O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

Psixrometrlar
Bu asboblarning ishlashi psixrometrik effektdan foydalanishga, ya'ni namlik 
bug'lanish tezligining atrof-muhit namligiga bog'liqligiga asoslangan. 
Psixrometr (6.1.- 
a 
rasm) ikkita - quruq 7 va namlangan 2 termometrdan iborat. 
Quruq termometr bo'shliqda (havoda) joylashgan, ho'llangan termometrning sezgir 
qismi yupqa material 4 bilan o'ralgan bo'lib, uning bir uchi suvli maxsus idish 5 ga 
botirilgan. Termometrlar asos 
3 
ga qotirilgan. 
Namlangan termometr yuzasidan namlik ko'tarilishi natijasida uning 
temperaturasi pasayadi. Buning natijasida termometrlarning turli xil ko'rsatishi 
temperaturalar farqini, ya'ni psixrometrik farqni beradi. Bu farqdan esa maxsus 
jadval yoki nomogramma yordamida nisbiy namlik aniqlanadi (6.1.- 
b 
rasm). 

---

118 
6.1.- rasm.
 a - 
simobli psixrometr, 
b -
namlikni aniqlash nomogrammasi. 
Nisbiy namlik (% larda) psixrometrik farqqa bog'liq bo'lib, quyidagicha 
ifodalanadi: 
(6.1) 
bu yerda: 
P
n
 -
bug'larning elastikligi (partsial bosim), namlangan
termometrning 
t
n
 
temperaturasida tekshirilayotgan
mahsulotni to'yintiruvchi, Pa;
A -
psixrometrning tuzilishiga bog'liq bo'lgan psixro 
metrik koeffitsiyent, namlangan termometrni gaz (havo)
bilan puflash tezligi va gaz (havo) ning bosimi;
P
k
 -
bug'larning elastikligi (partsial bosim), quruq ter 
mometrning 
t
k
 
temperaturasida tekshirilayotgan
mahsulotni to'yintiruvchi, Pa. 

---

119 
6.2.- rasm. Avtomatik elektron psixrometr qurilmasi. 
Sanoatda gaz va havoning nisbiy namligini uzluksiz o'lchash, qayd etish va 
rostlash uchun mo'ljallangan avtomatik elektron psixrometrlar ishlab chiqariladi. 
Psixrometr birlamchi o'zgartgich (datchik DVP) 
1, 
havoni tortib oluvchi qurilma 
2, 
birlamchi o'zgartgichga suv yetkazib berish uchun mo'ljallangan idish 
3 
va 
ikkilamchi asbob 
4 
dan iborat (6.2.- rasm). 
Avtomatik psixrometrning prinsipial elektr sxemasi 6.3.- rasmda keltirilgan. 
Asbobning o'lchash sxemasi ikkita ko'prik I va II (manba o'zgaruvchan tok bilan), 
elektron kuchaytirgich EK, reversiv (ikki tomonga harakatlanadigan) dvigatel RD 
dan tuzilgan. Ko'priklar ikkita umumiy yelka 
R
1
 
va 
R
3
 
ga ega, bundan tashqari I 
ko'prik
R
2

yelkaga, II ko'prik 
R
4
 
yelkaga ega. Quruq qarshilik termometri qarshilik 
R
2 
I ko'prikning yelkasiga, namlangan qarshilik termometri 
R
2
 
esa II ko'prikning 
yelkasiga ulangan. I ko'prikning 
A 
va 
V 
diagonallar uchlaridagi potentsiallar farqi 
quruq qarshilik termometrining temperaturasiga proportsional, II ko'prikning 
A 
va S 
diagonallar 
uchlaridagi 
farq 
esa 
namlangan 
qarshilik 
termometrining 
temperaturasiga to'g'ri proportsional. 
 

---

120 
 
6.3.- rasm.
 
Avtomatik psixrometrning elektr sxemasi. 
 
Ikkala ko'prik diagonalining 
V 
va 
S 
nuqtalari orasida kuchlanishning kamayishi 
quruq va namlangan qarshilik termometrlari temperaturalarining farqiga 
proportsionaldir. O'lchash sxemasining muvozanat holati reversiv dvigatel RD orqali 
harakatga keltiriladigan reoxord 
R
r 
 
ning surgichi holatini avtomatik ravishda 
o'zgartirish bilan o'rnatiladi. Shu bilan bir paytda dvigatel asbob ko'rsatgichini 
harakatlantiradi. Shunday qilib, 
V 
va 
S 
nuqtalar orasida kuchlanish kamayishining 
kattaligi ma'lum psixrometrik farqqa to'g'ri keladi. Bu kuchlanishning kamayishi 
reversiv dvigatelning kirishiga o'rnatilgan elektron kuchaytirgich EK da 
kuchaytiriladi. 
Namlik o'lchagichlar turli xil mahsulotlarning namligini o'lchaydi. Masalan, 
havoning nisbiy namligini o'lchash uchun ko'p nuqtali BB4 rusumdagi namlik 
o'lchagich, suyuq va sochiluvchan moddalarning namligini o'lchash uchun esa 
sig'imli avtomatik namlik o'lchagichlar ishlatiladi.