Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

Nutq o`stirish ishlarining rejasi 
Rejada quyidagilarni inobatga olish lozim bo`ladi: 
1. O`quvchilarning tasavvuri va nutqining qay holdaligini aniqlash: 
a) so`z boyligi; 
b) savollarga javob berishi; 
v) o`z uyidagi hayoti, o`yinlari, mehnati haqida gapirishi; 
g) ertak va she’r ayta olishi; 
d) nutqidagi nuqsonlarni aniqlash (tovushlarni noto`g`ri talaffuz etishi, 
duduqlanishi yoki tilining chuchukligi). 
2. O`quvchilarga gap va so`zlarni aniq, tushunarli va o`rtacha ovoz bilan 
talaffuz etishni mashq qildirish: gapni so`zlarga, so`zni bo`g`inlarga, bo`g`inni 
tovushlarga to`ldirish. 
3. Lug`at ishi: 
a) o`quvchilarning so`z boyligini aniqlash va kengaytirish; 
b) narsalarni uydagi va sinfdagi buyumlar; o`yinchoq va o`quv qurollari; 
sabzavotlar deb turlarga ajrattirish; 
v) narsalarning rangi va shakli bilan tanishtirish; 
g) kuzatish va sayohat jarayonida o`quvchilar lug`at boyligini 
kengaytirish; 
d) she’r, topishmoq, ertaklar ayttirish jarayonida o`quvchilar lug`atini 
aniqlash va boyitish; 
ye) 
o`quvchilarga 
o`yin 
nomlarini 
ayttirish; 
o`yin 
davomida 
qo`llaniladigan yaqin-uzoq, erta-kech, yuqori-past, chaqqon, sezgir, topqir, 

---

126 
topag`on, tolmas, irodali va boshqa o`z nutqida ongli ravishda qo`llashlariga 
erishish; 
j) yozuv va hisoblash jarayonida o`quvchilarning faol lug`at boyligini 
oshirish. 
4. O`quvchilarni gap tuzishga o`rgatish, gapda so`zlar tartibiga alohida 
e’tibor etishni ta’minlash: 
a) ertak yoki she’r o`qiganda undan gaplarni ongli ravishda ajrata bilish; 
b) savollarga to`liq gap bilan javob berish; 
v) rasmlar yordamida va shaxsiy kuzatishlar asosida gap tuzish.
Maktablarda o`qituvchilar noan’anaviy usullardan foydalanilgan holda dars 
o`tmoqdalar. Biz ham o`quvchilar yozma va og`zaki nutqini o`stirishning bir 
necha usullarini sizlarga havola etmoqchimiz.