu? 
a)valutanioldi-sotdiqilishjarayoni 
b)moliyamunosabatlariningyig’indisi 
c)valyutalarningdavlatlararoharakatlanishinatijasidayuzagakeladigan moliyaviymunosabatlar 
d)valutakursivavalutaparitetio’rtasidagifarq 

---

2.Xalqarovalyutaoperatsiyalariningqanchaqismixalqarorezerv valyutalarhisobidanamalgaoshiriladi? a)30% 
b)50% 
c)75% 
d)80%danortiq 
3.Nechtavalyutaqattiqvalyutamaqomigaega? 
a)
5 
b)
6 
c)
4 
d)
7 
4.Milliyvalyutaalmashuvkursiningnechtarejimimavjud? 
a)
4 
b)
3 
c)
5 
d)
2 
5.Erkinsuzishrejimi-bu? 
a)milliyvalyutakursixorijiyvalyutagayokivalyutasavatiganisbatan ma'lumnisbatlardabelgilabqo'yiladi 
b)mamlakatlarvalyutaqonunchiligidaerkinsuzishrejimiyozilganbo'ladi 
lekinMarkaziyBankmilliyvalyutakursigata'sirqilishuchuntez-tezvalyuta intervensiyasinio'tkazadi 
c)millyvalyutaningkursixorijiyvalyutagabo'lgantalabvataklifgaqarab erkinshakillanadi 
d)buvalyutalarningdavlatlararoharakatlanishinatijasidayuzagakeladi 
6.1922yildabo’libo’tganGenuyakonferentsiyasidaqandayykelishuv imzolandi? 
A.Birinchijahonurushidankeyingidavrdaoltinstandartiamalqilishi hususidagikelishuv. 
*B.Yangioltindevizstandartiniamaliyotgakiritishto’g’risidagikelishuv. 
V.Birinchijahonurushidanoldingipultiziminiqaytatiklashhususidagi kelishuv. 
G.Qog’ozpul–kredittizimigao’tishkerakligixususidagikelishuv. 
7.Bretton–Vudskonferentsiyasiqaysiyilibo’libo’tdivabu konferetsiyadanko’zlanganmaqsadinimabo’lgan? 
A.1945yildaBretton–Vudsshaxrida,oltinstandartinipultiziminitiklash maqsadidabo’libo’tdi. 
*B.1944yildaBretton–Vudsshaxrida,urushdankeyingidavrdajahon iqtisodiyotinitiklashmaqsadidabo’libo’tdi. 
V.1944yildaBretton–Vudsshaxrida,oltindevizstandartiniamaliyotga joriyetishmaqsadidabo’libo’tdi. 
G.1944yildaBretton–Vudsshaxrida,Xalqarovalyutajamg’armasini tashkiletishmaqsadidabo’libo’tdi. 
8.Devalvatsiyanima? 
*A.Devalvatsiya–bumilliyvalyutakursiningchetelvalyutakursiga nisbatanrasmanqonuniyasosidapasaytirilishi 
B.Devalvatsiya– bumilliyvalyutakursiningchetelvalyutakursiga nisbatanrasmanqonuniyasosidaoshirilishi 
V.Devalvatsiya– bumilliyvalyutakursiningchetelvalyutakursiga 
nisbatanrasmanqonuniyasosigatenglashtirilishi 
G.Devalvatsiyabu–valyutasiyosatiningbiryo’nalishibo’lib,importni rag’batlantirishuchuno’tkaziladi. 
9.Bretton–Vudsvalyutatizimigako’raoltinningrasmiyqiymatiqaysi valyutagabevositabog’landi. 
*A.Dollarga,1untsiyaoltin=35dollar 
B.Frantsiyafrankiga,1untsiyaoltin=40frank 
VDollarvafuntsterlingga,1untsiyaoltin=35dollar,25funtsterling 
G.Germaniyamarkasi,1untsiyaoltin=38marka 
10.Yamaykakonferentsiyasigaasosanjahonvalyutatizimidaqanday o’zgarishlarro’yberdi. 
A.Funtsterlingvadollarjahonvalyutasisifatidaqabulqilindi. 
B.Oltinqiymatiqat’iybelgilanganbaholardaaniqlanishibelgilabolindi. 
V.Oltinnidollarganisbatanrasmiyqiymatie’lonqilindi. 
*G.Valyutakurslariniqat’iybelgilangankursio’rniga,suzibyuruvchivalyuta kurslarijoriyetildi; 
11.SDRmaxsusto’lovbirligiqandayoperatsiyalardaishlatiladi. A.Mamlakatlaro’rtasidagivalyuta–
kreditmunosabatlarida. 
B.AQShvaEvropadavlatlario’rtasidagieksport–importoperatsiyalarda 
*V.Xalqarovalyutajamg’armasiningxisob–kitoboperatsiyalarida; 
G.Mamlakatlaro’rtasidaqarzmunosabatlarida; 
12.Dastlabkixalqarotiziminingvujudgakelishiqaysiyillargato’g’rikeladi? 

---

A.1830yillarga 
B.1840yillarga 
*V.1850yillarga 
G.1860yillarga 
13.Milliyvalyutatiziminingelementlariqaysijavobdanoto’g’rikeltirilgan? 
A.Milliyvalyuta 
*B.Xalqarovalyuta 
V.Konvertatsiyashartlari 
G.Milliyvalyutapariteti 
Glossariy 
Kross-kurs-ikkivalyutaningo’zaronisbatibo’lib,bunisbatmazkur 
valyutalarninguchinchivalyutaganisbatankursiorqalianiqlanadi. Limit-
chegarabelgilash;maksimalfyuchersshartnomasoni;birbirja 
sessiyasidabahonimaksimalo’sishiyokitushishi;cheklangankredit summasi. 
Muddatlivalyutaoperatsiyasi–ma’lumbirvalyutanibelgilangankurs 
bo’yichakelgusidasotibolishyokisotishoperatsiyasidir. 
Svop–ma’lumbirvalyutanispotshartibo’yichasotishvauniforvardsharti 
bo’yichasotibolishdiryokima’lumbirvalyutaniforvardshartibo’yicha 
sotishvaunispotshartibo’yichasotibolishdir. 
Spot–joriyvalyutaoperatsiyasibo’lib,bundama’lumbirvalyutaspotbitimi 
tuzilgandankeyinikkiishkunimobaynidasotibolinishiyokisotilishikerak. Forvard
–
ma’lumbirvalyutanibelgilangankursbo’yichakelgusidasotib 
olishyokisotish.Forvardshartnomalariquyidagistandartmuddatlarga tuziladi:1hafta,1,2,3,6,9,12oy. 
Valyuta–harbirmamlakatningmilliypulbirligi. 
Valyutapariteti–milliyvalyutaqiymatiningxorijiyvalyutaqiymatiganisbati 
bo’lib,valyutalarningxaridqobiliyatlarinitaqqoslashyo’libilananiqlanadi. Valyutakursi–
milliyvalyutaningxorijiyvalyutaganisbatibo’lib,valyuta bozoridagitalabvataklifgaqarabaniqlanadi. 
Valyutariski–valyutakurslariningtebranishinatijasidazararko’rishxavfi. Valyutainterventsiyasi–
milliyvalyutakursiningfavquloddayuzaga 
keladigankeskintebranishlarigabarhamberishmaqsadidaMarkaziybank 
tomonidanxorijiyvalyutanisotibolinishiyokisotilishi. 
Valyutazaxiralari–kompaniyalar,banklar,davlat,xalqaromoliya 
institutlaritomonidanxorijiyvalyutalardashakllantirilganzaxiralar. 
Valyutazaxiralarinidiversifikatsiyaqilish–birvaqtningo’zidabirnechta 
xorijiyvalyutadazaxiralartashkilqilish;nobarqarorvalyutalarnisotishva 
barqarorvalyutalarnisotibolishyo’libilanvalyutazaxiralariningtarkibini yangilash. 
Valyutabozori–turlivalyutalaroldi-sotdiqilishmaqsadidatashkilqilingan markaz. 
Xedj-bahobo’yicharisknisug’urtalash;fyuchersshartnomasituzish. 
XALQAROMOLIYAINSTITUTLARI,ULARNINGMAQSADIVA 
FUNKSIYALARIMAVZUSIDAAMALIYMASHG’ULOTBO’YICHA 
TUZILGANTOPSHIRIQLAR 
Topshiriq№1:
Quyidagiso’zlargata’rifbering.
Iqtisodiyhamkorlikvarivojlanishtashkiloti---------------------------------
Investitsiyalarnihartomonlamakafolatlashagentligi---------------------------
Yevropatiklanishvataraqqiyotbanki---------------------------------------------Parijklubi–----------------------------
---------------------------------------------- 
Xususiybank–----------------------------------------------------------------- 
Xalqarovalyutajamg‘armasi–----------------------------------------------Xalqarotiklanishvataraqqiyotbanki------
-----------------------------------Xalqarorivojlanishassotsiatsiyasi------------------------------------------------
Xalqaromoliyakorporatsiyasi-----------------------------------------------------------Valyutakelishuvi–------------
------------------------------------------------------------ 
Topshiriq№2:
Savollargajavobbering.
1.Xalqaromoliyainstitutlariningzarurligibu-? 

---

2.Xalqaromoliyainstitutlariningturlaribu-? 
3.Xalqarovalyutafondi:tashkiltopishi,maqsadi,boshqaruvtizimi, resurslarivaaktivoperatsiyalaribu-? 
4.Jahonbankiguruhigakiruvchitashkilotlar:tashkiltopishi,maqsadi, 
boshqaruvtizimi,resurslarivaaktivoperatsiyalaribu-? 
5.Mintaqaviyrivojlanishbanklaribu-? 
6.Yevropata’mirlashvataraqqiyotbanki:tashkiltopishi,maqsadi, 
boshqaruvtizimi,resurslarivaaktivoperatsiyalaribu-? 
7.Osiyotaraqqiyotbanki:tashkiltopishi,maqsadi,boshqaruvtizimi, resurslarivaaktivoperatsiyalaribu-? 
8.Islomtaraqqiyotbanki:tashkiltopishi,maqsadi,boshqaruvtizimi, resurslarivaaktivoperatsiyalaribu-? 
9.Afrikataraqqiyotbanki:tashkiltopishi,maqsadi,boshqaruvtizimi, resurslarivaaktivoperatsiyalaribu-? 
Topshiriq№3:
Testlar
1.XVFqachonvaqayerdatashkiletilgan? 
a)
1944-yilBritton-vdusshahrida 
b)
1955-yilYamaykada 
c)
1945-yilGenuyada 
d)
1954-yilVashingtonda 
2.XVFninizominikimlaryozgan? 
a)
A.Smit,K.Marks 
b)
U.Petti,J.B.Sey 
c)
G.Vayt,J.M.Keyns 
d)
M.Fridman,G.Vayt 
3.XVFo’zfaoliyatiniqachondanboshlagan? 
a)
1945 
b)
1944 
c)
1954 
d)
1943 
4.XVFningmaqsadinima? 
a)milliyvalyutamunosabatlarinitartibgasolish,davlatlaro’rtasidako’p tomonlamahisob-
kitoblartiziminiyaratishgayordamberish,xalqaro savdonibarqarorrivojlanishigako’maklashish 
b)kambag’allikka qarshikurashish,xalqaro savdonibarqaror 
rivojlanishigako’maklashish,milliyvalyutamunosabatlarinitartibga solish 
c) Milliy hisob-kitobniyaratish,davlatlar o’rtasidagivaluta munosabatlarinitartibgasolish 
d)davlatlarningbarqaroriqtisodiyrivojlanishigako’maklashish,davlatlar o’rtasidako’ptomonlamahisob-
kitoblartiziminiyaratishgayordam berish,kambag’allikkaqarshikurashish 
5.XVFgaa’zolikbadalinimadebnomlanadi? 
a)kredit 
b)ulush 
c)kvota 
d)kapital 
6.2008-yilgachaXVFningustavkapitaliqanchabo’lgan(mlrd.AQSH dollari)? 
a)
755 
b)
800 
c)
754 
Mustaqilta’lim 
1-Masala 
Saidyirikkompaniyadirektoribo’lib,uninghisobraqamisizning 
bankfiliallaringizdanbirida.Usizningbankingizdashaxsiyhisob 
varag’igaegaemas,lekinusizdanshaxsiykreditso’rabmurojaatqildi. 

---

Uo’zihaqidaishonchlibo’lganbeshyildankeyinyaxshidaromad 
keltiradiganinvestitsiyato’g’risidama’lumotgaega.Hoziruning 
imtiyozgaegabo’lgan(soliqimtiyozi)15000(shartlipulbirligihisobida) 
aktsiyasotibolishgaimkoniyatibor.Saidshuaktsiyalarnisotibolish 
maqsadidasizningbankingizdan15000(shartlipulbirligi)miqdorida 
shaxsiykreditso’rayapti.Saidningbankdanoladigankreditibo’yicha quyidagishartlarmavjud: 
A)foizlar-ssudaberilganmuddatningoxiridato’lanadi. 
B)hammassudao’shamuddatningoxiridaqaytariladi. 
Saiduchunkreditni5yilmuddatgaolishqoniqtiradi.Ssudabo’yicha 
foizlarnio’ziningdoimiydaromadlaridanto’lamoqchi.Ssudaningasosiy 
summasini5yildankeyinaktsiyanisotishdantushgantushumhisobidan qaytarmoqchi. 
Uolayotgankreditningta’minotibo’yichashusotibolayotgan 
aktsiyasidanboshqata’minlanishvositasiyo’qliginihamdabankdan 
ssudaniimtiyozlifoizasosidaberishniso’rayapti. 
Savollar:
1.Sizbundaytaklifgaqandayyondashganbo’lardingiz? 
2.Agarkreditnibersangizqandayshartlarasosidaberganbo’lar 
edingiz?Agarradetsangiznimaga?Yokiboshqayo’limavjudmi? Testlar 
1.Milliyvalyutatiziminingelementlariqaysijavobdato’g’rikeltirilgan? 
A.Valyutalarnio’zarokonvertirlashshartlari. 
B.Valyutaparitetirejiminingreglamenti 
V.Xalqarovalyuta 
*G.Konvertatsiyashartlari 
2.Xalqarovalyutatiziminingelementlariqaysijavobdanoto’g’ri keltirilgan? 
A.Xalqarovalyutalikvidliginidavlatlararotartibgasolishusuli *B.Mamlakatningxalqarohisob–
kitoblarreglamenti 
V.Xalqarokreditmablag’larimuomalasiniunifikatsiyalashqoidalari 
G.Xalqarohisob–kitoblarshakllariniqo’llashqoidalari 
3.Banklaro’rtasidakorrespondentmunosabatlardaqo’llaniladigan “loro”hisorbvaraqlar: 
*A.Xorijiybanklarningmahalliybanklardagihisobvaraqlari 
B.Mahalliybanklarningxorijiybanklardagihisobvaraqlari 
V.Hisob–kitoblarningshakli 
G.Banklarningvalyutadagidaromadhisobvarag’i 
4.Banklaro’rtasidakorrespondentmunosabatlardaqo’llaniladigan “nostro”hisorbvaraqlar: 
A.Xorijiybanklarningmahalliybanklardagihisobvaraqlari 
B.Mahalliybanklarningxorijiybanklardagihisobvaraqlari 
V.Hisob–kitoblarningshakli 
G.Banklarningvalyutadagixarajathisobvarag’i 
5.Xalqarohisob–kitoblarniamalgaoshirishdaAQShdollarining ulushi1982yilda: A.40foizgaetadi 
*B.78foizgaetdi 
V.55foizgako’tarildi 
G.5foizgako’tarildi 
6.1955yildaxalqaroto’lovlarningoltinbilanto’lanadiganulushi: 
A.45foiznitashkiletdi 
B.55foiznitashkiletdi 
V.65foiznitashkiletdi 
*G.75foiznitashkiletdi 
7.Xalqarohisob–kitoblardaengko’pqo’llaniladiganhisob–kitob shakli: A.–akkreditiv; 
B.–inkasso; 
V.–cheklarbilanhisob–kitob; 
G.–banko’tkazmalari 
8.O’zbekistontijoratbanklariqandayvalyutaoperatsiyalarnibajaradi? 
*A.Joriyxalqarovakapitalharakatibilanbog’liqoperatsiyalar 
B.Kapitalharakatibilanbog’liqbo’lmaganvalyutaoperatsiyalar 
V.Joriybo’lmaganvalyutaoperatsiyalari G.Xalqarohisob–kitoblarnishakllari 

---

9.To’lovbalansibu: 
A.–Markaziybankbalansi; 
B.–korxonavatashkilotlarbalansi; 
*V.–mamlakatbalansi; 
G.–Moliyavazirliginingbalansi
.
10.To’lovbalansiningtarkibiytuzilishiqaysijavobdato’g’rivato’liq keltirilgan? 
A.Joriyoperatsiyalarbalansidaeksportvaimportoperatsiyalari 
B.Kapitallarvakreditlarharakatibalansidaqimmatliqog’ozlarva investitsiyalarbilanbog’liqoperatsiyalar 
*V.Joriyoperatsiyalarvakapitallarhamdakreditlarharakatibalansi G.Xizmatlarva 
notijoratto’lovlarbalansi,“ko’rinmaydigan” operatsiyalarbalansi 
11.Savdobalansito’lovbalasniningnechinchibo’limidaaksettirilgan? 
*A.Birinchibo’limida 
B.Ikkinchibo’limida 
V.Uchinchibo’limida 
G.Beshinchibo’limida 
12.Mamlakatningeksportvaimportoperatsiyalarito’lovbalansining qandaybo’limidaaksettiriladi? 
A.Xizmatlarvanotijoratto’lovlarbo’limida 
*B.Savdobalansibo’limida 
V.Kapitallarvakreditlarharakatibalansibo’limida 
G.Xatolarvahisobgaolinmaydiganmoddasida 
13.Savdo balansida jamieksportlarsummasining import summasidanortishiganimadeyiladi? 
A.Balansdasalbiyqoldiq 
*B.Balansdaijobiyqoldiq 
V.Eksportsummasiningortiqchaligi 
G.Importsummasiningtaqchilligi 
14.Savdobalansidajamieksportlarsummasiningimportsummasi hajmidankamligiganimadeyiladi? 
*A.Balansdasalbiyqoldiq 
B.Balansdaijobiyqoldiq 
V.Importsummasiningortiqchaligi 
G.Eksportsummasiningtaqchilligi 
15.AQShkompaniyalariningxorijdagifiliallarigaqandaytavsif beriladi? 1.Norezidentlar 
*2.Chetelkompaniyalari 
3.Rezidentlar 
4.Milliykompaniyalar 
16.O’zbekistonbanktizimidarezidentlartoifasiqandayhujjat asosidatartibgasolinadi? 
A.Markaziybankto’g’risidagiqonungaasosan 
B.Banklarvabankfaoliyatito’g’risidagiqonungaasosan 
*V.Valyutanitaribgasolishto’g’risidagiqonungaasosan 
G.Garovto’g’risidagiqonungaasosan 
17.O’zbekistonRespublikasidadoimiyyashashjoyibo’lganchetel 
fuqarolarivafuqaroligibo’lmaganshaxslar: 
A.–norezidentlarhisoblanadi; 
*B.–rezidentlarhisoblanadi; V.–chetelrezidentihisoblanadi; 
G.–hukumatvakilihisoblanadi. 
18.Quyidagilardanqaysibiri to’lovbalansigasalbiyta’sir ko’rsatmaydi? 
A.Iqtisodiyotnihaddanziyodharbiylashtirish 
*B.Kapitalxarakatinikengayishi 
V.Xalqarosavdovafoizbozorlaridabaholarningtebranibturishi 
G.Inflyatsiyavaishsizlikdarajasiningoshishi 
20.Evropaiqtisodiyhamkorligitashkilotiqandayrejaasositashkil etilgan? 
A.Cherchelrejasigaasosan 
B.QiroichaElezavetarejasigaasosan 
*V.Marshallrejeaigaasosan 
G.MarkTvenrejasigaasosan 

---

21.KreditormamlakatlarParijklubiningmaqsadi: 
A.–rivojlanganmamlakatlargakreditberadi; 
B.–rivojlanayotganmamlakatlarningsiyosatiniishlabchiqadi; 
*V.–rivojlanganmamlakatlarningnorasmiytashkilotidir; 
G.–moliya–kredittashkilotlarifaoliyatinitartibgasoladi. 
22.Xalqaromoliyainstitutlariasosanqachonpaydobo’laboshlgan? 
A.Birinchijahonurushidankeyin 
*B.Ikkinchijahonurushidankeyin 
V.Buyukinqirozdankeyin 
G.2008yildagijahonmoliyaviy–iqtisodiyinqirozidankeyin 
23.Xalqaromoliyaviyinstitutlarnivujudgakelishigata’sirqilgan 
omillarqandayjavobdanoto’g’rikeltirilgan? 
A.Xalqaroiqtisodiyotdamoliyaviybarqarorliknita’minlashborasida 
kuchlarniumumlashtirishganholdahamkorlikdafaoliyatyuritish. 
*B.Kapitalizmvasotsializmtuzumio’rtasidagiiqtisodiyaloqalarni mustahkamlash. 
V.Davlatlararovalyutavamoliya–kreditsiyosatinitartibgasolish 
yuzasidanandozalarniyaratishvaamaliyotgajoriyetish 
G.Hamkorlikdajahonvalyutavamoliya–kreditsiyosatiyuzasidan strategiktaktikaniishlabchiqish. 
24.Xalqarovalyutafondiqandaymaqsadgakreditberadi? 
A.Mamlakatqishloq–xo’jaliginirivojlantirishuchun 
B.Mamlakatlarningvalyuta–kreditmunosabatlarinitartibgasolish uchun 
V.Mamlakatlarningto’lovbalansidefitsetiniqoplashuchun 
*G.BvaVjavoblarto’g’ri 
25.Xalqarovalyutajamg’armasigaa’zomamlakatlarsoni2004yillda 
nechtanitashkiletdivauningboshofisiqandayshahardajoylashgan? 
A.204ta,Parijda 
*B.184ta,Vashingitonda 
V.189ta,Jenevada 
G.184ta,NyuYorkda 
26.Jaxonbankiqaysitashkilottarkibidagiqandaymuassasa hisoblanadi? 
A.Xalqarovalyutajamg’armasitarkibidagi,ixtisoslashganmoliyaviy muassasa 
*B.Birlashganmillatlartashkilotitarkibidagi,ixtisoslashganmoliyaviy muassasa 
V.Evropaittifoqitarkibidagi,moliyaviymuassasa 
G.Rivojlanganmamlakatlartarkibidagi,moliyaviymuassasa 
27.Qandayxalqaromoliyaviytashkilotningkreditlaribo’yichafoizlar undirilmaydi? 
A.Xalqarotiklanishvataraqqiyotbanki 
B.Xalqaromoliyakorporatsiyasi 
*V.
Xalqarorivojlanishassotsiatsiyasi 
G.Investitsiyalarnihartomonlamakafolatlashagentligi 
28.Evropatiklanishvataraqqiyotbankikimningtashabbusibilan qachonta’sisetilgan? 
A.Marshallningtaklifibilan,1989yil29mayd 
*B.FransuaMitteranningtaklifibilan,1990yil29mayda 
V.Klintonningtaklifibilan,1991yil30oktyabrda 
G.JakSherakningtaklifibilan,1988yil25iyunda 
29.Quyidagilardanqaysibirixalqarominatqaviytaraqqiyotbanklari tarkibigakirmaydi? 
A.Amerikalararotaraqqiyotbanki,Vashington 
B.Afrikatarqqiyotbank,Abidjon 
*V.Jahonbanki,Vashingiton 
V.Osiyotaraqqiyotbank,Manila 
30.O’zbekistonEvropatiklanishvataraqqiyotbankbilanaloqalari 
qachonboshlandivauningto’laqonlia’zosiqachonbo’lgan? 
A.1989yil20maydaaloqalaro’rnatildiva1990yildaa’zobo’ldi. 
B.1991yil25apreldaaloqalaro’rnatildiva1992yildaa’zobo’ldi 
*V.1992yil30apreldaaloqalaro’rnatildiva1993yildaa’zobo’ldi 

---

G.1993yil30maydanaloqalaro’rnatildiva1994yildaa’zobo’ldi 
31.O’zbekistonOsiyotarqqiyotbankibilanqachondanboshlab to’laqonlihamkorlikniyo’lgaqo’ygan? 
A.1991yildan 
B.1993yildan 
*V.1995yildan 
V.1997yildan 
GLOSSARIY 
Akkreditiv(lot.accredo-ishonaman)–pulhisob-kitobhujjati;bank 
majburiyati.1)tomonlarо‘rtasidatuzilganshartnomagaasosanamalga oshiriladiganhisob-
kitobturibо‘lib,ungakо‘raqarzberuvchi(kreditor) 
belgilanganmuddatlarda,kelishilganshartlarasosidakelishuvda 
kо‘rsatilganbankorqaliо‘zigategishlitо‘lovlarniolibboradi;2) 
jamg‘armabankiningaholigakо‘rsatiladiganxizmatturlaridanbiri;bank 
bо‘liminingtegishlibirshaxsgama’lummiqdordagisо‘mlargaberadigan 
buyrug‘i,maxsusblankvositasidaamalgaoshiriladi.Bulardantashqari akkreditiv turlishaxslarga joylashgan 
korxonalarning mulkiy munosabatlarida,xalqarohisob-kitoblaridakengqо‘llaniladi. 
Aktivpuloboroti-butо‘lovjarayonlaridabevositaishtiroketayotgan harakatdagipulmassasidir. 
Aktivtо‘lovbalansi-tо‘lovbalansidatushumlarsummasitо‘lovlar summasidanortiqbо‘ladi. 
Aksept(lat.acceptus–rozilikberilgan)–1)pul,hisob-kitob,tovar 
hujjatlariniyokitovarhaqinitо‘lashgarozilikberishyokitо‘lashgakafillik; 
2)taklifetilganshartlardashartnomatuzishgarozilik.Akseptyetkazib berilgantovarlarichkivaxalqarotovar-
pulmuomalasidakо‘rsatiladigan xizmatuchunhaqtо‘lashshakllaridanbirisifatidakengqо‘llaniladi;3) 
veksel,chekvaboshqaqimmatbahoqog‘ozlar,shuningdektovar hujjatlaribо‘yichahisob-kitobqilishshakli. 
Akseptlikredit–bundabank,ungamijoztomonidanqо‘yilgan 
о‘tkaziluvchanVekselnima’lumshartbilanakseptlashdir. 
Aksiya-bufransuzcha«action»sо‘zidanolinganbо‘lib,uaksiyadorlik 
jamiyatiningustavfondigamuayyanhissaqо‘shganliginiguvohlik 
beruvchi,uningegasigafoydaningbirqisminiolishvaodatdaushbu 
jamiyatiniboshqarishdaishtiroketishhuquqiniberuvchiqimmatli qog‘ozdir. 
Analitikschyotlar-sintetikschyotlardagi(sintetikschyotgaqarang) 
ma’lumotlarnitavsiflab,aniqlashtiribkо‘rsatuvchischyotlar. 
Analitikhisob-analitikschyotlaryordamidaamalgaoshiriladiganhisob. 
Anderreytingningturlari.«qat’iymajburiyatlarasosidagi»anderrayting. 
Bundaysharoitdaanderrayteraksiyalarningbutunnashriniyokiuningbir 
qisminiqat’iynarxlardajoylashtirishbо‘yichaqat’iymajburiyatlargaega bо‘ladi. 
Bank-moliyaviykorxonabо‘lib,uvaqtinchabо‘shbо‘lganpul 
mablag‘lariniо‘zidasaqlaydi,iqtisodiyotobyektlarigakreditlarberadi, 
korxonalar,muassasalaryokialohidashaxslarbilantо‘lovlarvahisobkitoblardavositachilikqiladi,mamlakatni
ngpulmuomalasinitartibga solibboshqaradi. 
Bankaktivlari-bankbalansiningaktivqismidajoylashganmoddalarining 
sifatnuqtainazaridanuningumumiymiqdoridagiulushitushuniladi. 
Bank aksepti-importyor bankitomonidan uning Vekselini akseptlanishidir. 
Bankkapitali-
banklargajalbqilinganvaulartomonidankredithisobkitobvaboshqaoperatsiyalaruchunfoydalanadiganpullikapi
tallar yig‘indisi,ya’nibankningresurslari;2)bankkapitaliningbirqisminitashkil etuvchibanklarningо‘zkapitali. 
Bankkrediti–bumoliyamuassasalari(banklar,fondlar,tashkilotva 
uyushmalar)tomonidanharqandayxо‘jaliksubyektlari(tadbirkorlar, 
korxonalar,tashkilotlarvaboshqalar)gapulshaklidassudatarzida beriladi. 
Bankkrediti-eksportvaimportnikreditlashdassudaformasida 
namoyonbо‘ladivautovarlar,tovarhujjatlari,veksellarni,xamdatrattani 
garovgaolganholdaberiladi.Ba’zanbanklarо‘zlarigachambarchas aloqadabо‘lganyirikeksportyor-
firmalargablanklikredit,ya’nirasmiy ta’minlanmagankreditlarberishadi. 
Bankkrediti-banklarpulniuningsohiblarigafoiztо‘lashshartibilanо‘z 
qо‘lidajamlaydilarvaо‘znomidanqarzgaberib,foizolishdir. 

---

Bankpassivlari-yuridikvajismoniyshaxslarningbо‘shpulmablag‘lari,о‘z 
mablag‘larihamdaMarkaziybankningkreditlaridantashkiltopadigan, 
bankxarajatlaribilanbog‘liqoperatsiyalarmajmui. 
Banksindikati-sinditsiyalashtirilgankreditberishborasidaikkiyoki undanortiqbanklarо‘rtasidaо‘zarokelishuv. 
Banklararokredit-boshqatijoratbanklaridanolingankredit. 
Banklararokreditlar–bankkreditiningkengtarqalganshakllaridanbiri. 
Banklararokreditningjoriystavkasima’lumbirtijoratbankningboshqa 
turdagissudalarberishsiyosatinianiklabberuvchimuhim omil 
hisoblanadi.BunormaninganiqmiqdoriMarkaziybanktomonidan belgilanadi. 
Benefitsiarbank-butо‘lovoperatsiyasiniyakunlovchibank. 
BERIindeksi-mamlakatiqtisodiyrisklarixajminibelgilovchikо‘rsatkich. Biznes(biddines)–
daromadkeltiradiganyokiboshqanafberadigan xо‘jalikfaoliyatiyokisohibkorlik–
tijoratishlaribilanshug‘ullanish,pul topishmaqsadidabirorishbilanbandbо‘lish.Biznesmahsulotishlab 
chiqarishvaunisotish,xizmatkо‘rsatish,transportvaboshqa sohalardagifaoliyatdir. 
Vaqtinchalikusul-tо‘lovbalansidefitsitinichetelkapitalini,ya’ni 
tadbirkorlikvassudakapitallarinikiritishyо‘liblanqoplashgaaytiladi. Valyuta-buxalqarohisob-
kitoblardaishlatiladiganuyokibumamlakat 
milliypulbirligidaifodalangantо‘lovhujjatlarivapulmajburiyatlaridir. Valyutaarbitraji-
bufoydaolishmaqsadidavalyutanisotibolish–sotish bо‘yichaoperatsiyalardir.Valyutaarbitraji–
buvalyutakurslarifarqidan foydaolishmaqsadidavalyutanisotibolishvabirvaqtningо‘zida sotishdir. 
Valyutabozorlari-butalabvataklifasosidaturlixilvalyutalaroldi-sotdi qilinadiganrasmiymarkazlardir. 
Valyutabozorlaridagioperatsiyalar-
tashqisavdobо‘yichaxalqarohisobkitoblar,xalqaroturizm,kapitallarvakreditlarningdavlatlararoharakati 
vachetelvalyutasinioldi-sotdiqilishtbilanbog‘liqboshqahisob-kitob operatsiyalarihisoblanadi. 
Valyutadempingi-buvalyutakursinitushirishnatijasidauningxarid 
qilishqobiliyatiningpasayishidanfoydalanganholdatashqibozordagi 
raqobatchilarnisiqibchiqishmaqsadibilanbog‘liqholdatovarlarnijahon 
о‘rtachanarxlaridanpastdarajadakengkо‘lamdaeksportqilishdir. Valyutaintervensiyasi-
Markaziybanktomonidanmilliyvalyutakursiga ta’siretishmaqsadidachetelvalyutanisotishvasotibolish 
operatsiyalaridir. 
Valyutaqamali-xalqarotashkilotlaryokiayrimmamlakatlarguruhi 
tomonidanba’zibirmamlakatlarganisbatanvalyutatushumlarining 
kelishjarayonidatо‘sqinlikqilishtushuniladi. 
Valyutakursi-valyutabozoridagichetelvalyutasigaegabо‘lgantalabva taklifdankelibchiqadi. 
Valyutamunosabatlari
-
valyutaningjahonoborotidagiharakatinatijasida 
vujudgakeladiganpulmunosabatidir. 
Valyutaoperatsiyalari
-
chetelvalyutalarivavalyutaviyqimmatliklarga 
mulkhuquqinialmashinishibilanbog‘liqoperatsiyalargaaytiladi. Valyutarezervlarinidiversifikatsiyaqilish-
birvaqtningо‘zida1necha yetakchierkinalmashinadiganvalyutalardachetelvalyutarezervlarini 
tashkilqilish-valyutarezervlarinidiversifikatsiyaqilishdeyiladi. Valyutariski
-
valyutakurslariniо‘zgarishinatijasidayuzagakeladigan zararkо‘rishxavfitushuniladi. 
Valyutasiyosati
-
buxalqarovalyutamunosabatlarisohasidaamalga oshiriladigantadbirlaryig‘indisidir. 
Valyutatizimi
-
valyutamunosabatinitashkilqilishningdavlathuquqi shakli. 
Valyutaviyinqiroz
-
xalqarovalyutamunosabatlaridayuzagakeladigan keskinziddiyatlargaaytiladi. 
Valyutaningkursrejimi-birinchidan,agarmilliyvalyutaningkursierkin 
tarzdavalyutabozoridatalabvataklifasosidaaniqlansa,buerkinsuzib yuruvchikursrejimidebataladi. 
Varrant(warrant)–opsionningbirturibо‘lib,egasigabelgilangan 
muddatichidaemitentdanimtiyozlisharoitdama’lumbirmikdordagi aksiyalarnisotibolishimkoniniberadi. 
Veksel-karzmajburiyatibulib,vekselberuvchiningUshbuvekselini kо‘rsatilganmuddatdataqdim 
etganda,vekselushlovchigauning nominalqiymatinitо‘labberishguvohiniberuvchiqimmatliqog‘ozlarva 
tо‘lovvositasidir. 

---

Veksellikredit-eksportyortovarnisotishxaqidabitimtuzib,о‘tkazma 
veksel(tratta)niimportyorgajо‘natadi,importyortijorathujjatlariniolib 
akseptlaydi,ya’niundakо‘rsatilganmuddatdatо‘lovniamalgaoshirishga rozilikberadi. 
Vositalashgankafolatlar-kafolatberuvchiо‘zigaxostarzdavositachilik 
vazifasiniо‘taydi.Bundaykafolatlareksport-importoperatsiyalaridakeng ishlatiladi. 
Davlatkrediti-banklardavlatdanqarzolishidir. 
Davlatkrediti-kreditningbushakliningasosiyxususiyatikredit 
munosabatlaridadavlatningqatnashuvidir.Davlatkreditidadavlatbir 
tomondanqarzberuvchivaikkinsitomondanqarzoluvchisifatida 
ishtirokqilishimumkin.Qarzberuvchivazifasinibajaraturib,davlat, 
davlatkreditinstitutlari,jumladanMarkaziybankorqaliiqtisodningharxil 
sohalarinikreditlashniо‘zzimasigaoladi.Davlatkreditiningxarakterli 
xususiyati,davlattomonidanlinganqarzmablag‘lariishlachiqarish 
fondlariaylanishidayokimoddiyboyliklaryaratishdaishtirokqilmaydi.Bu 
mablag‘lardavlatqarzlariniqoplashuchunishlatiladi. 
Daromad(income)–ishlabchiqarishomillariniishlatishdankeladigan pulvanaturaltushumlar. 
Devalvatsiya-bumilliyvalyutakursiningchetelvalyutakursiganisbatan rasmanqonuniyasosdapasaytirilishi. 
Devidend-debataluvchidaromadaksionerlargaularningkulidagi aksiyalarsonigamuvofiktulanadi. 
Devizsiyosati-budavlatorganlariningchetelvalyutalarinisotishyoki 
sotibolishorqalimilliyvalyutakursigata’siretishsiyosatigaaytiladi. 
Depozitoperatsiyalari-yuridikvajismoniyshaxslarningbо‘shpul 
mablag‘larinijalbqilishbilanbog‘liqoperatsiyalar. 
Depozitsertifikatlari-jamgarmachiningbankakuyganpulmablagini 
ifodalovchivamuomlamuddatitugaganidankeyinkuyganpulmablagini 
xamdafoydasifatidaustamafoizinixukukvaimkoniyatiniberuvchi 
kimmatlikogozdir.Depozitsertifikatibanktomonidanberiladi. Diskontstavkasi-
uchyotstavkasi,Markaziybanktomonidantijorat 
banklarigaularningixtiyoridagitrattalarniqaytahisobgaolishyо‘libilan 
beriladigankreditlarningfoizstavkasidir. 
Diskontsiyosati-Markaziybankninguchyotstavkasiniо‘zgartirishyо‘li 
bilanmilliyvalyutakursigavatо‘lovbalansiningholatigata’siretish siyosatidir. 
Yevrovalyuta-о‘sha valyutanimamlakattashqarisidagibarcha yig‘indisidir. 
Yevrokreditlar-yevrovalyutalardaberiladigankreditlardir. 
Yetakchibank-sinditsiyalashtirilgankreditlashtashabbusibilanchiqqan vazimmasigaishtirokchi-
banklarnomidankredithujjatlariniyuritish mas’uliyatiyuklatilganqarzoluvchiningasosiytalabqilibolinguncha 
depozithisobvarag‘igaxizmatkо‘rsatuvchibank. 
Jamg‘armasertifikatlari-bubanktomonidanchikariladiganvauni 
egasigaoldindanshartlashilganvaktdabelgilangansummaniolish xukukiniberuvchikimmatlikog‘ozdir. 
Jamg‘armachi-tijoratbanklarigaqо‘yilganpulmablag‘ijismoniyva yuridikshaxslardir. 
Jahonmoliyaviyinqirozi-bubank-moliyatizimidarо‘yberganchuqur 
tanglikholati,buningnatijasidayirikbanklarvamoliyaviytuzilmalarning 
likvidlik,ya’nitо‘lovqobiliyatizaiflashib,moliyaviyinqirozgaaylanib 
ketishi,dunyoningyetakchifondbozorlaridaengyirikkompaniyalar 
indekslarivaaksiyalarningbozorqiymatihalokatlidarajadatushibketishi, 
oqibatdakо‘plabmamlakatlardaishlabchiqarishvaiqtisodiyо‘sish 
sur’atlariningkeskinpasayibketishibilanbog‘liqishsizlikvaboshqa 
salbiyoqibatlarnikeltiribchiqaruvchiholatdir. 
Joriylikvidlilik-likvidshakldagibalansaktivlaribankningtalabqilib 
olingunchasaqlanadiganvamuddati30kungachabо‘lganhisobvaraqlar 
bо‘yichamajburiyatlarisummasiо‘rtasidaginisbatnitavsiflaydi. Imtiyozliaksiyalar-
oddiyaksiyalarsingarifirmani,korxonaningkapitalini 
birkismigaegalikkilishxukukiniberadi,ammouningegasiboshkaruvda ishtiroketishxukukinibermaydi. 
Inflyatsiya-mamlakatiqtisodiyotidaiste’moltovarlarivaxizmatlari narxlariumumiydarajasiningо‘sishi. 
Iste’molkrediti-buaholiningiste’moltalablariniqondirishgayordam beruvchikreditdirvauy-
rо‘zg‘orbuyumlari:radio-elektronvamaishiy asbob-uskunalar,mebellar,interyerbuyumlari,turaruy-

---

joylarnita’mirlash bilanbog‘liqtovarlarnixaridqilish,avtomashinasotibolishvaaholiga 
kо‘rsatiladigantibbiyxizmatlarvaboshqaxizmatlarninghaqinitо‘lash 
uchun3yilgachabо‘lganmuddatdaberiladi. 
Iste’molkrediti-tijoratbanklariitse’molchilargatovarsotibolishuchun berganqarzidir. 
Ishonchsizkreditlar–ishonchsizdebturkumlanganaktivlarqaytishi 
mumkinbо‘lmaganaktivlardebqaraladi.Bundayaktivlarjudapats 
qiymatgaegavaularnibankaktivlarisifatidahisobgayuritishmaqsadiga 
muvofiqemasdebhisoblanadi.Bundayturkumlashbuaktivlarninghech 
qandaylikvidatsionbahosiyuqdeganiemas,lekinbanklargabunday 
aktivlarniо‘zbalansidayuritishtavsiyaetilmaydivabuaktivlar likvidatsiyaqilinishikerak. 
Qaytamoliyalashtirishsiyosati-Markaziybanktomonidankredit 
institutlariningveksellarnisotibolishshaklivaqimmatbahoqog‘ozlarni 
garovgaolishyо‘libilankreditlashtushuniladi. 
Kapitallarvakreditlarningharakatibalansi-tadbirkorlikbilanssuda kapitaliningharakatiaksettiriladi. 
Kapitalningtarkibiyqismibilanbog‘liqrisklar—burisk¬larpassivlarning 
tarkibiyqismivaishbilarmonlikriskibilanbog‘liq. 
Qimmatlikog‘ozlar-moliyaviybozordasavdopredmetibulibxisoblanadi. qimmatlikog‘ozlar bu meyoriy 
xukukiy talablarga muvofik 
rasmiylashtirilgan,hujjatbulib,uningegasiga(yokisoxibiga)muayyan 
mulkiyxukuklarnita’minlaydivashubilanbirgakiymatgaegabuladi. Qimmatliqog‘ozlarkomissiyasi-
qimmatliqog‘ozlarmijozdanо‘z mablag‘larihisobigasotibolishyokiо‘zportfelidanqimmatliqog‘ozlarni 
sotishdir. 
Qimmatliqog‘ozlarhosilalari-foydasiyokizararibirnechabozor 
kо‘rsatkichlariBilan,ya’nibozorindekslariBilanbog‘liqdir. 
Qisqamuddatlilikvidlilik-bankningsо‘ngdirishmuddati30kundan1 
yilgachabо‘lganaktivlarbilan30kundan1yilgachaqabulqilingan depozitlarvaresurslarganisbatitushuniladi. 
Qisman ta’minlangan kreditlar-“yaxshita’minlanmagan kreditlar” 
mezonigamuvofiqkelmaydiganta’minotgaegakreditdir. 
Kichikkorxona-mulkchilikshaklidanqa’tiynazar,yengilvaoziq-ovqat 
sanoati,metalgaishlovberishvaasbobsozlik,yog‘ochniqaytaishlash, 
mebelvaqurilishmateriallarisanoatidabandbо‘lganxodimlarning 
о‘rtachayilliksoni100kishidan,mashinasozlik,metallurgiya,yoqilg‘ienergetikavakimyosanoati,qishloqxо‘jali
gimaxsulotlariniyetishtirish vaqaytaishlash,qurilishhamdaboshqasanoat-ishlabchiqarish 
sohalarida50kishidan,fan,ilmiyxizmatkо‘rsatish,transport,aloqa, 
xizmatkо‘rsatishsohasi(sug‘urtakompaniyalaridantashqari),savdova 
umumiyovqatlanishhamdaboshqaishlabchiqarishgaaloqador 
bо‘lmagansohalarda25kishidanoshmagankorxonalar. 
Kontokorrentkrediti-bankningmijozibо‘lgankorxonakо‘psonli 
korxonalarbilanikkitomonlamaaloqadabо‘lganhollardaqо‘llashdir. Kredit–
iqtisodiykategoriyabо‘lib,uvaqtinchaо‘zegalariqо‘lidabо‘sh 
turganpulmablag‘lariniboshqalartomonidanma’lummuddatgahaq 
tо‘lashshartibilanqarzgaolishvaqaytaribberishyuzasidankelib chiqadiganmunosabatlarnibildiradi. 
Kredit-о‘zgamulkibо‘lganpulniqarzgaolibishlatishborasidagi munosabatdir. 
Kreditvazifalari 
• 
pulgatenglashtirilgantо‘lovvositalarini(Veksel,chek,sertifikat) 
yuzagachiqarib,ularnixо‘jalikoborotigajalbqilishdir 
• 
bо‘shturganpulmablag‘larinixarakatdagi,ishdagikapitalga 
aylantirib,pulnipultopadi,deganqoidaniamalgaoshirishdir. 
• 
qarzberishorqalipulmablag‘lariniturlitarmoqlarо‘rtasidaqayta taqsimlash bilanishlab chiqarish 
resurslarining kо‘chib turishini ta’minlashdir 
• 
qarzberish,qarzniundirishvositalariorqaliiqtisodiyо‘sishni rag‘batlantirishdir. 
Kreditdiskriminatsiyasi
-
bukreditolishda,undanfoydalanishdayoki 
xalqarokreditnitо‘lashdama’lumbirqarzoluvchilargaiqtisodiyva 

---

siyosiybosimniyuzagakeltiruvchiog‘irvaqiyinshartlarniqо‘yishdir. Kreditmexanizmi-
xо‘jalikmexanizminingtarkibiyqismibо‘lib,kreditlash shartlariniusullarivakreditniboshqarishdir. 
Kreditmexanizmi-kreditmunosabatlarinitashkilqilishdaqо‘llaniladigan elementlarmajmuasidir. 
Kreditobyekti-vaqtinchabо‘shturgan,berilishimumkinbо‘lganpullarva tovarlardir. 
Kreditpaketi-kreditlashjarayoniuchunzarurbо‘lganxujjatlarmajmuasi tushuniladi. 
Kreditportfeliningdiversifikatsiyasi–bubankningba’zimijozlaridan 
kо‘rganzararlarniboshqamijozlardankо‘rgandaromadhisobidan 
qoplashmaqsadidabankningkreditresurslarinikammiqdordakо‘psonli 
mijozlarо‘rtasidataqsimlashdemakdir. 
Kreditportfeli-tojoratbanklaritomonidanberilganjamikreditlar jamlovchixujjat. 
Kreditpotensiali-bankdagiyig‘ilgan,tarkibtopganmablag‘lardan likvidlilikrezervlariniayirmasigateng. 
Kreditresurslariningauksioni-kreditresurslarinierkin,ochiqtarzda auksionorqalisotishdir. 
Kreditsiyosati-bankningkreditresurslarinijoylashtirishsohasidagi 
qarorlarniqabо‘lqilishgaimkonberuvchiqoidalarvacheklanishlar majmuidir. 
Kreditsubyektlari–harhilbо‘lishimumkin.Bulargakorxona,firma, 
tashkilot,davlatvaturlitoifadagiaholikiradi. 
Kreditsubyektlari-korxona,firma,tashkilot,davlatvaturlitoifadagi aholidir. 
Kreditsummasi–buqarzgaberiladiganpulbirligininghajmi. Kredittamoyillari-
tovarvapulkо‘rinishidagimablag‘larni: 
• 
Maqsadlilik 
• 
qaytaribberishlik, 
• 
• 
garovshartlariasosidaberishnatijasidir. 
Kredittizimi– bankvakreditmuassasalariularningkredit 
operatsiyalarinibajarishuslublari,takiletishninghuquqiyshakllari majmuiniifodalaydi. 
Kreditturlari 
• 
qisqamuddatlikreditlar(muddatibiryilgachabо‘lgankreditlar) 
• 
uzoqmuddatlikreditlar(muddatibiryildanortiqbо‘lgankreditlar) dir. 
Kreditekspansiyasi-mamlakatningssudakapitallaribozoridafoiz 
stavkalariningpasayishinatijasidakreditoluvchilarningkо‘payishiva 
buningoqibatida,kreditqо‘yilmalarihajminingkeskinkо‘payishidir. 
Kreditgalayoqatlilik-korxonaningbankdansо‘raganssudaniuо‘z vaqtidavatuliqqaytaraolishimkoniyatidir. 
Kreditlarbо‘yichaehtimoliyyо‘qotishlarniqoplashuchunzaxira-bank 
kreditportfelivabalansdantashqarimmajburiyatlaridayuzagakelishi 
mumkinbо‘lganyokimavjudzararlarniqoplashuchunqiymatsummasini 
о‘zidaaksettiradiganbankningbarchakreditlaribо‘yichazararlarni qoplashuchuntashkiletilganzaxiralarkontr-
aktivhisobvarag‘i. Kreditlashjarayoni-kreditnirasmiylashtirishjarayoniboshlangandanto 
berilishigachabо‘lganjarayonniqamraboladi. 
Kreditlashobyektlari-kredithisobidannimatashkilqilinsayokikredit nimagayо‘naltirishsaо‘shatushuniladi. 
Kreditlashstrategiyasi-kreditsiyosatiborasidaironirbankningmoliya 
bozoridagimazmunli,maqsadlivaaniqtamoillargakreditmunosabatlari hisoblanadi. 
Kreditlash subyektlari-kredit munosatlarida qatnashuvchi tomonlaranglanadi. 
Kreditlashtaktikasi-kreditjarayonidakо‘zlanganmaqsadgaerishish 
uchunqо‘llaniladiganmoliyaviyvaboshqadastaklarmajmuidir. Kreditlashchegarasi-
kreditmunosabatlariningsubyektlarigayoki ssudalarningturlariganisbatananiqkо‘rsatkichlarshaklidabelgilab 
qо‘yiladigankreditdanfoydalanishningqat’iychegarasikreditlash chegarasidir. 
Kreditlashtirish-kreditresurslarihisobidantadbirlarniamalgaoshirish darajasidir. 
Kreditniqayta taqsimlash-jamiyatdagivaqtinchalik bо‘sh pul 
mablag‘larinibupullargaextiyojmandbо‘lgansubyektlarо‘rtasidaqayta taqsimlashdir. 
Kreditningvazifalari–taqsimlash,emissiyaqilish,nazoratqilish,bо‘sh 
pulmablag‘lariniharakatdagipulmablag‘lariga aylantirish va 
rag‘batlantirishvazifalarikreditkategoriyasigaxosdir. 

---

Kreditningchegaralari-kreditningboshqaiqtisodiykategoriyalardan 
farqlitomonlarini,aynivaqtda,о‘shakategoriyalarbilanо‘zaroaloqalarini mujassamlashtiruvchitushunchadir. 
Kredit-о‘zegalariqо‘lidavaqtinchabо‘shturganpulmablag‘larini 
boshqalartomonidanma’lummuddatgaxaqtо‘lashshartibilanolishva 
qaytaribberishyuzasidankelibchiqqanmunosabatdir. 
Kredit-foizvama’lumshartlarasosidakreditberuvchitomonidan berilganqarzsummasi. 
Kritikriskzonasi-yо‘qotishlarbо‘lishhavfiborliginiifodalaydi,olinadigan 
foydadanbirqisminingBironjarayonuchunyо‘naltirilganliginivashu 
mablag‘larningqaytibkelishida,havfborliginiifodalaydi. 
Krosskurs-birmamlakatningvalyutasiniikkinchibirmamlakat 
valyutasiganisbatanUSDorqaliifodalanadigannisbati.Krosskurs 
xalqaromiqyosdakengqо‘llaniladi.Uniasosanyirikkompaniyalarva 
korporatsiyalarqо‘llaydi.Buvalyutakursinianiqlashningrealyо‘li hisoblanadi. 
Lombardkrediti-qisqamuddatli,miqdoriqat’iybelgilanganssudabо‘lib, 
osonsotiladiganqо‘zg‘aluvchimulkdir. 
Lombardkrediti-tijoratbanklariMarkaziybankdanо‘zlariningportfelidan 
qimmatbahoqog‘ozlarnigarovgaqо‘yishorqalikreditolish-bulombard 
kreditihisoblanadi.Mamlakatlarningxalkarohisob-kitoblariniamalga 
oshirishrejasinibelgilash,xalqarohisob-kitoblarturi: 
Majburiyzaxiralarsiyosati-tijoratbanklarijalbqilganmablag‘laridan 
ma’lumbirqisminiMarkaziybankningzaxirafondigaо‘tkazilishidir. Marja–
banklarningoladiganfoizibilanberidiganfoiziо‘rtasidagifarqdir. Marja-
savdo,birja,sug‘о‘rtavabankamaliyotidatovarlarnarxi,valyuta 
vaqimmatbahoqog‘ozlarkо‘rsi,foizstavkalarivaboshqakо‘rsatkichlar 
farqiniifodalashuchunishlatiladiganatamadir. 
Markaziybank-о‘zsarf-xarajatlariniо‘zdaromadlarihisobidanamalga 
oshiruvchi,iqtisodiyjihatdanmustaqilmuassasabо‘lib,udavlatgerbi tushirilganvanomiyozilganmuhrigaega. 
Maxsuszahiralar-buzahiralarharbirkreditlarbо‘yichatashkiletilgan zahirasummalaridir. 
Maxsusimtiyozlikreditlashjamg‘armasi”-kichikvaо‘rtatadbirkorlik 
subyektlarigaimtiyozlikreditlar,shuningdek,mikrokreditlarberish 
maqsadidatashkilqilinganjamg‘armadir.Imtiyozlikreditberish 
jamg‘armasihisobidanberiladiganmikrokreditlarbо‘yichafoizstavkalari 
mikrokreditberilgankundagiMarkaziybankningqaytamoliyalash 
stavkasining50foizdanortiqbо‘lmaganmiqdordabelgilanadi Mikrokredit-
qarzoluvchigatadbirkorlikfaoliyatiniamalgaoshirish 
uchunengkamishhaqining1000baravarimiqdoridanoshmaydiganpul mablag‘idir. 
Mikrofirma-bumulkchilikshaklidanqa’tiynazar,ishbilanbandbо‘lgan 
xodimlarningо‘rtachayilliksoniishlabchiqarishsohasida20kishidan, 
xizmatkо‘rsatishsoxasivaboshqaishlabchiqarishgaaloqador 
bо‘lmagantarmoqlarda10kishidan,ulgurji,chakanasavdo,vaumumiy 
ovqatlanishsohasida5kishidanoshmagankorxonalar 
Milliyvalyutaningpariteti-milliyvalyutaqiymatiningxorijiyvalyuta 
qiymatiganisbatibо‘lib,uhisoblanadigankо‘rsatgichhisoblanadiva 
milliyvalyutakursinibelgilashuchunasosbulibxizmatqiladi. 
Muddatiuzaytirilgankredit-ayrimhollardakreditniqaytarishmuddati 
kelmasdanavvalqarzdortomonidanbankkataqdimetilganiqtisodiy 
asoslanganyozmailtimosnomaasosidakreditniqaytarishmuddatini 
keyinroqqasurilishitо‘g‘risidafilialkreditkomissiyalariqarorlariasosida 
Boshbankkreditqо‘mitasibilankelishilganholdaijobiyqarorqabul qilinganqarzlar. 
Muddatiо‘tgankreditlar-kreditshartnomasidabelgilanganqaytarish 
muddati,shuningdek,garchiularningmuddatiuzaytirilganbо‘lsa, 
uzaytirishmuddatihamtugaganqarzlardir.Muddatiо‘tgankreditlar 
iqtisodiymohiyatigakо‘raqaytarasmiylashtirilganhisoblanadi,chunki 
kreditshartnomasidamuddatiо‘tqazibyuborilganligiuchunoshirilgan foizstavkalariniqо‘llashkо‘zdatutiladi. 

---

Muddatiо‘tgankreditlar-qarzdortomonidankreditshartnomasidakо‘zda 
tutilgantо‘lashshartlarivajadvalibuzilganhamdaasosiyqarzvaunga 
doirfoizlarningnavbatdagitо‘lovimuddatiyetibkelgandansо‘ng tо‘lanmagankreditlar. 
Muddatlikredit-kreditshartnomasigakо‘ratо‘lavmuddatihaliyetib kelmaganssudadir. 
Nostrohisobvarag‘i-birbankningboshqabankdagihisobvarag‘i. Nota-(karzmajburiyati)(note)-
qiskamuddatli(3-6oy)pullidastak bulib,bankbilankelishuvasosidakarzoluvchininguznomigachikariladi, 
bozordajoylashtirilishikafolatlanadivasotilmagannotalarsotibolinadi, rezervkreditlarbilanta’minlanadi.Keng 
tarkalgannotalar– 
Yevronotalardir. 
Obligatsiya-“Obligo”–lotinchatilida“Karzolish”mazmuninibildiradi. 
Emitentgaobligatsiyaegasitomonidanmalum birpulmablagini 
kiritganligivaundakursatilganmuddatdanominalkiymatinixamda 
kushimchafoiztulabberishmajburiyatiniguvoxlovchikimmatlikogozdir. 
Obltgatsiyauningegasigaemitentningishiniboshkarishdakatnashish xukukinibermaydi. 
Obligatsiyalar-zayomoluvchilarni(emmitentini)vakreditlarni(investorni) 
munosabatlarinirasmiylashtiruvchikimmatlikog‘ozbulib,emmitentini 
belgilabpulsummasinikelishilganvaktdatulashshartiniifodakiladi. Overdraft-
kontokorrenthisobraqaminingmaxsusshaklihisoblanadi. 
Uningо‘zigaxosxususiyatishundaniboratki,bankmijozningasosiy 
“talabqilibolinguncha”depozithisobraqamidaqisqamuddat 
mobaynidadebetli(qoplanmagan)qoldiqbо‘lishigaruxsatberadi. Overdrafthisob raqamidan foydalanish 
xuquqieng ishonchli mijozlargaginaberiladi. 
Revalvatsiya-bumilliyvalyutakursiningchetelvalyutakursiga 
nisbatanoshirish.Revalvatsiyaasosanimportnirag‘batlantirishva 
milliybozorniо‘shamamlakattovarlaribilantо‘ldirishmaqsadida qо‘llaniladi. 
Remoliyalashtirishsiyosati-markaziybanktomonidantijoratbanklari 
ixtiyoridagitijoratVeksellarnihamdaqimmatbahoqog‘ozlarnigarovga olishvashuyо‘lbilankreditberishdir. 
Savdobalansi-eksportvaimportoperatsiyalaribо‘yichavalyutatо‘lovlari 
vatushumlarininghaqiqatdagisummasiaksettiriladi.Kreditgasotib 
olingantovarlarqiymatibuyerdaaksettirilmaydi. 
Svop(swap)–savdoqoidalarigaamalqilganxoldabittakarznitulash 
bо‘yichama’lumbirmuddatо‘tgandansо‘ngshartlarniо‘zgartirish bо‘yichabitim. 
Svopoperatsiyasi-birvalyutanispotoperatsiyasibо‘yichasotibolishva 
forvardshartibо‘yichasotishigayokiforvardshartibо‘yichasotibolish vaspotshartibо‘yichasotishgaaytiladi. 
Spotoperatsiyalari-valyutabitimituzilgandansо‘ng,valyutalarikkiish kunidakelibtushadiganoperatsiyalar. 
Ssudakapitali-qarzgaberilganpulishgasolinib,yangidanpultopish, daromadolishuchunishlatilishidir. 
Ssuda-qarzgaberiladiganpulssudadeyiladi. 
Substandart-buaktivlaraniqifodalangankamchiliklargaegabо‘lib,bu 
holatdastlabkishartnomagamuvofiqqarzqaytarilishishartlarining 
bajarilishigashubhauyg‘otadi.Substandartsifatidatasniflanganaktivlar 
bо‘yichatijoratbanklarqarzinitо‘lanmagansummasi25foizigateng bо‘lganzahiralariikkilantirishilozim. 
Substandartkreditlar-2tо‘lovdavridafoizyig‘indisitо‘lanmagan kreditlardir. 
Sug‘urtalash-bankningamalgaoshirayotganoperatsiyalaridayuzaga 
kelishimumkinbо‘lganrisklarnima’lumbirsug‘urtabadaliasosida 
sug‘urtakompaniyalaritomonidankо‘rilganzararniqoplabberish shartnomasinituzish. 
Sо‘nggiusul-mamlakatningoltinvalyutarezervlariniishlatishyо‘libilan 
tо‘lovbalansidefitsitiniqoplashgaaytiladi. 
Takliffoizstavkalariningxarkandaydarajasidainvestitsiyalarnikancha 
mikdordamablag‘beraolishigatayyorekanliginikursatadi. 
Talabdegandakorxonavauyxujaliklariniturlibaxodarajasida-foiz 
stavkasigakaramayjamimablag‘mikdorinikarzgaolishgarozibulgan xolatninazardatutadi. 
Tasdiqlangankafolatlar-kafolatlarnitasdiqlashshaklidanamoyon 
bо‘ladi.Masalan,bankо‘zmijozibо‘lganimportyorningtо‘lov 
majburiyatlaribо‘yichakafolatberganbо‘lsa,eksportyorningbankiham 

---

ushbukafolatlarbо‘yichamajburiyatniо‘zzimmasigaoladi.Buesa, 
mavjudkafolatlarnitasdiqlashyо‘libilanamalgaoshiriladi. 
Tasnifiybaholashmodeli-kreditnibaholashningballimodeli(reyting 
uslubi)vabankrotliknibashoratqilish(MDA–MultipleDiscriminate 
Analysisgaasoslanganstatistikbaholash)modellarigaasoslanadi. Ta’lim kreditlari-
tijoratbanklarifiliallaritomonidanoliyta’lim muassasalariningkunduzgibо‘limlarigatо‘lov-
kontraktasosidaqabul qilinganО‘zbekistonRespublikasifuqorosibо‘lgantalabalarningо‘qishi 
uchuntalabalarningо‘zlariga,ularningota-onalarigayokivasiylariga berilishimumkin. 
Ta’minlanmagankreditlar-birorbirta’minotsizberilgankreditlar. 
Ta’minlanmagankreditlar-birorbirta’minotsizberilgankreditlar. Tijoratbanki-
tijorattashkilotibо‘lib,bankfaoliyatidebhisoblanadigan 
yuridikvajismoniyshaxslardanomonatlarnijalbqilishvaularnikreditga 
berish,tо‘lovlarniamalgaoshirishbilanshug‘ullanuvchiamalga oshiradiganyuridikshaxsdir. 
Tijoratkrediti-sotuvchilarningxaridorlargatovarshaklidaberadigan kreditidir. 
Tranzaksiondepozitlar-yuridikshaxslarningbо‘shpulmablag‘lariularni 
mablag‘initalabqilibolingunchasaqlanadigandepozitturi. 
Tranzitkomissionbitimlar-birjadaishtiroketishhuquqiberilgan 
banklarningbirjadaishtiroketishhuquqiberilmagankreditinstitutlari nomidanishtiroketishi. 
Trastoperatsiyalari-bankmijoztopshirig‘ibilanma’lummulkni,pul, 
qimmatliqog‘ozlarkо‘rinishidasaqlash,о‘tkazishvaboshqarishniо‘z zimmasigaoladi. 
Tо‘g‘rikafolatlar–
bundakafolatberuvchitomonbevositaeksportimportoperatsiyalarigakafolatberadi.Bundamazkurtо‘lovbо‘yich
a majburiyatlarinitо‘liqо‘zzimmasigaoladi.Bundaykafolatlartо‘lov talabnomalaribо‘yicha hisob-
kitoblar,hujjatlashtirilgan akkreditiv bо‘yichahisob-kitoblardakengqо‘llaniladi. 
Tо‘lovbalansi
-
mamlakatningxorijiydavlatlarbilanbо‘ladiganaloqalari 
natijasidayuzagakeladiganvalyutatushumlarivatо‘lovlarining haqiqatdagisummasiaksettiriladi. 
Tо‘lovgalayoqatlilik-bankzarurmuddatlardakredit-omonatchilar, 
banklardavlatoldidagimajburiyatlarinitо‘lasummadabajaraolish layoqatinibildiradi. 
Umidsizdebtasniflangankreditlargaqaytarilmaydigankreditlarkiradi. Umidsizkreditlarbо‘yicha 
bankasosiyqarzning tо‘lanmagan summasiningfoizimiqdoridazahiralaryaratishikerak. 
Umumiyzahiralar-bundayzahiralarkreditportfeliuchuntashkiletiladi. 
Umumiyzahiralarkreditportfeligaxosbо‘lganyashirintavakkachilikdan 
ximoyaqilishmaqsadidatashkiletiladi.Ularodatdassudabо‘yicha 
qarzdorliksummasiganisbatanfoizdabelgilanadi. 
Umumiykapitalningyetarliligi-bankningumumiykapitalimiqdoriniriska 
tortilganaktivlarganisbatiniorqalianiqlovchikо‘rsatkich. 
Umumiyusullar-bankrisklaringmiqdoriniunidaromadlarigabog‘liq 
ravishdabaholashvabashoratqilishhamdabanklikvidliligiganisbatan 
belgilanganiqtisodiynormativlarnibajarishkiradi. 
О‘zaroaloqadorshaxslar-tijoratbankiaksiyadorlarivaboshqaruvidaо‘z 
faoliyatiyurituvchishaxslarningqarindoshlarihisoblanadi. 
О‘stirilmaydigan kreditlar-belgilangan tartibga muvofiq foizlar hisoblanishitо‘xtatiladigankreditlar. 
Faktoring-buxо‘jalikyurituvchisubyektlar–molyetkazibberuvchilarni (bundankeyingimatnda-
mijoz)ulartomonidanbank-moliyaagentiga tо‘lovchilardan(bundankeyingimatnda-
tо‘lovchi)jо‘natilgantovarlar, bajarilganishlaryokikо‘rsatilganxizmatlaruchunulartomonidan 
akseptlangan,lekinhalitо‘lanmagantо‘lovtalabnomalaribо‘yichapul 
tо‘loviniolishhuquqiniо‘tibberishlarievaziga,regreshuquqisiz, 
moliyalashtirishborasidagibankxizmatituridir. 
Xazinamajburiyatlari-uningegasitomonidanmalumbirpulmablagini 
byudjetgakiritganligivauningbutunaylanishdavridaanikchegaralangan 
foiznitulabberishmajburiyatiniguvoxlovchikimmatlikogozidir. Xalqarokafolatlar-
tovarlarvakapitallarharakatiniuzluksizvadoimiy 
harakatqilinishinita’minlanishigaxizmatqilibMarkaziybanklar,tijorat 
banklari,korporatsiyalar,hukumatvaxalqarotashkilotlartomonidan beriladi. 

---

Xalqarokredit–birdavlat,shudavlatbanki,huquqiyshaxsitlmonidan 
ikkinchibirdavlatga,uningbanklariga,boshqahuquqiyshaxslariga 
muddatlilikvatо‘lovlilikasosidaberiladigankreditdir. 
Xalqarokreditmunosabatlariningsubyektlari-tijoratbanklari,markaziy 
banklar,davlatorganlari,yirikkorxonalar,regionalvaxalqaromoliyakredittashkilotlariqatnashadi. 
Xalqarokredit-bussudakapitaliningxalqaromiqyosdagiharakatibо‘lib, 
buxarakattovarvavalyutakо‘rinishidagimablag‘larniqaytaribberishlik, 
muddatlilikvaxaqtо‘lashlikasosidaberishbilanbog‘liqdir. 
Xalqarohisob-kitoblar
-
tashqisavdo,kapitallarvakreditlarningharakati 
bilanbog‘liqvalyutaviyoperatsiyalar,valyutadaoldi-sotdiqilish 
operatsiyalarivaboshqatovarsizharakatdagioperatsiyalarmajmui tushuniladi. 
Xaridavansi-eksportnikreditlashningbirformasibо‘libhisoblanadiva 
shuvaqtningо‘zidaimportyorningmajburiyatinita’minlovchivositadir. 
Chunkiimportyorо‘zibuyurtmabergantovarnisotibolishgamajbur 
bо‘ladi.Rivojlanganmamlakatlarningimportbilanshug‘ullanuvchi 
firmalaririvojlanayotganmamlakatlardanfarqliо‘laroq,xaridavansidan 
shudavlatlarningqishloqxо‘jalikmahsulotlariniolibchiqibketishda foydalanmoqdalar. 
Hisoblikredit-Vekselnitijoratbankigasotishyо‘libilanolinadigan kreditdir. 
Chetelvalyutalarinidiversifikatsiyaqilish-birvaqtningо‘zidabirnechta 
chetelvalyutasidarezervlartashkilqilishtushuniladi. 
Shubhalikreditlar—buziyonqilishehtimoliyuqoribо‘lgan,lekinayrim 
ijobiyamallarimavjudbо‘lganushbukreditlarsharoitoydinlashguncha 
shubxalidebtasniflanadi.Shubhalidebtasniflangankreditlargaasosiy 
tо‘lanmagansummasini50foizinimiqdoridaza¬hiratashkiletiladi. Shubhalikreditlar-
3tо‘lovdavridafoizyig‘indisitо‘lanmaganva1marta asosiyqarzyig‘indisitо‘lanmagankreditlardir. 
EAV-mamlakatningtо‘lovbalansinijoriyoperatsiyalarbо‘limiga valyutaviy cheklashlarbо‘lmasa,bu 
mamlakatning pulierkin almashadiganvalyutadebtanolinadi. 
Emitent-qimmatliqog‘ozlarnichiqargantashkilothisoblanadi. 
YAIMdeflyatori-mamlakatdanarxlarumumiydarajasiningо‘sishini 
ifodaetuvchiumumlashtiruvchimakroiqtisodiykо‘rsatkich.Unominal 
YAImhajminirealYAIMhajmigabо‘lishorqalianiqlaniladi. 
Yakkatartibdagitadbirkorlik-yuridikshaxstashkiletmaganholda 
jismoniyshaxs(yakkatartibdagitadbirkor)tomonidantadbirkorlik faoliyatiningamalgaoshirilishidir. 
Yalpiichkimahsulot–ma’lum davrichidamamlakathududida 
rezidentlarivanorezidentlartomonidanishlabchiqarilganpirovardtovar vaxizmatlaryig‘indisidir. 
Yaxshi-ushbuaktivlarbо‘yichaqarzlarningо‘zmuddatidatо‘lanishi ADABIYOTLAR 
O‘zbekistonRespublikasiQonunlari 
1.O‘zbekistonRespublikasiKonstitutsiyasi.-T.:“O‘zbekiston”,2020y. 
2.O‘zbekistonRespublikasining“Ta’limto‘g‘risida”giQonuni.Toshkent, 
“O‘zbekiston”,2020yil23sentyabr.O‘RQ-637. 
3.“O‘zbekistonRespublikasiningMarkaziybankito‘g‘risida”giO‘RQ-
582sonliQonuni.11.11.2019yil.
https://lex.uz/docs/4590452
. 
4.O‘zbekistonRespublikaciningByudjetkodeksi.26.11.2013yil. 
https://www.lex.uz/docs/2304138
.O‘RQ-360-
son bilan tasdiqlangan. 
26.12.2013yil. 
O‘zbekistonRespublikasiPrezidentiasarlari 
5.O‘zbekistonRespublikasiPrezidentiShavkatMirziyoevningOliy 
MajlisgaMurojaatnomasi.24.01.2020.
www.uza.uz
6. O‘zbekistonRespublikasiPrezidentiShavkatMirziyoevning 
O‘zbekistonRespublikasimustaqilliginingyigirmato‘qqizyilligiga 
bag‘ishlangantantanalimarosimdaginutqi.
www.uza.uz
7.MirziyoyevSH.M.“Tanqidiytahlil,qat’iytartib-intizomvashaxsiy javobgarlik-
harbirrahbarfaoliyatiningkundalikqoidasibo‘lishikerak”.T., 2017.104b. 

---

8.MirziyoyevSH.M.“Buyukkelajagimiznimardvaoliyjanobxalqimizbilan 
birgaquramiz”.Toshkent.O‘zbekiston.2017. 
9.
MirziyoyevSh.M.“Erkinvafarovon,demokratikO‘zbekiston 
davlatinibirgalikdabarpoetamiz”.-Toshkent:“O‘zbekiston”NMIU,2017.- 
56b. 
10.
MirziyoyevSh.M.“Qonunustuvorligivainsonmanfaatlarini ta’minlash–
yurttaraqqiyotivaxalqfarovonligininggarovi”.-Toshkent: 
“O’zbekistan”NMIU,2017.-48b. 
O‘zbekistonRespublikasiPrezidentiFarmonlariva 
VazirlarMahkamasiQarorlari 
11.O‘zbekistonRespublikasiPrezidentining2017yil7fevraldagi 
“O‘zbekistonRespublikasiniyanadarivojlantirishbo‘yichaharakatlar strategiyasito‘g‘risida”PF-4947-
sonli
Farmoni
. 
12.“
Mahallainstitutiniyanadatakomillashtirishchora-tadbirlarito‘g‘risida
” 
giO‘zbekistonRespublikasiPrezidentiningFarmoni03.02.2017yildagiPF- 
4944-son,kuchgakirishsanasi04.02.2017 
13.“
Ishhaqi,pensiya,nafaqavastipendiyalarnito‘lashmexanizmini takomillashtirishga doirqo‘shimcha chora-
tadbirlarto‘g‘risida
”gi 
O‘zbekiston14.RespublikasiPrezidentiningqarori02.02.2017yildagiPQ- 
2753-son,kuchgakirishsanasi03.02.2017 
15.
«Korrupsiyagaqarshikurashishto‘g‘risida»giO‘zbekistonRespublikasi
Qonunining qoidalariniamalga oshirish chora-tadbirlarito‘g‘risida 
O‘zbekistonRespublikasiPrezidentiningqarori02.02.2017yildagiPQ-2752son,kuchgakirishsanasi06.02.2017 
16.“
Tadbirkorliksubyektlarigadavlatxizmatlariniko‘rsatishmexanizmlarini takomillashtirishga 
doirqo‘shimcha chora-tadbirlarto‘g‘risida
”gi 
O‘zbekistonRespublikasiPrezidentiningqarori01.02.2017yildagiPQ-2750son,kuchgakirishsanasi02.02.2017 
17.“
Respublikadabankplastikkartochkalariasosidanaqdpulsizhisobkitobtiziminiyanadarivojlantirishuchunqula
yshart-sharoitlaryaratish chora-tadbirlarito‘g‘risida
”giO‘zbekistonRespublikasiPrezidentining 
Qarori02.02.2017yildagiPQ-2751-son,kuchgakirishsanasi13.02.2017 
18.O‘zbekistonRespublikasiPrezidentining«O‘zbekistonRespublikasining 
2017yilgiasosiymakroiqtisodiyko‘rsatkichlariprognozivadavlatbyudjeti 
parametrlarito‘g‘risida»2016yil27dekabrdagiPQ-2699-sonliqarori 
19.
O’zbekistonRespublikasiPrezidentining 2020yil19martdagi 
"Koronaviruspandimeyasivagloballinqirozholatlariningiqtisodiyot 
tarmoqlarigasalbiyta’siriniyumshatishbo’yichabirinchinavbatdagichoratadbirlarto’grisidagi"PF-5969-
sonliFarmoni. Asosiyadabiyotlar 
14.OmonovA.A,QoraliyevT.M“Pul,kreditvabanklar”Darslik.T.:“IQTISOD-MOLIYa”,2012y.-562b. 
15.RashidovO.Yu.,AlimovI.I.,ToymuxamedovI.R.,TojiyevR.R.Pul, kreditvabanklar.Darslik.—
T.:TDIU.2011y.—428b. 
16.MullajanovF.M.O’zbekistanRespublikasibanktizimi.-Toshkent: O’zbekistan,2011y.-368b. 
17.SaidovD.,QulliyevI.Pulmuomalasivakredit.O’quvqo’llanma.T.:“IQTISOD-MOLIYA”,2014y.-263b. 
Qo‘shimchaadabiyotlar
18.QaraliyevT.SattarovO.vaboshqalar“Tijoratbanklarifaoliyatitahlili”. O’quvqo’llanma.2013-yil.192bet. 
19.Dengi,kredit,banki.Uchebnik.BolvachevA.I.,BogachevaM.Yu.,INFRAM2012g.-591s. 
20.AbramovaM.A.Dengi,kredit,banki.-M.:KNORUS,2014.-312s. 
21.LavrushinaO.I.Dengi.Kredit.Banki.Uchebnik.-M.:KNORUS.2013.448 
s. 
Cheteladabiyotlari 

---

22.FredericS.Mishkin.Theeconomicsofmoney,bankingandfinancial 
markets.PearsonEducationLimited.2013.695pages. 
23.JesusHuertadeSoto.Money,bankcredit,andeconomiccycles.Union 
Editorial.2009.885pages 
Internetmanbalari 
24.
www.gov.uz-
O’zbekistonRespublikasiDavlathokimiyatiportali. 
25.
www.mfer.uz- 
O’zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy 
aloqalar,investitsiyalarvasavdoVazirliginingrasmiysayti 
26.
www.mf.uz
.-O‘zbekistonRespublikasiMoliyavazirliginingrasmiysayti 
27.
www.stat.uz.-
O‘zbekistonRespublikasiDavlatstatistikaqo‘mitasi 
28.www.Lex.uzO‘zbekistonRespublikasiQonunhujjattlarima’lumotlari milliybazasi. 

---