1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

birinchi kashf qilgan olim - D.I. Ivanovskiy
deb tan olingan va 1982 yil viruslarni ochilish yili
deb hisoblanadi. 
 

---

 
 
17 
 
2.2.1. Bakteriofaglarni ochilishi 
Bakteriya viruslari haqidagi birinchi ma’lumot 1896 yy. Xankin (balki 
Xavkin) tomonidan berilgan. Paster Instituti solnomasida u: “Hindistonning 
ba’zi dar’yo suvlari bakteritsidlik xususiyatga ega” deb fikr bildiradi va bu 
xususiyat albatta, bakteriya viruslari bilan bog‘liq ekanligi haqida ma’lumot 
berilgan deyish mumkin. 
Bakteriya viruslari borasida yana N.F.Gamaleya 1898 yilda bakteriyalarni 
ham virus bilan kasallanishini aniqlaydi va ularni “bakteriolizinlar” deb ataydi. 
1915 y. F.(19) dan olindi. Mikrokokklar kulturasida shishasimon tiniqlashish 
(shaffoflashish) kabi o‘zgarishini (steklovidnoe pererojdenie) va bu agentni
bakterial filtrdan o‘tgandan so‘ng ham shu xususiyatini saqlashini aniqlaydi. 
1917 yili shu olim tomonidan dizenteriya bakteriyalarini kasallantiruvchi 
dizenteriya bakteriofagi ochiladi. 1914-1915 yillarda D
,
Errel va undan mustaqil 
ravishda Tuortlar bu hodisalarni o‘rganib, ularni tirik agent - mavjudot
ekanligini aytib, bu hodisani mohiyatini ochib berishadi va ularni bakteriofaglar 
deb atashadi. Ammo ularning zamondoshlari bu fikrlarini ancha vaqtgacha tan 
olishmasdan bu agentlarni fermentlar deb hisoblab yurishdi. Olingan faktlar va 
kuzatishlar asosida bir necha yillar ilgari I.Mechnikov “O‘ta kichik mavjudotlar 
biologiyasini o‘rganish virusologiyaning rivojlanish yo‘lidan borishini, 
mikrobiologiyaning 
rivojlanishi 
va 
takomillashishi 
ko‘zga ko‘rinmas 
dushmanlarni uchratilishini va yuqumli kasalliklar haqidagi qo‘rquvni 
yo‘qotilishiga olib keladi”- deb, bashorat qilgan edi. Uning vafotidan (1916 y.) 
keyin u aytganidek virusologiya fanining rivojlanishi boshlandi. Viruslarni 
o‘rganishni yangi metodlarini ochilishi qator viruslarni kashf qilinishiga sababchi 
bo‘ldi.