1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
9.21. Caliciviridae oilasi (Kalitsiviruslar) (116) 
 
 
62-rasm.Kalitsiviruslar virioni

---

 
 
260 
 
63-rasm. Cho‘chqalarni vezikulyar ekzantema virusi (117)
 
Caliciviridae oilasi morfologiyalari bir xil, ammo antigen strukturalari 
bilan farqlanadigan RNKpozitv birzanjirli katta guruh viruslarni birlashtiradi, 
virionlari qobig‘i yuzasidagi kosasimon chuqurchalari borligi bilan xarakterlidir, 
ularni nomini kelib chiqshi ham shundan olingan, ya’ni calyx, yoki chalice – 
kosa degan ma’noni bildiradi.
Oilaning tarkibida 4 ta avlod bor: 
Veziviruslar avlodi (Vesiviruslar),
Lagoviruslar avlodi (Lagoviruslar),
Norfolkga o‘xshash viruslar avlodi (noroviruslar) (Noroviruslar) va
Sapporoga o‘xshash viruslar (sapoviruslar) (Sapoviruslar).
Birinchi ikki avlod viruslari hayvonlarda kasallik qo‘zg‘atadi, ikkita 
keyingisi esa odamlarda kasallik qo‘zg‘atadi. 
Kalitsiviruslarni kasallantiradigan ho‘jayilari doirasi juda kengdir, yani 
ularni cho‘chqa, mushuk, dengiz sheri, morj, odam, buzoq, jo‘ja, norka, reptiliy, 
amfibiy va hasharotlardan ajratildi.
Oilaning tipik virusi
cho‘chqalarni vezikulyar ekzantemakasalligi 
virusidir. Bu kasallik 1932 yili Janubiy Kaliforniyada ajralilgan va AQSHda 1956 
yilda butunlay yo‘qotilgan. 1972 yili bu kasallik Saxalin orolidagi cho‘chqachilik
ho‘jaligida topilgan. 
Kalitsiviruslarni virionlari qobiqsiz kubsimon simmetrili diametri 35-40 
nm.Ularda 180 bir xil o‘xshash oqsil molekulalari (m.m. 60 000) bo‘lib, ular 
dugsimon dimer bo‘lib to‘plangan struktura birliklarini tashkil qiladi, ular o‘z 
navbatida 32 ta kosasimon chuqurchalarni hosil qiladi va bu esa ularni 
virionlariga noyob ko‘riniishlarni beradi. 
Struktura oqsillari virionni 82 % ni tashkil qiladi. Virionda bitta eng 
asosiy polipeptid va bitta minor polipeptid bor. Undan tashqari yana bitta
kichikroq polipeptid bo‘lib (VPg), u virusni yuqumliligini belgilashda rol 
o‘ynab, virion RNK si bilan kovalent bog‘langandir.
Bu oqsillarni molekulyar massalari 60-70, 15-19, 10-15 kD ni tashkil 
qiladi. Minor oqsil virionni 2% ni tashkil qiladi. Olimlar bu polipeptid hujayraga 
qarashli bo‘lishi ham mumkin degan fikr bildirishadi. Virionda 180 ta asosiy 

---