Buxoro Davlat Universiteti 9-5-19 guruh talabasi Haydarov Diyorning Makro Iqtisodiyot fanidan tayorlagan mustaqil ishi

Makroiqtisodiy nazariya yana bir muhim ko'rsatkich - potentsial YaIMdan foydalanadi
, 
bu esa barqaror narxlar sharoitida mavjud resurslardan maksimal darajada foydalangan holda 
IQTISODIYOTning uzoq muddatli ishlab chiqarish imkoniyatlarini bildiradi. Boshqacha qilib 
aytganda, potentsial YaIM barcha resurslarning to'liq bandligiga mos keladigan YaIM darajasi 
sifatida aniqlanadi. Bu alohida ahamiyatga ega 
ko'rsatkich iqtisodiy tsikllar, inflyatsiya, iqtisodiy o'sish muammolarini o'rganishda, haqiqiy 
YaIMning uning potentsial darajasidan chetga chiqish sabablari tahlil qilinganda mavjud. 
Shu bilan birga, potentsial YaIMni hisoblash qiyinligini ta'kidlash kerak. Shunday qilib, 
ishsizlikning tabiiy darajasi (inflyatsiyani tezlashtirmaydigan ishsizlik darajasi) yoki ishlab 
chiqarish quvvatlaridan to'liq foydalanish darajasi kabi turli xil boshlang'ich qiymatlardan 
foydalanish tufayli ma'lum bir davr uchun mamlakatning potentsial yalpi ichki mahsulotini 
baholash juda katta farq qilishi mumkin. . 
Milliy hisoblar tizimini ko'rib chiqishda YaIM har doim birinchi o'rinda turadi. 
Bu mamlakatda yil davomida ishlab chiqarilgan barcha tovarlarning umumiy 
bozor qiymatini anglatadi. GNPdan farqli o'laroq, ushbu ko'rsatkich ushbu 
jarayonda ishlatiladigan omillarni kimga tegishli ekanligini hisobga olmaydi. 
Uni hisoblashning bir necha usullari mavjud. Birinchisi xarajatlar nuqtai 
nazaridan. Iste'molchilar, firmalar va davlatning barcha kassa xarajatlari, 

---

shuningdek sof eksport xulosa qilinadi. Shunday qilib, milliy hisoblar tizimidagi 
investitsiyalar tijorat sektoriga investitsiyalar shaklida ham hisobga olinadi. 
YaIMni hisoblashning ikkinchi usuli - bu daromad. Ikki marta hisoblashni 
istisno qilish uchun, bu holda qo'shimcha qiymat ko'rsatkichi ishlatiladi. 
YaIMni hisoblashning ikkala usuli ham bir xil natijani berishi kerak. Biroq, 
amalda raqamlar biroz farq qilishi mumkin. YaMM - bu yalpi ichki mahsulot va 
sof eksport o'rtasidagi farq. Ushbu indikatorni hisoblash allaqachon ko'rib 
chiqilganga o'xshaydi. 
Sof eksport - bu chet elda sotilgan va boshqa mamlakatlarda sotib olingan 
mahsulotlarning yakuniy qiymatiga nisbati. Odatda, YaIM va YaMM o'rtasidagi 
farq unchalik katta emas va taxminan 0,5-1,5% ni tashkil qiladi. Ushbu ikkita 
ko'rsatkichdan foydalangan holda milliy hisoblar tizimi bir qator ko'rsatkichlar 
bilan to'ldiriladi. Ular orasida: 
•
NNP yoki sof milliy daromad. Bu mamlakatning ishlab chiqarish 
salohiyatini ob'ektiv tavsiflovchi ko'rsatkichdir. U faqat aniq 
investitsiyalarni ko'rib chiqadi. NNP YMM va amortizatsiya o'rtasidagi 
farqga teng. Ikkinchisi asta-sekin ishlab chiqarilgan tovarlarning narxiga 
o'tkaziladi, shuning uchun uni ikki marta hisobga olishning ma'nosi yo'q. 
•
Milliy daromad (NI). U ishlab chiqarilgan tovarlar va ko'rsatilgan 
xizmatlarning umumiy qiymatini anglatadi. Uni hisoblash uchun NNPdan 
bilvosita soliqlarni olish kerak. 
•
Shaxsiy daromad (LD). Ushbu ko'rsatkich xo'jalik yurituvchi 
sub'ektlarning umumiy daromadlarini tavsiflaydi. NDdan farqli o'laroq, 
bu olingan daromaddir. Ushbu ko'rsatkich milliy iqtisodiyotni tavsiflash 
uchun juda muhimdir, chunki barcha daromadlar resurs egalarining 
ixtiyorida bo'lmaydi. LD ijtimoiy sug'urta badallari, daromad solig'i, 
transfertlar va davlat zayomlari bo'yicha foizlarni hisobga olmaganda ND 
ga teng. 
•
Bir marta ishlatiladigan shaxsiy daromad (RLD). Ushbu ko'rsatkich LD 
va individual soliqlar o'rtasidagi farqdir. 
•
Sof koeffitsientli daromad (PFD). Ko'rsatkich mamlakat fuqarolari va 
uning hududidagi chet elliklar daromadlari o'rtasidagi nisbatni tavsiflaydi.