1 – Mavzu: Neft va uni qayta ishlash mahsulotlari. Neftni qayta ishlashning asosiy usullari. Reja

Kislorodli birikmalar 
(0,005
—
0,35 % O)
- neft mahsulotlarining yuqori 
fraksiyalarida (kerosindan boshlab) bo’ladi. Ularning miqdori 0,3 % dan 
oshmaydi. Bu birikmalar asosan har xil kislotalar R-COOH ko‘rinishida bo’lib, 
ular detallarning korroziyalanishini oshiradi va neftda smolali asfalt moddalarning 
hosil bo’lishiga olib keladi. Bunda R - uglevodorodli radikal; COOH - 
birikmaning kislota xususiyatiga ega ekanligini ko‘rsatuvchi karboksil guruhi. 
Naften kislotalar yuqori qaynash haroratiga (200°C dan yuqori) ega. Naftenli 
kislotalar ta’sirida qora metallar zanglamaydi, ammo rangli metallar (asosan, rux 
va qo‘rg‘oshin) ga jadal ta’sir ko’rsatib, ularning tuzlarini hosil qiladi. Naftenli 
kislotalaring asosiy qismi neftning yonilg’i-gazoyl fraksiyasi tarkibida bo’ladi. 
Oltingugurtli birikmalar
- neft mahsulotlarining tarkibida ko‘p miqdorda 
bo’lishi - detallarni korroziyalanishini oshiradi, ularning miqdori benzinda 0,15-
0,2 % dan, dizel yonilg’isida 0,2 - 0,4 % dan oshmasligi kerak. Neft 
mahsulotlarida aktiv oltingugurt birikmalarining bo’lishiga ruxsat etilmaydi. 
1.1
 
- rasm. Yonilg’i tarkibidagi oltingugurt miqdorining dvigatel 
detallarining yeyilishiga ta’siri 
Yonilg’i tarkibidagi oltingugurt yonish jarayonida suv bilan birikib, kislotaga 
aylanadi va dvigatel detallarini yeyilishiga olib keladi. 

---

Dvigatel detallarining yeyilish tezligi yonilg’idagi oltingugurt miqdoriga 
bog’diq. Yonilg’i tarkibidagi oltingugurt miqdori 0,2 % dan 0,5% gacha 
ko‘payganda yeyilish miqdori 25-35% ga ortadi (1.1 rasm). 
Azotli birikmalar
 
(0,001-1,8 % N)
 -
neft mahsulotlari tarkibida deyarli juda 
kam miqdorda bo’lib, issiq detallarda qurum va lak paydo bo’lishini ko‘paytiradi. 
Ular moylarga kam miqdorda qo‘shilsa, moylash pardasining chidamliligini 
oshiradi va yeyilish jadalligi kamayadi. 
Neftning qoldiq qismida 40-60 % gacha, ba’zan 70 % gacha smolasimon 
asfalten moddalar uchraydi. Smolalar - qovushqoq, kam harakatchan suyuq yoki 
amorf holidagi qattiq moddalardir.
Tarkibi metanga boy parafinli neftlarda smola kam bo’lib, miqdori 2 - 4 % 
gacha boradi. 
Yonilg‘i va moylarning olinishi. Neft yer ostida to‘plam holida bo’lib, hajmi 
bir necha kubdan milliard kub metrgacha bo’ladi. Neft qatlami, odatda, 500 - 3500 
m chuqurlikda joylashgan bo’lib, asosiy qismi 800 - 2500 m chuqurlikda 
joylashgan bo’ladi.