1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
132 
ayrim masshtab ishlatiladi. Agar abssiss o‘qida faglar uchun minutlar (o‘nlab 
minutlar) olingan bo‘lsa, hayvon viruslari uchun bu o‘qga soatlar (o‘nlab soatlar) 
qo‘yiladi. Bir hujayrada hosil bo‘ladigan yangi viruslar miqdori o‘ntadan o‘n 
minglargacha borishi mumkin. 
Latent davrida
hujayradagi virus miqdorini aniqlash qiziq natijalar beradi. 
Latent 
davri
vaqtida hujayra ichida bitta yoki birqancha fag bo‘lishiga 
qaramasdan faqat bitta infeksion markaz beradi va bitta blyashka hosil qiladi. 
SHuning uchun hujayra ichidagi haqiqiy virus miqdorini aniqlash uchun 
titrlashdan oldin hujayrani buzish kerak bo‘ladi. Xuddi shunday tajriba 
qo‘yilganda paradoksal holat kuzatildi. Latent davrni boshlanishida hujayra 
yuqumli markaz bo‘lishiga qaramasdan hujayra ichida umuman fag topilmadi. 
Agar uni parchalamaganda bir necha minutdan so‘ng bu hujayrada bir qancha 
yangi fag zarralari avlodi hosil bo‘lar edi. Shunday qilib infeksion jarayonning 
ma’lum davrida kasallangan hujayrada etilgan fag topilmaydi, latent davrni 
ikkinchi yarmida paydo bo‘ladi (14-rasm). 
Infeksion davrning fag topilmagan 
davriga eklips (zatmeniya) davri deb ataldi
. Eklips davri boshqa viruslarda 
ham mavjudligi aniqlandi. Biror biologik agentni viruslar guruhiga kiritishda 
eklips davri asosiy mezonlardan hisoblanadi. 
14- rasm. Viruslar tomonidan qo‘zg‘atiladigan infeksion jarayon 
bosqichlarining sxemasi (1) 
1 — “bittadan portlatish” usulida olingan virus ko‘payishi egri chizig‘i; 
2 —virusni hujayra ichida ko‘payishi.
Ordinata o‘qida infeksion davrning o‘tish vaqti, minutlarda; 
Absitsa o‘qida hosil bo‘lgan blyashkalar (yuqumli markazlar) soni 
Infeksion jarayonning asosiy parametrlarini aniqlashni ikkinchi yo‘li
ham bor. Bunda bitta hujayrani fag bilan kasallantirib olingandagi natijalardir. 
Buning uchun erkin fagdan ozod qilingan, fag bilan kasallangan hujayralarni 
shunday suyultirish kerakki unda bir ml da bitta (yoki undan kam) hujayra 
bo‘lsin. So‘ngra bu hajmdagi suyuqliklarni ayrim probirkalarga quyiladi; bunda 
ba’zi probirkalarda umuman hujayra bo‘lmaydi, ozgina qismda esa ikkita yoki 
undan ortiq hujayra bo‘ladi.