O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

 
5.2.MODDALAR MIQDORINI O’LCHASH ASBOBLARI 
TEZLIK SCHETCHIKLARI 
Bu asboblarning ishlash usuli spiralsimon parrakka yoki boshqa o'lchash 
elementiga ta'sir ko'rsatadigan harakatdagi oqimning o'rtacha tezligini o'lchashga 
asoslangan. Aylanish qismining shakliga ko'ra hisoblagichlar vintli va parraklilarga 
bo'linadi. Birinchisi o'lchanayotgan oqimga parallel holda, ikkinchisi esa unga 
perpendikulyar holatda joylashtiriladi. Parrakning aylanishlar soni oqimning 
o'rtacha tezligiga, ya'ni oqib o'tayotgan suyuqlik yoki gazning sarfiga 
proporsionaldir. Spiralsimon parrakli tezlik hisoblagichning prinsipial sxemasi 5.5-
rasmda keltirilgan bo'lib, u asbobning korpusi 10 ichiga joylashtirilgan spiralsimon 
parrakdan iborat. Parrakning o'qiga krestovina 7 ga qotirilgan orqa podshipnik 6 
oldidan chervyak 8 o'tkazilgan. Chervyak bilan bog'lanadigan chervyakli valqa 
aylanishni uzatuvchi mexanizm 3 ga uzatadi. Bu mexanizm aylanishni o'q bilan 
bog'langan salnik 4
 
orqali o'tuvchi ko'rsatish mexanizmi 5 ga uzatadi. 
 
 

---

111 
5.5- rasm
. 
Spiralsimon parrakli tezlik hisoblagichi. 
Asbob katta ko'rsatgichining shkalasi bo'linmalar oralig'i 0,001 m
3 
bo'lgan 100 
qismga, kichkina ko'rsatgichlar shkalasi esa bo'linmalar oralig'i 0,1; 10; 100; 1000 
m
3
bo'lgan 10 qismga bo'lingan. Suyuqlik kirish tomonidan aylanish qismi oldidan 
oqim yo'nalishini to'g'rilagich 
2 
o'rnatilgan. 
Vertikal o'q atrofida parrak 
12 
aylanib, richagli uzatma 
11 
orqali hisoblagichni 
rostlash uchun xizmat qiladi. Parrakning oldingi podshipnigi 
1 
oqim to'g'rilagich 
ichiga joylashtirilgan. Soatiga 600 m
3
gacha suvni o'tkazish imkoniyatiga ega 
bo'lgan spiralsimon parrakli hisoblagichlar tayyorlanadi. O'tayotgan sarf miqdoriga 
qarab asbobning xatoligi 2-3 % ni tashkil qiladi. Asbob asosan quvurlarning 
gorizontal qismlarida o'rnatiladi. Tinch oqim harakatini ta'minlash uchun hisoblagich 
oldidan quvurning to'g'ri qismida 8-10 D uzunlikda, hisoblagichdan keyin esa 5 D 
dan kam bo'lmagan uzunlikda masofa qoldiriladi (D - quvurning ichki diametri).