M. A. Yusupova San’atshunoslik iti direktori, Arxitektura doktori

Klassitsizm va rokoko m e’morchiligi
Klassitsizm uslub 
sifatida Fransiyada XVII asr o ‘rtalarida paydo bo‘lib 
X V III asr o ‘rtalarida Yevropadagi klassitsizm ning um um iy rivojini asrga 
lol qoldirdi. Klassitsizm antik m e’m orchiligini n am u n a deb e’lon qildi 
unga taqlid etish esa yagona ijodiy y o ‘l, kom pozitsiyalarning erkinligigava 
barokko bezaklarining serobligi, kom pozitsiyalarning vazminligi hamda 
shakllarning b am a’niligiga qarshi chiqdi. Klassitsizm kompozitsiyalariga 
sim m etriya va qism larga bo'ysinish xos b o ‘lgan.
Klassitsizm b irinchi davriga (X V II asm ing ikkinchi yarm i) 
qadimgi 
R im m e ’m orchiligi n am u n a b o ‘ldi. A niq misol: Versal (XVII asrning 60- 
yil, Levo, L ebren, M ansar) Lyudovik XIV — sh aharch eti saroyi. Uning 
bir tarzi keng bosh xiyobonli ulkan boqqa, faw oralarga, gulzorlarga, 
haykal- 
larga qaratilgan. Bosh tarz to m o n d an Saroyga Parij va ch etd an
uchta 
xiyobonlar t o ‘qnashgan.
Parijda Luvrning sharqiy tarzi bu davrda K o rin f orderli qo ‘sh ustunli 
b aquvvat k o lo n n a d a la r (1613—1688, K .P e rro ) b ilan bo yitilgan, turli 
m am lakatlarda Klassitsizm m e’m orchiligi nam una bo'lib qolgan (27-rasffl)
X V III 
asrning boshida F ransiyada jiddiy buyuk klassik uslubi 
qatorida 
yengil, bezangan 
rokoko (fran. «rokayl» — rakovina, chig‘anoq), 
ayniqs2 
interyerda yorqin ifodalangan. Interyer bezagi xonalam ing konstruksiyalarin1 
qoplagan, shuning u chun seijilo: o ‘ym a naqshlar (m aydalashgan, simmet' 
riyasiz o'sim lik shakllar, chig'anoqlar, zanjirlar) bronza, ko‘zgular, 
rangtasvi( 
nam oyonlar, yorug1 ranglar, zarsuv. R okoko uslubi m isoli Otel de Subi* 
(1730, 28-rasm ), nozik hasham atli interyerlarga devom ing geom etrik 
ritm 
filyonkalar, lopatkalar tarzda deraza va eshik kesakilarida, frontonida mayd3 
haykalchalar bezab turgan.
Rokoko uslubi 
bir n echa o ‘n yillikda arang taraqqiy etdi. XVIII asrnii1-8 
ikkinchi yarm idan klassitsizm yana hukm ro nlik qila boshlagan, u qadimS1

---

27-rasm.
Luvr. Sharqiy tarz. (Parij. 1667—1678. K.Perro).
unon me’m orchiligini andoza qilib olgan. M e’m orchilikda shakl va tartib 
oidalari qonuniyatlari ishlab chiqilgan. Masalan: kichik T riano n saroyi 
'ersal bog‘ida (1762— 1768, J.G abriel, 29-rasm ) deyarli kvadrat tarxli bino 
ikis, m arm ar bilan bezatilg an b o ‘lib, klassitsizm sh a h a r k osho nalari
43

---

nam unasi etib xizm at qilgan. Bu davrga tegishli Parijda q ato r yangi may- 
donlar va Fransiyaning q ator shaharlarida Lyudovik XIV ga atalib mahobatli 
yodgorliklar va m ajm ualar qurilgan. Fransiya dabdabali shahar qurilish 
k o'lam i