1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
182 
sistematikasini birmuncha o‘zgartirib viruslarni o‘simlikni avlodi nomi bilan 
belgiladi va unga “virus” so‘zini va unga avval berilgan tartib raqamini qo‘yishni 
taklif qildi. M., tamaki mozaikasi virusini Nicotiana virus 1 deb nomlandi.. 
Viruslarni shtammlarini belgilash uchun virus nomiga harflar qo‘shib atashni 
taklif qildi M., Nicotiana virus 1 A va h.
1939, 1948 yillarda F. Xolms viruslarni binominal nomenklatura bo‘yicha 
nomlashni taklif qildi. U hamma viruslarni bir xil prinsip asosida klassifikatsiya 
qildi va barcha viruslarni Virales tartibiga birlashtirdi va ularni uchta tartibga 
ajratdi: Phagineae (bakteriofaglar), Phitophagineae (o‘simlik viruslari) va 
Zoophagineae (hayvon viruslari). Ammo bu klassifikatsiya ham viruslarni barcha 
xususiyatlarini o‘z ichiga olaolmadi. 
1966 yili A.E.Protsenko viruslarni tuzilishi va virus zarrasi xususi 
imkoniyani berishi mumkinligini ko‘rsatdi. U fitopatogen viruslarni 
Ribonukleoproteinales sinfiga birlashtiradi. Oila, avlod va turlarga ajratadi. M., 
tamaki mozaikasi virusini Bacilliaformae oilasiga, Virotrix avlodiga kiritadi va 
uni quyidagicha nomlaydi Virotrix ivanowskii Ryzkov. Viruslarni Vira olamiga 
ajratib ularni esa ikkita olamchalarga: Dexyvira va Ribovira larga bo‘ladi. 
Yangi ma’lumotlarni paydo bo‘lishiga qarab klassifikatsiya ham boyib, 
o‘zgarib bordi. 1971 yili B.D.Xarrison va boshqalar klassifikatsiyasida 50 ta 
belgini ishlatishni taklif qilishdi. Fitoviruslar xususiyatlarinini qiyosiy o‘rganib, 
ularni MKTV talablariga asoslanib 26 ta guruhga bo‘linadi.
Dunyo 
fitovirusologlari 
“viruslar 
guruhi” 
degan 
tushunchani 
ishlataboshladilar. Har bir guruhda tipik vakilini asosiy xususiyatlari yoziladi va 
uni qarindoshlari ko‘rsatiladi. Guruhni nomi tipik vakilni nomi bilan ingliz tilida 
ataladi. M., tamaki mozaikasi virusi guruhi tobamoviruslar guruhi deyiladi 
(tobamovirus – tobacco mosaic virus). 
Ma’lumki fitoviruslarni Gibbs va Xarrison birqancha guruhlarga bo‘ladi, 
unda u har bir virusni guruhi va hususiyatlarini kriptogrammalar orqali belgilaydi.