I bob. O‟zbekiston soliq tizimini yanada rivojlan

1.2.  Yuridik  shaxslardan  olinadigan  foyda  solig‟ining  byudjet 

daromadlari tarkibidagi ahamiyati 

 

Iqtisodiyotni 

modernizatsiyalash 

sharoitida 

tadbirkorlik 

subyektlari 

faoliyatini  davlat  tomonidan  tartibga  solishning  asosiy  va  samarali  shakli  –  bu 

mamlakatning soliq siyosatidir.  

Respublikamizda  davlat  byudjeti  daromadlarining  asosiy  manbai  sifatida 

bilvosita  soliqlardan  keng  foydalanilayotgan  bo‘lsada,  borada,  soliq  siyosatining 

amalga  oshirilishida  soliq  yukini  kamaytirish,  soliqqa  tortish  mexanizmlarini 

soddalashtirish 

(ixchamlashtirish), 

soliqlarning 

rag‘batlantiruvchi 

rolini 

kuchaytirish,  soliq  imtiyozlari  va  preferensiyalarni  joriy  etish  orqali  ishlab 

chiqarishni  rivojlantirish  va  kengaytirish  hamda  modernizatsiya  qilish,  texnik  va 

texnologik  jihatdan  qayta  jihozlash,  respublika  eksport  salohiyatini  oshirish, 

iqtisodiyotga chet el investitsiyalarini jalb qilishga alohida e‘tibor qaratilmoqda. 

Yuridik  shaxslardan  olinadigan  foyda  solig‘ining  mamlakat  ijtimoiy-

iqtisodiy taraqqiyotidagi o‘rni va ahamiyati beqiyos bo‘lib hisoblanadi. 

Birinchidan,  foyda  solig‘i  obyektini  imtiyozlar  orqali  tartibga  solish  soliq 

to‘lovchining  o‘ziga  bog‘liq  qilib  qo‘yilganligi,  korxonalarni  mahsulot  ishlab 

chiqarish  hajmini  o‘tgan  yildagiga  nisbatan  oshirishga  sifatli  mahsulot  (tovar) 

ishlab  chiqarishga  undaydi.  Qo‘lga  kiritilgan  va  korxona  balansidagi  foydani 

noo‘rin  sarflashni  qisqartiradi  va  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  qaytim  beradigan  xo‘jalik 

tarmoqlariga investitsiyani yo‘naltirishga qaratadi, uni tez ishga solishga imkoniyat 

tug‘diradi. 

Ikkinchidan,  foyda  solig‘i  korxonalarning  mablag‘larini  uy-joy  qurilishiga 

sarflashga va ularni eksport hajmini oshirishdan foyda olishga qiziqtiradi. Chunki, 

bunday  foydaning  soliqdan  ozod  etilishi  korxonaning  moliyaviy  ahvolini 

mustahkamlaydigan to‘lov qobiliyatini kuchaytiradi. 

Uchinchidan,  yuridik  shaxslardan  olinadigan  foyda  solig‘i  bo‘yicha 

belgilangan  imtiyozlarga  amal  qilish  orqali  ishlab  chiqarish  xarajatlarini 

kamaytirishga,  sifatli  mahsulot  ishlab  chiqarish,  xizmatlar  ko‘rsatish  sohalarida 

---

16 

sifat  o‘zgarishlarining  ijobiy  tomonga  siljitilishiga  erishish  mumkin  bo‘ladi  va 

byudjet daromadlarini oshirishga qulay shart-sharoit yaratiladi.  

iqtisodiyotda  tarkibiy  qayta  o‘zgarishlarni  chuqurlashtirish  va  diversifi-

katsiyalash,bunda  foyda  solig‘i  stavkasini  pasaytirish  orqali  xo‘jalik  yurituvchi 

sub‘ektlarning  investitsion  faoliyatini  rag‘batlantirishga  imkoniyatlar  yaratish  va 

foyda  solig‘i  bazasiga  qayta  qo‘shiluvchi  xarajatlar  tarkibini  ixchamlashtirishga 

asosiy e‘tibor qaratilmoqda. 

1-jadval