1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
13 
Edvard Djenner Lui Paster Dmitriy 
Ivanovskiy 
(1749—1823)
(1872-1895) (1864-1920) 
Bolani sun’iy emlangan joyida tipik pustula hosil bo‘ladi va u 14 kundan 
so‘ng butunlay yo‘qoladi. Endi Djenner bolaga xaqiqiy chechakda hosil bo‘lgan
yara (pustula) suyuqligidan olib o‘tkazadi. Bola endi umuman chechak kasalligi 
bilan kasallanmaydi. Shunday qilib vaksinatsiya qilish g‘oyasi tug‘iladi va 
tasdiqlanadi, shundan kelib chiqib, vaksina atamasi (
vacca
- lotincha sigir degan 
ma’noni anglatadi) amaliyotga kiritilgan. 1940 yillarda chechakka qarshi 
vaksinani buzoqlarni chechak virusi bilan kasallantirib tayyorlangan. Chechak 
kasalligini virusi esa 1904 yildagina kashf qilinadi. Demak, birinchi vaksina
chechak virusiga tayyorlandi, ya’ni chechak - idora qilish imkoniyati yaratilgan 
birinchi virus kasalligidir. Keyingi qilingan ishlar muvaffaqiyati chechak 
kasalligini butunlay dunyo bo‘yicha yo‘qotilishiga olib keldi. Chechak 
kasalligidan keyingi vaksinasi tayyorlangan virus kasalligi bu - qutirish kasalligi 
bo‘ldi. Lui Paster qutirish kasalligini yuqumliligidan tashqari boshqa sabablarini 
bilmasa ham kasallikni qo‘zg‘atuvchisini yuqumliligini kuchsizlantirish prinsipini 
- 
attenuirlashni
qo‘llaydi. Kasallikni qo‘zg‘atuvchisini kuchsizlantirish 
maqsadida quyonlarni ishlatadi. Buning uchun qutirish kasalligidan o‘lgan itning 
miya to‘qimalarini quyon miyasi to‘qimalariga yuboradi. Quyon o‘lgandan so‘ng 
uning miya to‘qimasini boshqa quyon miyasiga yuboradi va hokazo. Shu kabi 
passajlar (o‘tkazishlar)ni to quyon miya to‘qimalari adaptatsiya qilguncha 100 ga 
yaqin passaj qiladi. Endi u quyon miyasi to‘qimasidan olib it organizmiga – 
terisining ostiga yuborganda u o‘rtacha patogenlik xususiyatini namoyon qiladi. 
Bunday “qayta tarbiyalangan” - attenuirlangan qo‘zg‘atuvchini Paster yuqori 
patogenlikga ega “yovvoyi” qo‘zg‘atuvchidan farqlash uchun “fiksirlangan” 
qo‘zg‘atuvchi deb ataydi. Keyinchalik Paster “fiksirlangan” qo‘zg‘atuvchi 
konsentratsiyasini sekin asta oshirish va ular bilan in’eksiya qilishdan iborat 
bo‘lgan immunitet hosil qilish metodini ishlab chiqadi.

---